تاریخ انتشار : دوشنبه ۱۲ اسفند ۱۳۹۲ زمان انتشار : ۰۹:۰۵

شهروندان – محمد حقانی*:
در دیدار اخیر اعضای شورا و مدیران شهری با مقام معظم رهبری، ایشان از وضعیت زیست‌محیطی تهران به خصوص در زمینه ساخت و سازهای دامنه‌های جنوبی البرز و ارتفاعات بالای 1800 متر، در خصوص از بین رفتن باغات و فضاهای تنفسی شهر تهران و دیگر آلودگی‌ها گله مند بودند.

در همین ابتدا لازم است توجه مجدد شود که تحقق شاخص‌های توسعه پایدار و زیست محیطی شهر تهران مستلزم دگرسازی ساختار کلان مجموعه شهری تهران است که شهرداری و شورای شهر نیزبخشی از این سیستم هستند و لازم است در برنامه و بودجه مدیریت شهری بازنگری جدی داشته باشند.

مدیریت شهری به دلایل متعدد و شاید ناخواسته در دهه اخیر در فروریزی و از هم پاشیدن ساختار محیط زیست شهر تهران گام برداشته است و آخرین این گام مصوبه شورای عالی معماری و شهرسازی در خصوص اصلاحات غیرکارشناسی به طرح تفصیلی و ضوابط مربوطه بوده است که در سال ۱۳۹۱ از طرف دبیرخانه شورای عالی معماری و شهرسازی توسط معاون وزیر راه و شهرسازی وقت به دستور ریاست‌جمهوری به شهرداری ابلاغ شده است.

بنابراین تحلیل محیط زیست تهران در شرایط کنونی بدون تحلیل ساختاری تصمیمات و مصوبات قبلی امکان‌پذیر نیست. در دهه اخیر مدیریت شهری تهران، تصویب بودجه‌های شهرداری خارج از ظرفیت‌های زیستی شهر تهران بوده است به طوری که در همین سال ۱۳۹۲ بیش از ۶۰ درصد بودجه وابسته به منابع و درآمدهای ناشی از ساخت و ساز و تغییر کاربری زمین است.

این آمارها نشان می‌دهد که هنوز با وجود تحولات ساختاری دردنیا، در آمدهای شهرداری‌ها و اتکای آنها به اقتصاد و منابع پایدار درآمد شهرداری تهران و حتی دیگر شهرداری‌های کلانشهرها در ایران در چارچوب فروش شهر و عرصه‌های پشتیبان شهر که در چارچوب صدور پروانه، فروش تراکم مازاد، پذیره عوارض پارکینگ، تغییر کاربری در کمیسیون ماده ۵ و غیره است.

از آنجا که منابع درآمدی شهرداری تهران وابسته و متکی به ساخت و ساز تغییر کاربردی و فروش املاک است نباید انتظار پایداری زیست محیطی یا بهبود و ارتقای شاخص‌های محیط زیستی داشته باشیم. تهران بیش از این طاقت ندارد؛ می‌توان قصه شهر تهران و محیط زیست آن را همانند بیماری دانست که خود را در معرض انواع آلودگی‌های خود ساخته قرار می‌دهد و برای رفع بیماری و معالجه به تدریج تمام داشته‌های خود را به حراج دلالان قرار می‌دهد، در چنین چرخه‌یی نه بیمار سالم می‌شود و نه دلالان تنبیه می‌شوند. اصولا کسب درآمد برای اداره شهر تهران در چرخه ناسالم و معیوبی قرار گرفته است و تا این چرخه در مسیر واقعی و منطقی خود قرار نگیرد وضعیت به همین روال خواهد بود.

مساله دوم بودجه شهرداری تهران، سیاست‌ها و روش‌های هزینه کرد آن است؛ اکنون که سیاست‌های اقتصاد مقاومتی بعد از تصویب در مجمع تشخیص مصلت نظام توسط مقام معظم رهبری، تایید، تاکید و ابلاغ شده است، لازم است در جلوگیری از ریخت و پاش‌های مدیریت شهرداری اقدامی به عمل‌ آید. در بررسی پروژه‌های هزینه‌یی حوزه‌های مختلف شهرداری واقعا ریخت و پاش به طور جدی قابل رصد و پیگیری است و دیده می‌شود که حوزه‌های شهرداری بدون توجه به منابع مالی محدود شهر، ردیف‌های هزینه‌یی را تعریف کرده‌اند.

در جلسات کارشناسی بودجه حوزه‌های مختلف به خصوص حوزه محیط زیست و خدمات شهری واقعا به این جمع‌بندی رسیده‌ام که می‌شود با سه پنجم این بودجه، شهر را مدیریت و اداره کرد چراکه ورود شهرداری به تصدیگری‌هایی که در طول تاریخ اسلام توسط مردم صورت گرفته است، خطای استراتژیک در بودجه‌ریزی است. اما در خصوص بودجه حوزه محیط زیست و ردیف‌های مربوط به آن لازم است توجه شود مقوله محیط زیست موضوع گسترده‌یی است و از پسماند، فضای سبز و همچنین سیما و منظر شهری تا کاهش آلودگی خاک، آب و هوا تا توسعه مترو و حمل و نقل عمومی مستقیم و غیرمستقیم به حوزه محیط زیست برمی‌گردد. نکته دیگر میزان انطباق بودجه پیشنهادی شهرداری با شاخص‌های برنامه پنج‌ساله دوم شهرداری است.

در برنامه دوم پنج‌ساله شهرداری، شاخص‌های زیست‌محیطی که اتفاقا عملیاتی هم دیده شده بود، به خوبی احصا شده است، در بررسی‌های اولیه میزان انطباق بین ردیف‌های بودجه با شاخص‌های زیست محیطی بسیار محدود است و لازم است این موضوع در شورا جدی‌تر مورد توجه قرار گیرد. در بودجه ارسالی از سوی شهرداری متاسفانه بودجه حوزه حمل و نقل و ترافیک به طور کلی از پنج میلیارد و ۸۳۱ میلیون و ۸۲ هزار تومان به پنج میلیارد و ۵۹۹ میلیون و ۹۷۱ هزار و ۴۶۴ تومان کاهش یافته است و این ماموریت بودجه‌های حوزه حمل و نقل عمومی از قبیل مترو در آن است از این رو در پیشنهاد اولیه از کمیسیون‌ها خواسته شد که با توجه به افزایش سقف بودجه شهرداری به حدود ۸۴۵/ ۱۵ میلیارد تومان، سقف بودجه مترو را به ۶۰۰ میلیارد تومان افزایش دهند که خوشبختانه این موضوع در حال نهایی شدن است. نکته کلیدی دیگر در بودجه سال ۱۳۹۳ که در تبصره‌ها پیشنهاد شده این است که ماموریت‌های فرهنگی، اجتماعی و آموزشی شهروندی شهرداری تهران باید با اولویت مقوله‌های زیست محیطی و سلامت و در چارچوب برنامه پنج‌ساله شهرداری تهران باشد.

پیشنهاد دیگر در حوزه تبصره‌های بودجه بود که مقرر شد در تبصره‌های بودجه درج شد که سال ۱۳۹۴ شهرداری تهران بودجه خود را با رویکرد صیانت از محیط زیست و ارتقای شاخص‌های کیفیت محیط زیست و سلامت و بهداشت شهری ارائه دهد. این روند هم می‌تواند در درآمدها و هم هزینه‌ها باشد. تلاش بعدی کاهش هزینه‌های نگه داشت و افزایش بودجه بخش سرمایه‌یی است، در بودجه سال ۱۳۹۳ تلاش می‌شود برای صیانت از باغات شهر تهران و همچنین احیای فضاهای سبز روددره‌ها گام اساسی برداشته شود.

این یک واقعیت است که هزینه‌های اداری و اجرایی و نگه داشت در شهرداری باید به‌شدت کاهش یابد و حوزه سرمایه‌یی مخصوص در زیرساخت‌های حمل و نقل عمومی و زیست محیطی ارتقا و افزایش یابد اما نباید فراموش کرد چالش‌ها و معضلات زیست‌محیطی تهران فقط محدود به مناطق ۲۲ گانه شهرداری تهران نیست از این رو با بودجه شهرداری که قاعدتا بودجه مناطق ۲۲گانه شهر است نمی‌توان ساماندهی چالش‌ها و معضلات محیط زیستی از قبیل انواع آلودگی‌ها، بهداشت، سلامت شهری و همچنین صیانت از باغات و کوهسارهای جنوبی البرز و روددره‌ها و غیره را انتظار داشت.

 *رییس کمیته محیط زیست شورای شهر تهران

اعتماد