تاریخ انتشار : چهارشنبه ۳۱ اردیبهشت ۱۳۹۳ زمان انتشار : ۲۲:۱۸

شهروندان:
دماسنج فشارهای مخالفان بر دو حوزه دیپلماسی و اقتصاد دائم در نوسان است. گاهی به تناسب اتفاقاتی مانند مذاکره هسته‌ای یا طرح هدفمندی یارانه‌ها اوج می‌گیرد و گاهی با تشر یا توصیه مراجع نظام فروکش می‌کند. اما دامنه این حملات به ضلع سوم قدرت دولت یعنی حوزه فرهنگ بی‌وقفه جریان دارد و مخالفان به معنای واقعی از چالش با مدیران بهارستان‌نشین روحانی، دست‌بردار نیستند.

اصحاب هنر گواهی می‌دهند که بازار فعالیت فرهنگی در دولت یازدهم رونق گرفته است. هنوز تنها ۹ ماه از عمر وزارتی علی جنتی می‌گذرد که ناظران و سنجشگران صحنه فرهنگ می‌گویند کشتی به گل نشسته هنر به حرکت درآمده و شتاب و سرعت آن نیز چشم نواز است.

تابلو راهنمای ما برای دیدن و سنجیدن کار صاحب‌منصبان فرهنگ، <جشنواره‌ها> است. از جشنواره فیلم و موسیقی تا تئاتر و شعر و از نمایشگاه کتاب تا بزرگداشت‌های فرهنگی، آینه‌های تمام‌نما برای ارزیابی نتایج سیاست‌های مدیریت جدید هستند. اکنون تیم مدیریتی ارشاد با فراغت از جشنواره‌های نفسگیر موسیقی، تئاتر و فیلم بخت خویش را در میدان جشنواره شعر می‌آزمایند. جشنواره‌ای با خصوصیت هماوردی دو نسل از شاعران آرمانگرا و عملگرا.

با این حال نقادان حوزه فرهنگ قضاوت نهایی درباره چند و چون مدیریت فرهنگی را به سال‌های آینده موکول کرده‌اند. زمان ۹ ماهه فرصت کافی برای نمره دادن به کارنامه مدیران فرهنگی نیست. لذا قاطبه نخبگان، پاسخ این سؤال خبرنگاران که <کارنامه ارشاد را چگونه می‌بینید>؛ را به فرداهای دور موکول می‌کنند. واقعیت نیز همین است که زمان باید سپری شود تا بذر اندیشه اعتدال در بوستان فرهنگ به بار بنشیند.

لکن در کوتاه مدت، می‌توان کارنامه مسندنشینان فرهنگ را با عیار دیگری سنجید، عیاری که از آن به نام <فضای فرهنگی> یاد می‌شود. فضا و محیط در دنیای هنر، نقش اکسیژن را دارد. تار و پود این فضا را دو عنصر امنیت و آزادی می‌سازد. اوضاع و احوال فرهنگ زمانی مساعد می‌شود که این دو عنصر جمع آید و بطور متقابل رخوت و رکود در این عرصه از نقطه‌ای آغاز می‌شود که امنیت و آزادی رخت می‌بندد.

آنچه مسلم است در تاریخ سه دهه اخیر یک رشته قبض و بسط فضای فرهنگ در دست ارشادی‌ها بوده است. با آن‌که ده‌ها نهاد بزرگ و کوچک تولیت حوزه فرهنگ جمهوری اسلامی را در دست دارند اما این وزارت ارشاد بوده که در خط مقدم تماس و تعامل با اهل هنر بوده است. جاذبه و دافعه مدیران این وزارت، نقش شایان در تشویق و طرد اهل هنر داشته است. سیاست‌هایی که از بهارستان و مقر این وزارت صادر شده، یا به سمت انبساط راه کشیده یا سر از انقباض در آورده است.

با این معیار و از این منظر اکنون باید کارنامه ۹ ماهه تیم مدیران فرهنگی روحانی را به نظاره نشست. حتی بدبین‌ترین چهره‌های فرهنگی در جرگه دگراندیشان نیز اذعان دارند که راه و رسم دولت اعتدال، گشایش و انبساط برای اصحاب هنر و قلم به ارمغان آورده است.

حتی اگر موانع و حصارهای محدودیت از مسیر فعالیت اهل هنر برداشته نشده اما شکاف‌های جدی در این دیوار بدبینی و بی‌اعتمادی ایجاد شده است. در این ۹ ماه وزیر و مدیران فرهنگی روحانی از هر فرصت برای تکریم مقام اهل هنر و تحسین صاحبان اندیشه بهره جسته‌اند. جشنواره‌های فرهنگی که سال‌ها در انحصار یک سلیقه و جریان بود برای نخستین‌بار پذیرای طوایف و نحله‌های گوناگون شده است.

سخن گزافی نیست اگر گفته شود در سه فصلی که از عمر دولت سپری شده پیام اعتدال و آرامش بیش از هر جا از عمارت بهارستان به گوش رسیده است و وادی فرهنگ و هنر از پی تندباد‌های افراط و التهاب، اکنون شاهد آرامشی شوق‌انگیز است.

با این حال پیمودن مسیر اعتدال در عرصه فرهنگ با دشواری‌ها و چالش‌هایی دامن‌گستر روبه‌رو است. این واقعیت را بیش از همه شخص رئیس دولت دریافته است. روحانی از روزی که سکاندار وزارت فرهنگش با موج بی‌مهری و کارت تهدید مخالفان مواجه شد رأساً پا به میدان نهاد و به دفاع از شعارها و اندیشه‌هایی پرداخت که در انتخابات ۲۴ خرداد به امضای مردم رسید. هنوز هم طنین خوش سخنان روحانی در جمع هنرمندان در تالار وحدت در گوش اهل هنر جاری است. روحانی آن شب هنر را پادزهر اصلی مقابل افراط معرفی کرد و هنرمندان را برای تحقق اندیشه اعتدال به یاری طلبید.

از آن روز تاکنون گفته‌های رئیس جمهوری نقل محفل اغلب بزرگان فرهنگ بوده است آنان امیدواری خود به این گفته‌ها را کتمان نمی‌کنند که «هنرمندان قرار است نه زینت‌المجالس باشند و نه اپوزیسیون، نه نوک پیکان تحولات سیاسی باشند و نه گوشه‌نشین خرابات و خانه. هنرمند قرار نیست هر چه دولت یا جامعه یا حتی روشنفکران می‌گویند به تصویر بکشد، زیرا برداشت خود را دارد و قرار هم نیست که با دولت یا جامعه در ستیز باشد.»

اکنون فهم اسباب و علل حوادثی که این روزها بر صورت وزارت ارشاد روحانی پنجه می‌اندازد، دشوار نیست. تیم مدیران مستقر در بهارستان مجری سیاست‌هایی هستند که عمق گفتمان اعتدال را تشکیل می‌دهد.

آنها همه جشنواره‌های فرهنگی و هنری ۶ ماه گذشته را زیر بمباران سنگین تبلیغاتی پیش بردند. در تیرهای اتهامی که بی‌محابا به پیکر مدیریت فرهنگی دولت اصابت می‌کند صف اول مهاجمان را کسانی تشکیل می‌دهند که همزمان برای تضعیف برنامه‌های دیپلماسی و اقتصادی دولت تیغ از نیام برکشیده‌اند.

در این میدان صف منتقدان ارزشگرای دولت از جبهه بازیگران سیاسی کاملاً قابل تمییز است. اما جبهه مخالفان سیاسی دولت رندانه تلاش می‌کنند پشت ارزشهای مذهبی و چهره‌های ارزشی سنگر بگیرند.

 آفرین اول

ایران