احیای نهاد فرابخشی
شهروندان – مهدی صولی*:
در یک بررسی اجمالی به نظر می‌رسد که دولت منتخب، در حوزه جوانان با دو مساله اساسی روبه‌رواست؛ مسایلی که محصول نگرش غیرساختاری به حوزه جوانان در سال‌های گذشته بوده و چنانچه راه‌حل‌هایی اساسی و بنیادین برای آنها ارایه نشود، می‌توانند چالش‌هایی اساسی و ناشی از انباشت متراکم مطالبات جوانان ایجاد کنند.
این دو مساله اساسی عبارتند از: ۱- فقدان یا ناکارآمدی نهاد فرادستی در حوزه سیاستگذاری، هدایت و نظارت بر دستگاه‌های مرتبط با امور جوانان ۲- فقدان اسناد فرادستی در امور جوانان. بر این اساس و با در نظر گرفتن مجموعه شرایط و محدودیت‌های قانونی، ساختاری و اجرایی موجود، مناسب‌ترین پیشنهاد برای سامان دادن به اصول و فروع این مسایل اساسی، این است که طی یک برنامه کوتاه‌مدت، ابتدا با ارتقای جایگاه دبیرخانه شورایعالی جوانان، زمینه بررسی کارشناسی وضع موجود فراهم شده و سپس با تدوین یک برنامه بلندمدت توام با تقسیم کار ملی، اصلاحات اساسی ساختاری، سیاستگذاری، برنامه‌ریزی و اجرایی در امور جوانان صورت پذیرد.
بررسی مساله اول:
فقدان یا ناکارآمدی نهاد فرادستی در حوزه سیاستگذاری، هدایت و نظارت بر دستگاه‌های متولی امور جوانان باعث پیدایش مشکلات ذیل شده است:
۱- نگرش متمرکز ساختاری به مسایل جوانان
۲- پراکندگی و تشتت کارکردی در تقسیم وظایف ملی دستگاه‌ها و نهادهای حکومتی و حاکمیتی
۳- فقدان نهادهای موثر توانمندساز و عدم اهتمام نهادهای موجود به توانمندسازی جوانان برای ایفای نقش‌های اجتماعی
۴- شعارزدگی و شعائرزدگی دستگاه‌های متولی امور جوانان در مواجهه با دوره جوانی
۵- واگذاری نقش‌های تبلیغاتی، شعاری و غیرموثر به جوانان (مشاوران جوان، مجمع ملی جوانان و…) به جای واگذاری نقش‌های موثر اجتماعی
۶- انحصار دولتی و حاکمیتی در واگذاری امور به جوانان، به‌عنوان نمونه در زمینه‌های دیپلماسی عمومی، کارآفرینی و…
۷- شکل‌گیری موانع قانونی غیرضرور در برابر ایفای نقش اجتماعی از طریق سازمان‌های مردم‌نهاد و… .
بررسی مساله دوم:
فقدان اسناد فرادستی در امور جوانان نیز موجب شکل‌گیری مشکلات ذیل شده است:
۱- عدم تبیین نقش جوانان در فرآیندهای جامعه‌سازی، دولت‌سازی و نظام‌سازی
۲- عدم یکپارچه‌نگری به موضوع جوانی و منفصل انگاشتن مساله جوانی از سایر مسایل و روندهای جاری کشور
۳- بی‌توجهی به تغییرات جهانی و تحولات بین‌المللی
۴- انحصار گزینشی مفهوم مشارکت جوانان به حوزه‌های سیاسی
راهکار‌های برون‌رفت:
پیشنهادات اجرایی کوتاه‌مدت که می‌تواند از شکل‌گیری مشکلات ناشی از چالش‌های عدم حل مناسب این دو مساله جلوگیری کرده و فرصت مدیریت آنها را برای دولت تدبیر و امید فراهم آورد، عبارتند از:
الف) ارتقای جایگاه دبیرخانه شورایعالی جوانان به‌منظور:
*فعال‌سازی شورایعالی جوانان به‌مثابه نهاد فرادستی امور جوانان،
* ایجاد رویه منظم و مناسب سیاستگذاری در امور جوانان،
* هماهنگ‌سازی و نظارت موثر بر دستگاه‌های متولی امور جوانان،
*تقسیم وظایف ملی دستگاه‌ها و نهادهای متولی امور جوانان،
*برقراری ارتباط ساختاری منظم و مستقیم با هیات دولت.
ب) انتصاب دبیر شورایعالی جوانان توسط رییس‌جمهوری محترم به‌عنوان«معاون رییس‌جمهور و دبیر شورایعالی جوانان» به‌منظور:
*بیان میزان اهتمام دولت جدید نسبت به مسایل جوانان،
*ایجاد فرصت مناسب برای کارشناسی درخصوص وضعیت ساختار نهاد متولی امور جوانان در کشور،
* بهره‌گیری از ظرفیت‌های حقوقی و قانونی موجود.
ج) فعال‌سازی شورایعالی جوانان همزمان با تقویت دبیرخانه که می‌تواند موارد ذیل را شامل شود:
*افزایش اعضای حقیقی و حقوقی،
*تشکیل کمیسیون‌های تخصصی و کارشناسی،
*تنظیم پیش‌نویس اسناد ملی مرتبط با امور جوانان،
*تهیه بانک اطلاعات جامع ارزیابی عملکرد دستگاه‌های مرتبط با امور جوانان،
*تهیه پیش‌نویس اسناد فرادستی، تدوین برنامه میان‌مدت و بلندمدت اصلاح نظام سیاستگذاری،
*برنامه‌ریزی و مدیریت امور جوانان.
بستر قانونی:
این پیشنهاد در چارچوب قوانین جاری کشور و ظرفیت‌های حقوقی موجود، کاملا قابل تحقق بوده و می‌تواند همزمان همراهی سایر نهادهای مرتبط با امور جوانان که در خارج از حیطه دولت قرار دارند را نیز به دنبال داشته باشد. بر اساس نص قانون، انتصاب و ابلاغ تغییرات ساختاری دبیرخانه شورایعالی جوانان از اختیارات قانونی رییس‌جمهور است.
این پیشنهاد می‌تواند در یک فرآیند کارشناسی و برخوردار از یک منطق موجه، ارتقا یا شکل‌گیری نهادی فرابخشی، سیاستگذار، ناظر، هماهنگ‌کننده و برخوردار از اقتدار قانونی لازم و متناسب در امور جوانان را مورد ارزیابی قرار داده و زمینه تقریب بین‌الاذهانی و پذیرش فراگیر تشکیل یک نهاد فرابخشی (و نه‌فقط سازمانی اجرایی و بخشی‌نگر) در امور جوانان را بر بستری قانونی، عقلانی و مدبرانه، فراهم آورد.
*مدیر پیشین بین‌الملل سازمان ملی جوانان
