اینانلو: توسعه گردشگری نیازمند بازاریابی قوی از طریق رسانه‌ها است
شهروندان:
«محمدعلی اینانلو» مستندساز حوزه ی گردشگری در گفت و گو با ایرنا با اشاره به نقش مستندسازی در جذب گردشگر بر اهمیت سرمایه گذاری، بازاریابی و توجه به نیاز مخاطبان در عرصه ی مستندسازی گردشگری تاکید کرد.
توسعه صنعت گردشگری ارتباط مستقیمی با تبلیغات دارد و مهمترین عرصه برای تبلیغات در این حوزه هم رسانه ها هستند. چه بسا بسیاری از کشورهایی که قابلیت‌های کمی برای جذب گردشگر دارند اما با کار رسانه ای و تبلیغاتی منسجم و قوی و فراگیر، توانسته اند گردشگران را از مناطق مختلف جهان به سوی خود بکشانند. در این میان کشورهایی نیز هستند که با وجود برخورداری از توانایی های بالقوه در حوزه ی گردشگری، به دلیل توجه نکردن لازم به مساله ی تبلیغات، نتوانسته اند گردشگران را جذب کنند.
از همین رو ساخت مستندها و فیلم هایی از طبیعت، حیات وحش، تاریخ، تمدن، فرهنگ و آداب و رسوم هر ملت و پخش بین المللی آن کمک شایانی در شناساندن یک کشور و ایجاد شور و اشتیاق گردشگران خارجی برای دیدن از نزدیک، می کند. در این زمینه تلویزیون به عنوان تاثیرگذارترین وسیله ی ارتباط جمعی در دنیا می تواند این رسالت را به خوبی انجام دهد.
گروه پژوهش های خبری ایرنا در ادامه ی سلسله گزارش های خود در حوزه ی گردشگری، به بررسی نقش مستندسازی در توسعه ی این صنعت پرداخته است. در این راستا ایرنا به گفت و گو با محمد علی اینانلو فعال محیط زیست، مستندساز در حوزه ی گردشگری طبیعی در ایران، نشست و نظر وی را درباره ی چالش ها و فرصت های پیش روی مستندسازی گردشگری در کشورمان جویا شد.
اینانلو، پدر طبیعت گردی (اکوتوریسم) لقب گرفته است. وی که در سه شاخه ی طبیعت، تاریخ و مردم فعالیت می کند، معتقد است در زمان حاضر ساخت مستندها و فیلم هایی که به جذب گردشگر کمک کند، به اندازه ی کافی نیست و تعداد کمی از مستندهای ساخته شده قابلیت مطرح شدن در بازارهای بین المللی را دارند.
به گفته ی اینانلو استقبال کم در سفارش و ساخت تولیدهای تلویزیونی و سینمایی از قابلیت های گردشگری کشور ناشی از نداشتن برنامه ای مدون و هدفی مشخص در سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری است.
وی همچنین درباره ی مهمترین چالش های پیش روی ساخت تولیدات گردشگری برای رقابت در بازار بین المللی گفت: نبود مدیریت کارآمد، دانا و طولانی مدت دولتی و نیز نبود نیروهای متخصص در بخش های میانی سازمان میراث فرهنگی از مهمترین معضل های فعلی در این بخش است و مشکل اصلی از همین بخش میانی نشات می گیرد.
اینانلو با اشاره به اهمیت موضوع بازاریابی در مستندسازی گفت: زمانی که از تولیدهای تلویزیونی در ارتباط با صنعت گردشگری صحبت می شود باید گفت که گردشگری نیز مانند هر صنعت دیگری محصولاتی برای عرضه و فروش دارد و برای اینکه بتواند آنها را عرضه کند و به فروش رساند، مانند هر کالای دیگری باید برای آن تبلیغات کند.
وی که بیش از ۲۰ سال است جاذبه ها و ثروت های طبیعی ایران را برای جذب گردشگر و معرفی به جهانیان به قاب تصویر می کشاند، معتقد است که کشور ما چیزی برای عرضه کردن کم ندارد و تنها باید با مدیریت و برنامه ریزی درست از داشته ها استفاده کند.
همچنین این فعال محیط زیست از گروه های متخصصی سخن گفت که هر یک در موفقیت یک مستند جذب گردشگر در بازارهای جهانی دخیل هستند و تنها با هماهنگی میان این گروه ها است که سبب مطرح شدن صنعت گردشگری ایران در بازارهای بین المللی می‌شود.
در ادامه متن کامل گفت و گو با محمدعلی اینانلو آمده است؛
- جناب آقای اینانلو جناب عالی سال ها است که در زمینه ی مستندسازی و گردشگری فعالیت می کنید. تردیدی نیست که در دنیای امروز که رسانه ها نقش مهمی در معرفی نمادها و مولفه های فرهنگی دارند، نقش تولیدهای سینمایی و تلویزیونی برای آشنایی گردشگران با مناطق و آداب و رسوم مختلف در کشور، انکارناپذیر است. به نظر شما آیا مستندهای ساخته شده درباره ی طبیعت و آداب و رسوم مردم ایران، قابلیت های جذب گردشگر را دارند؟
خیلی کم. من تنها در برنامه های خود می توانم این مثال را بیاورم و تعداد انگشت شماری نیز دیده ام که در زمینه های تاریخی، مردم و طبیعت، آثاری را ساخته اند؛ اما این گونه آثار زیاد نیستند و آثار قابل اعتنا بسیار کم هستند. گردشگری نیز مانند هر صنعت دیگری، محصولاتی برای عرضه و فروش دارد و برای این که بتواند آنها را به معرض نمایش گذارد و به فروش رساند، مانند هر کالای دیگری باید برای آن تبلیغات کند. تا زمانی که بازاریابی صورت نگیرد، نباید انتظار مشتری انبوه برای کالا داشت. یکی از ابزارهای مهم بازاریابی نیز تبلیغات و اطلاع رسانی است.
- علت این مساله چیست؟ چه بستر و فضایی برای سفارش اینگونه فیلم ها لازم است؟
این موضوع از دو جهت قابل ملاحظه است؛ یکی از دیدگاه رسانه ای و دیگری ساخت فیلم و سریال در خدمت صنعت جهانگردی. اگر به این موضوع در قالب نیاز تلویزیونی بنگریم، همین اتفاق می افتد و نتیجه ی آن سریال ها و فیلم های کنونی می شود. اما زمانی که سریال ها و فیلم ها در خدمت صنعت گردشگری قرار می گیرند، سفارش دهنده ها، متولیان و حامیان مالی آنها فرق می کنند که در این جا پای سازمان گردشگری به میان می آید.
زمانی که این سازمان مانند هر سفارش دهنده دیگری متولی می شود، باید هزینه هایی متقبل شود. به معنای دیگر باید سفارش دهنده و نه فقط مصرف کننده باشد. اما در زمان حاضر سازمان جهانگردی تنها مصرف کننده ی اینگونه فیلم ها است. تلویزیون وظیفه ندارد که برای سازمان جهانگردی فیلم تهیه کند.
برای مثال برنامه ی «ایران جهانی در یک مرز» که تولید بنده است به مدت ۱۵ سال است که در شبکه ی «جام جم» تهیه و پخش می شود. این برنامه طرفداران بسیاری دارد. سازمان میراث فرهنگی باید به اینگونه برنامه ها توجه کند؛ در حالی که با گذشت ۱۵ سال از پخش این برنامه، سازمان میراث فرهنگی سراغی از این گونه برنامه ها نگرفته است. باید گفت که سازمان میراث فرهنگی در این زمینه کوتاهی می کند و به عنوان صاحب کار و صاحب کالا، هزینه ای در این راه صرف نمی کند.
- مهمترین مساله ای که باید در زمینه ی تولید و نمایش تولیدهای تلویزیونی و سینمایی مورد توجه قرار گیرد، چیست؟
** اینانلو: فروش دارد و برای اینکه بتواند آنها را به معرض عرضه گذارد و به فروش رساند، مانند هر کالای دیگری باید برای آن تبلیغات کند. یک اصل در تجارت وجود دارد که در توسعه ی صنعت گردشگری نیز باید در نظر گرفته شود که متاسفانه در کشور ما چندان به آن توجه نمی شود؛ این اصل، بازاریابی است. مراجعه ی مشتری به شرط بازاریابی است. تا زمانی که بازاریابی صورت نگرفته است، نباید انتظار مشتری انبوه برای کالا داشت. یکی از ابزارهای مهم بازاریابی نیز تبلیغات و اطلاع رسانی است. علت بدون مشتری بودن صنعت گردشگری ایران، نبود بازاریابی، تبلیغات و اطلاع رسانی درست است که در این میان بخشی از مشکل نیز به تلویزیون، ساختار فیلم ها و نشان دادن زیبایی ها و رنگ ها بازمی گردد.
- مهم ترین مشکل ها و چالش های عرصه ی مستندسازی و فیلم سازی در جهت جذب گردشگر را در چه می دانید؟
نبود مدیریت کارآمد، دانا و طولانی مدت دولتی و نبود نیروهای متخصص در بخش های میانی سازمان میراث فرهنگی از مهمترین معضل های فعلی در این بخش است. به بیانی دیگر مشکل اصلی از همین بخش میانی نشات می گیرد. زیرا جدای از اینکه مدیران سطح بالا در کار خود تخصص ندارند، مدیران سطح میانی نیز از تخصص لازم برخوردار نیستند. زمانی که مراجعه کننده طرحی را برای ساخت مستند به مدیران میانی سازمان ارایه می دهد، مدیر باید قدرت تحلیل داشته باشد و به مدیر بالادستی نتایج تحلیل و بررسی طرح را ارایه دهد؛ در حالی که مدیران میانی به دلیل انتصاب های غیرشایسته، این تخصص را ندارند. بنابراین بزرگ ترین مشکل، نداشتن نیروی انسانی توانا و کارآمد است.
مشکل دیگر در اختیار نگذاشتن بودجه ی کافی برای امور تبلیغاتی است. در حالی که طرح های پیشنهادی بسیار زیاد است اما ارایه ی بودجه و حمایت کافی از سوی مسوولان سازمان میراث فرهنگی در این خصوص صورت نمی گیرد. این در حالی است که به دلیل برخورداری ایران از جاذبه های گردشگری فراوان می توان در کوتاه ترین زمان، تولیداتی را تهیه کرد. من به شخصه حدود ۳۰ مستند آماده درباره ی طبیعت، تاریخ و مردم دارم که قابلیت ظهور در عرصه ی بین المللی را دارند اما در انتظار تامین بودجه هستند.
- ساخت یک مستند نیازمند چه میزان بودجه، ابزار، دانش و اطلاعات است؟
با وجود اینکه هزینه ی مستندسازی در ایران در مقایسه با دیگر کشورهای جهان بسیار پایین است اما یک مستند خوب ۶۰ دقیقه ای در حدود ۲۰۰ تا ۳۰۰ میلیون تومان هزینه لازم دارد تا کار قابل قبولی تهیه شود. کسی که نام خود را مستندساز می گذارد باید دارای سابقه، تجربه ی کاری و دانش در این زمینه باشد.
در یک گروه مستند ساز تخصص های ویژه ای لازم است. اول باید تصویر بردار در کار خود متخصص باشد. از سوی دیگر تصویر بردار مستند تاریخی با یک تصویر بردار مستند طبیعت دارای تفاوت هایی است. حتی در لایه های تخصصی تر یک تصویر بردار حیات وحش با تصویربردار طبیعت متفاوت است. فیلم بردار دوم و پشت صحنه، راننده ی گروه و حتی تدارکاتچی هر یک دارای حساسیت کاری متفاوت هستند.
در نهایت کسی که این تخصص ها را به یکدیگر ربط می دهد، کارگردان است. زمانی که مستندساز خود به دنبال کارگردانی است، باید دانش کارگردانی را نیز داشته باشد. اگر خود به دنبال کارگردانی نیست باید تهیه کننده و کارگردان را به گروه اضافه کند. تهیه کننده هم باید دارای تخصص های ویژه ای باشد اما در حال حاضر هر کس به واسطه ی شناخت و رابطه و نیز برخورداری از توان مالی، «تهیه کننده» نام گرفته است؛ در حالی که این گونه نیست؛ تهیه کنندگی نیاز به دانش دارد. یکی از دانش ها، انتخاب درست کارگردان و اعضای گروه است.
- حضور تولیدهای سینمایی و تلویزیونی ایرانی در بازارهای بین المللی و جذب گردشگران به چه لوازم و اقتضائاتی نیاز دارد؟
در درجه نخست باید تخصص ها و ویژگی های لازم در زمینه ساخت مستند را که در پرسش قبل به آن اشاره کردم، رعایت کنیم. در درجه ی دوم باید مطابق تخصص، بدون رقم سازی اشتباه و جعلی، بودجه ی واقعی مورد نیاز را برآورد و تامین کنیم. پس از برخورداری از این منابع و تولید فیلم و مستند، نیروهای متخصص بعدی برای رساندن این کالا به عرصه ی بین المللی و دستیابی به هدف نهایی وارد کار می شوند.
فیلم یا مستند جذاب پس از ساخته شدن از سوی نیروهای بین المللی به بازار بین المللی عرضه می شود. پس از عرضه ی کالا، تخصص بازارسنجی وارد مرحله می شود. برای مثال گروه بازارسنج بر اساس بررسی ها به این نتیجه می رسد که این فیلم یا مستند در جوامع عرب، آسیای جنوب شرقی یا روسیه واکنش خوبی به همراه داشته است.
پس از این مرحله گروه بازاریاب های حرفه ای وارد کار می شوند. پس از اینکه بازاریابی و جذب مشتری صورت گرفت، گروه دیگری به نام متخصصان برگزاری تورها وارد عرصه می شوند و در نهایت گردشگر وارد کشور می شود.
اما این پایان کار نیست. حتی پس از بازگشت گردشگر حضور گروهی برای سنجش تاثیر گردشگر بر جوامع محلی، میزان رضایت از سفر و موارد مورد انتقاد وی لازم است. در نتیجه از زمان شروع ساخت یک فیلم یا مستند تا تاثیر نهایی آن بر بازار گردشگری جهان، نیاز به گروه های متخصص است.
- در زمان حاضر شیوه ی تعامل شبکه های بین المللی صدا و سیما مانند «سحر»، «جام جم»، «آی فیلم» و… در برخورد با اینگونه مستندها چگونه است؟
صدا و سیما سازمان گسترده با کارمندان و متخصصان گوناگون است. برای مثال شبکه ی جام جم اداره ای به نام «امور مخاطبان» دارد که به سنجش و نظرسنجی مردمی می پردازد؛ این بخش در صدا و سیما نظرهای مخاطبان را می سنجد. مستند ایران؛ جهانی در یک مرز، در طول ۱۵ سالی که پخش می شود چندین بار از سوی مخاطبان به عنوان برنامه ی برتر برگزیده شده است. اما متاسفانه در یک سال گذشته به دلیل مشکلات مالی در این سازمان شاهد کاهش سفارش ها و نیز توجه ها نسبت به اینگونه برنامه ها هستیم.
فرشته ذبیحیان – ایرنا
