دیپلماسی فرهنگی و رسانه‌های نوشتاری
شهروندان- دکتر محمدمهدی مظاهری*:
حوزه دیپلماسی فرهنگی، بخش‌ها و محورهای گوناگونی را شامل می‌شود که در این میان موضوع کتاب و رسانه‌های مکتوب به عنوان بخشی مهم و تأثیرگذار در تاریخ ملل و تحولات اثربخش آن جایگاه ویژه‌ای داشته و همواره نویسندگان و شعرا در زمره تاریخ‌سازان قلمداد شده‌اند.
به واسطه این که سالیان سال دستنوشته‌ها و کتاب‌ها بدون استفاده از ابزارهای نوین چاپی منتشر می‌شدند، کمتر امکان فراگیری داشتند
و به همین خاطر دایره تأثیرگذاری آنها کم بود. پس از اختراع ماشین چاپ توسط گوتنبرگ در قرن سیزدهم میلادی، این فرصت به دست آمد تا تراوشات ذهنی افراد در قالب کتاب و نوشته‌های مختلف به سایر جوامع راه یافته و مردم جهان با اندیشه‌های یکدیگر آشنا شوند. در اینجا بود که نقش مهم و اثربخش این نوشته‌ها برای مردم جهان بویژه حاکمان مشخص و ابزاری شد در جهت تأمین منافع کشورها.
طی سالیان متمادی و در اعصار مختلف نویسندگان و کتب منتشره از سوی آنها بیشتر در خدمت صاحبان زور و قدرت بودند و با نگاهی به نوشته‌های آنان نشان می‌دهد که رویکرد کتاب‌های سده‌های ابتدایی بیشتر در راستای سیاست‌های منفعت‌طلبان و معرفی قدرت ایشان بوده و منافع ملی و مردمی کمتر مدنظر قرار می‌گرفته است. امروز نیز این رویکرد در نوشته‌های نویسندگان کشورهای صاحب قدرت دیده می‌شود و کتاب‌ها به عنوان سفیران فرهنگی کشورهای سلطه‌گر اثرات زیادی را بر افکار و دیدگاه‌های مردم کشورهای مختلف برجای می‌گذارند.
در کشور ما نیز که همواره عنوان مهد فرهنگ و ادب را با خود در طول تاریخ به همراه دارد، استفاده از فرهنگ نوشتاری جایگاه ارزشمند و معرفتی در بین مردم داشته و شعرای بی شمار و نویسندگان فرهیخته‌ای که نام بردن از آنان در این مقال میسر نیست، همه و همه نشان از توجه و علاقه‌مندی مردم ایران زمین به این ابزار قدرتمند فرهنگی دارد.
اما به نظر می‌رسد آن گونه که در اعصار گذشته ایرانیان موفق شدند از طریق نوشته‌ها و آثار مکتوب خود قلب جهانیان را به تسخیر درآورند، در دوران جدید این امکان مهیا نیست و نویسندگان ما موفق نشدند همانند پیشینیان خود در این عرصه در جهان حرف اول را بزنند. اگر نگاهی به دلایل و آسیب‌شناسی این اتفاق بیندازیم، درمی‌یابیم که هنرمندان ما در این عرصه برای عرضه خود و محصولات فاخرشان چیزی کم ندارند و این وظیفه دستگاه‌های مرتبط با حوزه بین‌الملل و دیپلماسی کشور است که باید در این حوزه به کمک اهالی کتاب آمده و از ابزار و امکانات خود در جهت معرفی فرهنگ این مرز و بوم بهره گیرند.
سایر کشورها نیز در این زمینه رابطه تنگاتنگی بین حوزه دیپلماسی و فرهنگ خود ایجاد کرده‌اند و با برگزاری نمایشگاه‌ها و برنامه‌های فرهنگی مشترک با سایرین، تلاش دارند تا در این زمینه اثرگذاری فرهنگی خود را به نمایش بگذارند. تیراژ میلیونی و تجدید چاپ‌های چندباره آثار نویسندگان خارجی نشان از این تأثیرگذاری در جهان امروز دارد به نحوی که کتاب یک نویسنده کلمبیایی آنچنان در جهان فراگیر می‌شود و به چندین زبان زنده دنیا ترجمه می‌شود که اثرات آن در افکار و رویکردهای قومی و ملی کشورهای مختلف قابل لمس است. در طول سالیان پس از انقلاب شکوهمند اسلامی هنر فاخر ایرانی- اسلامی به بهترین شکل ممکن تبلور یافت و با بهره‌گیری از فرمایشات و بیانات رهبر کبیر انقلاب، راه درست و هدفمندی را در این عرصه پیش پای خود دید تا چشمه‌ای جوشان برای سیراب کردن ذهن‌های مشتاق و علاقه‌مند به فرهنگ اصیل اسلامی مهیا شود.
رهنمودهای رهبر فرزانه انقلاب نیز که همواره بر هنر متعهد و ارزشی تأکید دارند در ادامه این مسیر سبب شد تا کمتر شاهد اثرات سخیف در حوزه نشر و کتاب باشیم. با این وجود این محصولات ارزشمند به شکل شایسته به جهانیان عرضه نشده تا جهان با افکار و اندیشه‌های ایدئولوژی ناب اسلامی در قالب نظامی مبتنی بر مردم‌سالاری دینی به خوبی آشنا شود. این کاستی در دوران فعلی نمود بیشتری یافته و وظیفه متولیان فرهنگی کشور بویژه وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی را برای پرکردن این خلأ دوچندان می‌کند.
به طور قطع و یقین برای رسیدن به هدف غایی در این بخش همکاری و مساعدت تمامی بخش‌های فرهنگی و سیاسی کشور را می‌طلبد و در این مسیر وزارت امور خارجه می‌تواند شرایط را برای معرفی این محصولات ارزشی در اقصی نقاط جهان به بهترین شکل مهیا کرده و با تعامل سازنده با وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و سازمان‌های زیرمجموعه آن شرایطی را فراهم آورد تا سیاستگذاری‌های فرهنگی در حوزه نشر و کتاب در آن سوی مرزها به بهترین شکل به ثمر بنشیند.
وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی برای رسیدن به این هدف مهم که نقشی تأثیرگذار در معرفی نظام ارزشمند اسلامی‌مان دارد، از هر حیث آمادگی دارد و دستان گرم سایر متولیان سیاسی و فرهنگی کشور را برای دستیابی به این هدف ملی به گرمی می‌فشارد.
*مشاور ارشد وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی
ایران
