دانشگاه فنی و حرفه‌ای بزرگراه رسیدن به اشتغال جوانان است
شهروندان:
هرچند دانشگاه فنی و حرفه‌ای دو سالی است که به جرگه دانشگاه‌های کشور وارد شده، اما این دانشگاه پیش از این سابقه طولانی در تربیت و آموزش نیروی انسانی ماهر داشته است.
این دانشگاه که اکنون از مراکز آموزش عالی تحت نظر وزارت علوم، تحقیقات و فناوری است، پیش از این تحت عنوان «مجتمع آموزش عالی پیامبر اعظم(ص)» و از زیر مجموعه‌های وزارت آموزش و پرورش بود.
دانشگاه فنی و حرفه‌ای دانشجویان خود را از بین دانش آموختگان دوره متوسطه نظام جدید هنرستان‌ها یا شاخه کاردانش و یا فارغ‌التحصیلان دوره چهار ساله نظام قدیم هنرستان‌ها انتخاب می‌کند. این دانشگاه با هدف تربیت نیروی متخصص و تکنیسین تشکیل شد تا جذب بازار کار شوند. اما همان‌طور که سهراب رضایی، رئیس این دانشگاه می‌گوید این دانشگاه با تهدید ناآشنایی مسئولان روبه‌رو است!
- دانشگاه فنی و حرفه‌ای، چه هدفی را دنبال می‌کند؟
در واقع سابقه دانشگاه فنی و حرفه‌ای به سال‌ها پیش از انقلاب برمی‌‌گردد، زمانی که بحث توسعه تکنولوژی در کشور مطرح شد، این مجموعه در کنار سایر دانشگاهها با هدف تربیت تکنیسین ماهر برای بخش‌های مختلف صنعت و کارخانه‌ها فعالیت خود را آغاز کرد اما چون آموزش فنی و حرفه‌ای در آن سال‌ها قوی نبود، تعداد این مراکز هم محدود ماند و در کشور توسعه پیدا نکرد.
بعد از انقلاب اسلامی که نظام جدید متوسطه در دولت سازندگی مطرح شد، سیاست آموزش و پرورش بر این بود که آموزش فنی و حرفه‌ای در مدارس تقویت شود و بخشی از ظرفیت دوره متوسطه به سمت هنرستان‌های فنی و حرفه‌ای بروند، همین امر باعث شد که آموزشکده‌های فنی و حرفه‌ای در سراسر کشور راه‌اندازی شود اما آنچه ابتدا از آموزشکده‌های فنی و حرفه‌ای انتظار می‌رفت مبنی بر ارائه یک دوره آموزش ۵ساله، هیچ وقت محقق نشد در نهایت مجبور شدند ۳سال هنرستان را از دوسال بعد از آن که در واقع آموزش عالی فنی و حرفه‌ای محسوب می‌شد جدا کنند. از این رو دوره ۲ساله ابتدا تحت عنوان دفتر مدارس عالی فنی و حرفه‌ای در آموزش و پرورش فعالیت خود را آغاز کرد و بعد هم با عنوان مجتمع عالی پیامبر اعظم(ص) شناخته شد و از ابتدای سال ۹۰ به واسطه ماده ۲۳ برنامه پنجم مجموعه این مراکز به وزارت علوم، تحقیقات و فناوری ملحق شد و طی این مدت به عنوان سازمان دانشگاه فنی و حرفه‌ای به شکل مرکزی مدیریت می‌شود.
- دانشگاه شدن این مرکز چه فوایدی می‌تواند داشته باشد؟
در گذشته آموزشکده‌های فنی و حرفه‌ای متولی واحدی نداشت و فارغ‌التحصیلان شکایت داشتند که مدرکشان را آموزش و پرورشی می‌دانند. همکاران هم گله داشتند که ما کار استادان را می‌کنیم اما با معلمان سنجیده می‌شویم، البته باز هم تأکید می‌کنم که ماهیت و اهداف این دانشگاه باید حفظ شود.
- آیا این دانشگاه پاسخگوی نیاز دانش‌آموزان فنی و حرفه‌ای است؟ داوطلبان چگونه وارد این دانشگاه می‌شوند؟
براساس برنامه پنجم توسعه باید نصف دانش‌آموزان دوره متوسطه را هنرستانی‌های فنی و حرفه‌ای تشکیل دهند، درحالی که تنها یک دانشگاه تخصصی که آن هم همین دانشگاه فنی و حرفه‌ای است به ادامه تحصیل دانش‌آموزان هنرستانی تعلق دارد و سایر دانشگاه‌های کشور به دانش‌آموزان دوره نظری، ریاضی ، تجربی و انسانی اختصاص داده شده است. در حال حاضر ۲۴۰هزار دانشجو در ۱۷۳ مرکز دانشگاهی فنی و حرفه‌ای(۱۱۳مرکز پسرانه و ۶۰ مرکز دخترانه) در ۹۰رشته کاردانی، ۳۸ رشته کارشناسی ناپیوسته و ۶ رشته کارشناسی پیوسته در ۲مقطع کاردانی و کارشناسی در دو دوره روزانه و شبانه تحصیل می‌کنند.
دانشجویان این دانشگاه در کنکور ویژه هنرستانی‌ها که توسط سازمان سنجش برگزار می‌شود پذیرش می‌شوند. سالانه حدود ۷۵هزار نفر وارد دانشگاه فنی و حرفه‌ای می‌شوند و هزارو ۳۰۰ کارگاه و آزمایشگاه در این دانشگاه وجود دارد که هیچ دستگاه دولتی در این اندازه قابل مقایسه با دانشگاه فنی و حرفه‌ای نیست. می‌توان گفت این دانشگاه یکی از بزرگترین تشکیلات در منطقه خاورمیانه است. تحصیل دانشجویان روزانه این دانشگاه رایگان است، دانشجویان شبانه هم که معمولاً ۴۰درصد ظرفیت این دانشگاه را تشکیل می‌دهند یک شهریه حداقلی حدود ۳۵۰هزار تومان پرداخت می‌کنند که این شهریه هم در مقایسه با سایر دانشگاهها بسیار ناچیز است. ما در این دانشگاه برخلاف سایر دانشگاهها نه تنها صندلی خالی نداریم، بلکه به هیچ وجه پاسخگوی همه متقاضیان خود هم نیستیم.
- این دانشگاه چه تفاوتی با سایر دانشگاهها دارد؟
نخستین تفاوت این است که ورودی دانشگاه فنی و حرفه‌ای تماماً دانش‌آموزان هنرستانی هستند و این دانش‌آموزان دیپلم سه ساله هستند و دوره پیش دانشگاهی را طی نکرده‌اند و در ورود به دانشگاه همان رشته دوره هنرستان در دبیرستان را می‌گذرانند. این پیوستگی باعث می‌شود که آموزش در این دانشگاه از دوام بیشتری برخوردار باشد. به همین دلیل ۹۹درصد دانشجویان ما جذب بازار کار می‌شوند. تفاوت دیگر در آموزش‌های عملی محور این دانشگاه است به‌طوری که ۷۰درصد آموزش این دانشگاه عملی و تنها ۳۰درصد نظری است و همچنین وجود کارگاه و آزمایشگاه‌های زیاد از جمله ویژگی‌های این دانشگاه است، ضمن آن‌که برخلاف استادان سایر دانشگاهها که به اصطلاح یقه سفید هستند استادان این دانشگاه کارگاهی و عملی هستند و در کلاس درس لباس کار می‌پوشند. تفاوت دیگر آن‌که به دلیل فضای کارگاهی و نوع کار، دختران و پسران در مراکز ما جدا هستند.
- امروز مدرک‌گرایی بشدت در جامعه رشد کرده،از طرفی شما هم قصد تربیت نیروی متخصص دارید تا جذب بازار کار شوند.برای این‌که فارغ التحصیلان این دانشگاه به دنبال مدرک نباشند چه برنامه‌ای دارید؟
یکی از اهدافی که در نظام کلان آموزش عالی دنبال می‌شد این موضوع بود که هرم تحصیلی باید اصلاح شود و بیشترین دانشجویان کاردانی باشند و همینطور که به بالا می‌رسد تعداد فارغ‌التحصیلان دکترا کم شود تا به نوک هرم برسد اما واقعیت موجود این است که با حضور دانشگاه پیام نور، آزاد و علمی کاربردی دانشگاهها به سمتی رفتند که همه گرایش به کارشناسی ارشد و دکترا دارند و متأسفانه هرم تبدیل به گلدان شد. وقتی ۱۷۳ مؤسسه فنی و حرفه‌ای وجود دارد که ظرفیت پذیرش حدود۱۰۰ هزار دانشجو را دارد،بنابراین کاردانی افزایش می‌یابد و هرم تا حدودی اصلاح می‌شود.
- بنابراین شما متناسب با بازار کار عمل می‌کنید؟
الان ۱۰۰ درصد با بازار کار هماهنگ نیستیم، اما تلاش می‌کنیم به این سمت حرکت کنیم زیرا من اعتقاد دارم فارغ‌التحصیل نباید سربار باشد و حتماً باید سر کار برود.حتی ما به دنبال این هستیم که دانشجو در زمان تحصیل آینده کاری داشته باشد. برای این منظور با وزارت تعاون صحبت کردیم که دانشجویان تعاونی تشکیل دهند و وام بگیرند تا کارآفرینی کنند.
- آیا می‌توان امید داشت در آینده دانشگاه فنی و حرفه‌ای از محل درآمد‌های خودش اداره شود؟
بودجه دانشگاه در مجموع دو بخش دارد، یکی بودجه عمومی از طرف دولت و همینطور بودجه درآمدی اختصاصی. بودجه اختصاصی که از محل اعتبارات است از بخش شهریه دانشجویان و بخش دیگری هم از درآمدزایی و تولید و فروش خدمات آموزشی و خدمات کارگاهی است. دانشگاه به این سمت می‌رود که با ارائه الگوی دانشگاه کارآفرین هرچه بیشتر درآمدزایی را در داخل دانشگاه گسترش بدهد و وابستگی را به بودجه دولت کم کند. بودجه ما با سایر دانشگاهها قابل مقایسه نیست و بسیار کمتر است. البته اگر این تفاوت نباشد و ما را در سایر دانشگاهها ببینند ما هم قول می‌دهیم که دانشجویان ما با درآمدزایی تبدیل به یک منبع نیروی انسانی مفید برای کل جامعه شوند.
- استادان این دانشگاه چه ویژگی‌هایی دارند؟
استادان ما دو دسته هستند. استادانی که دروس فنی را آموزش می‌دهند و صنعتی هستند و در صنعت و کارخانه‌ها کار می‌کنند و بخشی هم استادانی که دروس عمومی و علوم پایه را تدریس می‌کنند.مشکل عمده‌ای که ما در دانشگاه فنی و حرفه‌ای داریم نیروی انسانی موظف ما است. تنها ۱۵درصد استادان این دانشگاه نیروی رسمی هستند و ۸۵درصد نیروی پاره وقت و غیر رسمی‌اند. همین امر ما را در برنامه‌ریزی دچار مشکل کرده است.
- به تازگی در این دانشگاه اجرای طرح سربازی با عنوان سپاه تولید مطرح شده، در این باره توضیحاتی بفرمایید.
پیشنهاد ما این است که بعد از مرحله عمومی پذیرش مرحله عملی هم داشته باشیم و آنهایی که توانایی کار عملی هم دارند وارد دانشگاه فنی و حرفه‌ای شوند. همین امر باعث می‌شود که یادگیری عمیقتر باشد و نیرویی ماهر تربیت شود. ما معتقدیم حیف است چنین نیروی ماهری سربازی برود، در همین راستا بحثی به نام سپاه تولید را تعریف کردیم. سپاه تولید ایده خوبی است که مشابه آن در بخش‌های دیگر با عنوان طرح جهادی داشته‌ایم. اگر ما هرسال بخشی از این تکنیسین‌ها را بتوانیم در قالب سپاه تولید نگه داریم مطمئن هستیم نیروی انسانی تأمین خواهد شد.
- آینده این دانشگاه را چطور ارزیابی می‌کنید و این دانشگاه با چه چالش‌هایی روبه‌رو است؟
اگر مسئولان کمک کنند ما می‌توانیم کلیدی‌ترین مشکل صنعت و کارخانه‌ها را که کمبود نیروی انسانی ماهر است تأمین کنیم. ما می‌توانیم و بستر دانشگاه فنی و حرفه‌ای هم آماده است. تنها مشکل ناآشنایی مسئولان آموزش عالی کشور از ظرفیت و پتانسیل دانشگاه فنی است و اتفاقاتی است که در اینجا می‌افتد و دیگر آن‌که دانشگاه فنی و حرفه‌ای را با سایر دانشگاهها مقایسه می‌کنند. ما تأکید داریم که این دانشگاه قصد ندارد مانند سایر دانشگاهها شود و ادبیات آن دانشگاهها هم نمی‌تواند ادبیات حاکم بر این دانشگاه شود. نگاه دانشگاهی به معنای تئوریک به دانشگاه فنی و حرفه‌ای بزرگترین خطری است که ما را تهدید می‌کند و امیدواریم به این نکته توجه شود. ما معتقدیم دانشگاه فنی و حرفه‌ای بزرگراه رسیدن به اشتغال جوانان است.
محسن غلامی
ایران
