تاریخ انتشار : یکشنبه ۱۰ آذر ۱۳۹۲ زمان انتشار : ۱۳:۴۵

شهروندان – فائزه دولتی*:
توسعه اجتماعی مفهومی جامع است که در نگاهی فراگیر می‌تواند ابعاد توسعه پایدار نظیر توسعه اقتصادی، سیاسی و فرهنگی را شامل شود. سازمان ملل متحد در دهه ۱۹۷۰ توسعه اجتماعی را به عنوان ظرفیتی مبتنی بر ساختارهای اجتماعی در جهت ایجاد تغییرات مطلوب در سطح زندگی تفسیر کرد.

پیشران اصلی در توسعه اجتماعی، توسعه انسانی است که مبتنی بر توسعه ارتباطات و تعاملات اجتماع انسان‌ها ارتقا می‌یابد. در واقع انسان که هدف توسعه است، در ایجاد توسعه نقش اصلی را بازی می‌کند. بر اساس این دیدگاه، توسعه اجتماعی نیازمند مشارکت ذینفعان اصلی آن یعنی مردم و آحاد جامعه است تا شهروندان بدون درنظر گرفتن تعلقات قومی و علایق اعتقادیشان، با توجه به صلاحیت و توانمندی خود در تمام پدیده‌ها و متغیر‌ها فعالانه اثرگذار باشند.

توجه به مشارکت و تاکید بر نقش آن، یکی از عوامل توسعه در جوامع درحال توسعه است. شهروندان باید به عنوان آفرینشگران فعال در فرآیند تصمیم‌گیری و تکوین توسعه مشارکت داشته باشند؛ توسعه واقعی باید حاصل رفتارهای خلاق عاملان انسانی توسعه باشد و مردم باید به طور دائمی در جریان ایده‌پردازی، برنامه‌ریزی و فعال سازی طرح‌ها، مشارکت داشته باشند. توسعه اجتماعی بیش از مشارکت فردی بر مشارکت جمعی مردم تاکید دارد که در این صورت جمعیت‌ها، سازمان‌ها، نهادهای مدنی و مردمی، بازیگران اصلی در فرآیند توسعه هستند که این نهاد‌ها می‌توانند به ادغام و انسجام اجتماعی و پاسخگویی کمک کنند.

این رویکرد باید زمینه مشارکت قومیت‌ها و گروه‌ها را در قالب‌هایی چون نهادهای غیر رسمی و جامعه مدنی محلی را فراهم سازد. رویکردی که مشارکت فعال را جانشین انفعال و انزوا، شمولیت را جانشین محرومیت و حفظ شأن و احترام اقوام را جانشین محدودسازی آنها قرار می‌دهد. نقش دولت در توسعه اجتماعی علاوه بر نیاز به باور و اعتقاد به آن، به عنوان محور توسعه، ایجاد زیرساخت‌های لازم برای مشارکت سرمایه‌ها و ساختارهای غیر رسمی اجتماعی در فرآیندهای تصمیم‌گیری است. دولت در نقش خود نه فقط باید پیامدهای اقداماتش را بر سرمایه اجتماعی ارزیابی کند بلکه لازم است با تغییر نگرش بپذیرد که فضای تصمیم‌گیری تغییر کرده است و برای اتخاذ تصمیم‌های درست و مطمئن‌تر باید از قدرت اجتماع استفاده کند.

باید تلاش کند تا اعتماد پذیری، تعهد به وعده‌ها، تمایل به همکاری و همیاری و استفاده از زیرساخت‌ها و ابزار‌ها نظیر شبکه‌های اجتماعی را برای اعضای جامعه سودمند و معنادار سازد. در رویکرد توسعه اجتماعی، استفاده از زیرساخت‌ها و ابزارهای مناسب این امکان را به تصمیم‌گیران می‌دهد تا حل بسیاری از مشکلات یا طراحی راه‌حل‌ها را به ذینفعان اصلی بپردازد که بهترین منبع خلاقیت و نوآوری خواهند بود.

سرمایه‌های اجتماعی نیز بر پایه همین تعاملات انسانی و با بهره‌گیری از مشارکت فعالانه آنها در تصمیمات و توسعه راهکار‌ها شکل می‌گیرد. به همین دلیل ایجاد و خلق سرمایه اجتماعی برای سازمان‌ها، کشور‌ها و جوامع برای رسیدن به توسعه اهمیت ویژه‌ای دارد. سرمایه اجتماعی با خلق مشارکت‌های اجتماعی، انسجام اجتماعی و اعتماد اجتماعی باعث به وجودآمدن اثراتی هم‌افزا شده که در ‌‌نهایت بر تمام ابعاد توسعه تاثیر می‌گذارد. اما برای به کارگیری سرمایه اجتماعی در فرآیند توسعه و افزایش سهم آن نیازمند مدیریت آگاهانه سرمایه اجتماعی هستیم.

* عضو علی‌البدل شورای شهر

 آرمان