دولت بند ناف یارانه‌ها را از بودجه عمومی جدا کند!
شهروندان:
قوه مقننه و قوه مجریه در مقاطع مختلفی با یکدیگر همکاری نزدیکی پیدا می‌کنند و در این مقاطع، همکاری نزدیک‌تر این دو نهاد می‌تواند برای مردم نویدبخش نتیجه دادن این همکاری باشد.
مهم‌ترین همکاری سالانه مجلس و دولت در هنگام تصویب بودجه اتفاق خواهد افتاد. زمانی که مردم انتظار دارند نتیجه این همکاری به پیشرفت و توسعه کشور بینجامد. با این حال مجلس تا اینجای کار در بعضی از مقاطع حساس، نشان داده آنچنان که پاستورنشینان توقع دارند، حاضر به تعامل نیست که البته ایراد به یک طرح از اختیارات مجلس‌نشینان است.
سعید حجاریان از نظریه‌پردازان اصلاح‌طلب در یک مصاحبه به تجربه کشورهای اروپایی اشاره کرده بود که درآنها دولت‌ها اجازه انحلال مجلس را دارند. همین بهانه به دست خبرگزاری‌های منتقد دولت داد تا همزمان با روزهای بررسی بودجه و در قالب مصاحبه با نمایندگان جبهه پایداری، هجمه شدیدی را علیه دولت شروع کنند. همین بهانه‌ای شد تا با مهندس «محسن صفایی فراهانی» به گفت‌وگو بنشینیم تا در مجموع به یک سوال مهم و اساسی پاسخ داده شود «با این وضعیت، اقتصاد ایران در سال آینده چطور خواهد بود؟» متن کامل گفت‌وگوی محسن صفایی فراهانی با آرمان در ادامه می‌آید:
- نظر شما درباره اظهارات آقای حجاریان درباره رابطه دولت با مجلس چه بوده است؟
مصاحبه آقای حجاریان را هنوز ندیده‌ام اما ایشان به عنوان یک متفکر سیاسی نظراتی دارند و به ابزار عقاید خود پرداخته‌اند و نسبت به وضعیت کشور هم نگران هستند. این نگرانی، نگرانی درست و به حقی است چون آنچه مجلس در این مدت چهار ماهه نشان داده است، این بوده که حاضر به همکاری با دولت نیست.
- در کدام زمینه‌ها این عدم همکاری نمود بیشتری داشته است؟
مهم‌ترین مثال عدم همکاری در تصویب متمم بودجه سال ۹۲ بود. در دورانی که آقای احمدی‌نژاد مسئولیت اداره کشور را بر عهده داشت، حتی در یک مورد هم بودجه را به موقع تحویل نداد اما همین تحویل به موقع بودجه امسال از سوی دولت تدبیر و امید، نشان از احترامی دارد که دولت آقای روحانی برای مجلس قائل است. در همان دولت قبلی شاهد بودید که در یک سال حتی پنج متمم به مجلس تحویل داده شد و بدون کوچک‌ترین مشکلی به تصویب رسید یعنی دولت بی‌برنامه‌‌ترین کار را انجام می‌داد و به هر آنچه دوست داشت عمل می‌کرد. اما برخورد مجلس با این دولت که واقعا با دلسوزی به دنبال حل مشکلات کشور است، گاهی نگران‌کننده می‌شود. افرادی که در پیمودن مسیر اشتباه اقتصادی در دولت قبلی با او همراهی می‌کردند و بعد که مشکلات به وجود آمد، سکوت کردند، باید سعی در تجدید نظر رابطه خود با دولت داشته باشند. به عنوان یک مثال مشخص دیگر در زمان توافق هسته‌ای کشورمان در ژنو هم این افراد به جای آنکه تلاش کنند از این فضای مثبت به وجود آمده استقبال کنند، با سردی با این اتفاق برخورد کردند. اگر به خاطر بیاورید هنگامی که آقای احمدی‌نژاد در دانشگاه کلمبیا آن سخنرانی مشهور را انجام داد این افراد چه استقبال گرمی از او کردند اما وقتی دکتر ظریف در مذاکرات هسته‌ای وزیران خارجه شش کشور بزرگ دنیا را به ژنو می‌کشاند و دور یک میز جمع می‌کند، چنین رفتاری با او می‌شود و تیم مذاکره‌کننده به هیچ‌وجه مورد حمایت برخی نمایندگان اصولگرای مجلس قرار نمی‌گیرند و با یک دستاورد ملی برخورد سیاسی می‌شود.
- به نظر شما استقبال از این مذاکرات در مجلس، چه تاثیری در روند مذاکرات داشت؟
مجلس و دولت در یک تیم قرار دارند و از مجلس توقع می‌رفت با توجه به فضای حداقلی مثبتی که ایجاد شده بود، نسبت به خروج کشور از مشکلاتی که به آن دچار است، استقبال بیشتری نشان بدهد. رفتاری که مجلس انجام داد نه عقلانی بود و نه به منافع کشور کمکی می‌کرد. اگر این افراد هم راهکاری برای این مشکلات داشتند خوب بود که این راهکار را ارائه می‌کردند. صحبت‌های کوبنده و غیرسازنده به نفع هیچ دولتی نیست ولی متاسفانه آنچه ما به عنوان خروجی از مجلس می‌دیدیم، بیشتر همین راهکارهای کوبنده بود تا بیان درست مشکلات و ارائه درست یک راه‌حل برای خروج از این وضعیت.
- بعضی از نمایندگان مجلس نیز معتقدند که در بودجه به منطقه آنها ظلم شده و این روزها صحبت از استعفا و اعتراض می‌زنند. به نظر شما این اعتراضات بر اساس تضییع حق است یا یک نمایش سیاسی؟
مجلس به جای جار و جنجال‌هایی که فایده‌ای برای کشور ندارد، باید بودجه را بررسی کند. هنوز که اتفاقی نیفتاده است. اگر واقعا این بودجه مشکل دارد، مجلس می‌تواند کلیات آن را رد کند و اگر در جزییات و در بودجه مناطق و… مشکلی می‌بینند نمایندگان می‌توانند هنگام بررسی جزییات بودجه نظرات خود را مطرح کنند.
- اما بعضی از کارشناسان معتقدند نمایندگان مجلس تاثیری روی بودجه ندارند و در نهایت می‌توانند حدود ۵درصد روی کلیات آن تاثیرگذار باشند. این مساله را تا چه‌اندازه قبول دارید؟
من خود سابقه نمایندگی در مجلس را دارم و این مساله را در اصل قبول دارم. اما این مساله به خاطر این نیست که مجلس «نمی‌تواند» در بودجه تغییری ایجاد کند. بلکه به این دلیل است که چون مجلس توان کار کارشناسی ندارد، نمی‌تواند چالش‌های موجود در اقتصاد کشور و راهکارهای ممکن برای مقابله با این چالش‌ها را احصا کند. وقتی کار کارشناسی در مجلس وجود ندارد، طبیعتا مجلس نیز نمی‌تواند در بودجه تاثیرگذاری چندانی هم داشته باشد. همین تاثیر یکی دو درصدی یا حد اکثر پنج درصدی نیز درباره موارد جزئی است و این مباحث نشان می‌دهد که درهمین حد هم مجلس از نبود مباحث کارشناسی عمیق رنج می‌برد.
- بعضی از نمایندگان نیز معتقدند این بودجه ممکن است باعث افزایش تورم شود. این اظهارات تا چه‌اندازه کارشناسی و براساس مطالعه است؟
تا زمانی که بودجه در کلیات است و هنوز به صحن علنی مجلس نیامده است، هر بحثی درباره بودجه بیشتر یک برخورد سیاسی است تا یک بحث کارشناسی. بودجه‌ای که آقای روحانی به مجلس تحویل داده‌اند قسمتی از یک برنامه پنج ساله است و مجلس باید بررسی کند که آیا این بودجه قسمتی از این پازل پنج تکه هست یا نیست؟ اگر نمایندگان این بورجه را به عنوان این یک پنجم می‌پذیرند، باید کلیات آن را تصویب کنند و اگر مغایرت می‌بینند این بودجه اصلا قابل بررسی در صحن علنی مجلس نیست. اما این نگرانی هم وجود دارد که نمایندگان نیز نسبت به برنامه پنج سالهای که خود تصویب کرده‌اند اشراف نداشته باشند یا خواستار تصویب قانونی برخلاف آن باشند.
- آقای مهندس، شما یکی از نخستین افرادی بودید که با توجه به مصوبات دولت‌های نهم و دهم نسبت به عواقب اقتصادی این تصمیمات هشدار دادید. در حال حاضر نظر شما نسبت به بودجه سال ۹۳ چیست و این بودجه را هشداردهنده یا امیدوارکننده می‌بینید؟
قبل از پاسخ به این سوال باید وضعیت کشور را بررسی کنیم. منابع کشور در این سال‌ها محدود شده است و رشد اقتصادی کشور نیز منفی شده است. از طرفی دیگر محیط کسب و کار به بدترین وضعیت خود رسیده است. در چنین شرایطی توقع افزایش درآمدهای مالیاتی یا درآمدهای گمرکی وجود ندارد. وضعیت فروش نفت هم که وضعیتش مشخص است. فروش نفت ایران به خاطر تحریم‌ها و شرایطی که کشور در آن قرار گرفته است از دو میلیون و دویست هزار بشکه در روز به هشتصد هزار بشکه در روز رسیده است. در سال ۹۳ امیدهایی برای حرکت بیشتر خواهیم داشت ولی مطمئنا جهش چشمگیری نخواهیم داشت.
- شما با استفاده از درآمد نفتی در دولت موافقید؟
به دلیل درآمدهای نفتی، نبود انضباط مالی اقتصاد کشور به یک اقتصاد رانتی تبدیل شده است. البته کشورهای جهان سومی با اقتصاد تک محصولی به صورت ذاتی رانتی هستند ولی تحریم‌هایی که بر ایران عمال شد، موجب شد تا اثرات این رانتی بودن، بیشتر و قابل لمس‌تر شود. یعنی این تحریم‌ها از جهت ایجاد فرصت‌طلبی‌هایی که رانت به وجود می‌آورد، موجب شد تا شدت و اثراتش بیشتر و اثرگذارتر شود اما چاره دیگری وجود ندارد. به هر حال نفت سرمایه بین نسلی است و نسل‌های آینده کشور نیز باید از آن منتفع شوند و استفاده از آن به عنوان بودجه دولتی اشتباه است. درآمدهای نفتی باید صرف سرمایه‌گذاری در پروژ‌ه‌های غیر نفتی و ملی شود.
- با این شرایط دولت چه راهکارهایی برای تنظیم بودجه در اختیار دارد؟
باید دولت بودجه واقعی تنظیم کند و به‌شدت از وارد شدن به رویکرد بودجه غیر واقعی جلوگیری کند. رویکرد غیر واقعی به این معناست که در بودجه درآمدهای اضافی در سطوح پیش‌بینی شود که بعد دولت امکان تامین آن را نداشته باشد که موجب افزایش نقدینگی و تورم بالاتر خواهد شد. طی سالهای گذشته بودجه جاری دولت چهار برابر شده است و همین یک مورد نشان می‌دهد تا چه‌اندازه دولت متورم‌تر شده است. ببینید ۸۰ درصد اقتصاد در اختیار دولت است ولی بازهم همان ۸۰ درصد نقش بسیار موثری در ۲۰ درصد باقی مانده دارد. یعنی فعالیت‌های آن ۲۰ درصد وابسته به فعالیت‌های آن ۸۰ درصد است. درصد بسیار پایینی از اقتصاد ایران واقعا در اختیار بخش خصوصی است. نگاه دولت جدید باید یک نگاه همه‌جانبه به بدنه کارشناسی دولتی و بخش خصوصی باشد. در این شرایط می‌توان امیدوار بود که بهره‌وری افزایش یابد و تولید ناخالص داخلی پله به پله مثبت شود. تاکید می‌کنم که هیچ کدام از این اقدامات نمی‌تواند بطور خلق‌الساعه انجام شود. باید با حوصله با رعایت ضوابط و گام به گام پیش برویم. چه در زمینه داخلی و چه در زمینه خارجی. مطمئنا در یک دوره با برنامه‌ریزی فشرده، با اطمینان و اعتمادی که در مردم به عنوان پشتیبانان واقعی حکومت به وجود بیاید، می‌توان امید داشت که کشور از این شرایط فاصله بگیرد. ان‌شاءا…
- به نظر شما دولت چه تغییراتی در بحث یارانه‌ها را اجرایی خواهد کرد؟
اصل هدفمند کردن یارانه‌ها چون کلاً منحرف شده بود به نفع اقتصاد نبود و اینکه دولت یارانه‌ها را به سمتی برده است که عملا نه‌تنها یارانه‌ها حذف نشده بلکه هزینه‌های زیادی بر دوش اقتصاد داشته است. ما پیش از اجرای قانون هدفمند کردن یارانه‌ها نگران مصرف بالای انرژی در کشور بودیم اما آنچه اتفاق افتاد به مراتب بدتر از پیش از اجرای این قانون است. اگر بتوان قانون یارانه‌ها را اصلاح کرد و این پول فقط در اختیار اقشار آسیب‌پذیر جامعه قرار بگیرد و آن هم نه به صورت مساوی، بلکه به صورتی که بستگی به میزان مصرف این اقشار از انرژی به آنها یارانه تعلق بگیرد، گام مهمی در بهبود وضعیت بودجه برداشته خواهد شد. شناسایی اقشار واجد شرایط بوسیله سازمان بهزیستی، کمیته امداد و تامین اجتماعی به سادگی امکان پذیر است و این نهادها در توزیع عادلانه یارانه نقدی می‌توانند بسیار موثر باشند. اگر دولت بتواند بند ناف یارانه‌ها را از بودجه عمومی دولت ببرد، و مابه‌التفاوت قیمت انرژی را در اختیار خود مردم قرار دهد کار بزرگی انجام داده است.
آرمان – میثم سعادت
