محیط زیست در نقطه ایست!
شهروندان:
ایران کشوری با اقلیم چهارفصل و تنوع زیست‌محیطی است و به همین دلیل انواعی از گونه‌های گیاهی و جانوری منحصربه‌فرد را در خود دارد.
در آیین باستانی مردم ایران و دین اسلام، همواره تاکیدات فراوانی برای حفظ محیط زیست و توجه به حیوانات شده است و حتی احادیث بسیاری در این خصوص معصومین(ع) رسیده است و همه اینها نشان از وجودی فرهنگی مذهبی، سنتی، کهن و ریشه‌دار درخصوص مدارا با حیوانات و طبیعت در ایران است.
اما در سال‌های اخیر با تغییراتی که در توسعه و تکنولوژی رخ داده گویی این فرهنگ ارزشمند به ورطه فراموشی سپرده شده و هراز چند گاهی خبری تکان دهنده از محیط‌زیست جامعه زیست محیطی را نگران می‌کند. از خبر آتش‌سوزی عمدی و غیرعمدی در جنگل‌ها و قطع درختان گرفته تا مرگ دسته جمعی ماهی‌ها به دلیل آلودگی آب و جاری بودن فاضلاب صنعتی و خانگی در دریا و رودخانه و از مهاجرت پرندگان از شهرهای آلوده تا مرگ پلنگ و یوزپلنگ و حیوانات نایاب و حفاظت شده دیگر.
امروز در دنیای مدرن به رغم پیشرفت‌های صورت گرفته و توسعه تکنولوژی میلیارد‌ها دلار سرمایه برای احیای یک گونه جانوری هزینه می‌شود و حتی بسیاری از کشورها خواهان مبادله برخی گونه‌های جانوری هستند و در سال‌های اخیر خبرهای بسیاری از تلاش‌های روس‌ها و دیگر کشورهای اروپایی شنیده‌ایم که تمایل دارند یک جفت یوزپلنگ، پلنگ، مارال و… از ایران به کشور خود برده و در آنجا آن را پرورش و نسلش را توسعه دهند اما در کشور ما مانند آب خوردن گونه‌های بی‌نظیری همچون پلنگ و یوزپلنگ از بین می‌روند و بدتر از آن کشتن حیوانات به وضع بی‌رحمانه، تبدیل به افتخار افراد ناآگاه می‌شود.
دهمین پلنگ ایرانی طی ۹ ماه گذشته تلف شد
به گفته کیوان هوشمند، مدیر دیده بان محیط‌زیست و حیات وحش ایران دهمین پلنگ از آغاز سال‌جاری در گچساران تلف شد که علت آن برخورد با یک خودرو بوده است. به گفته وی، زمانی که یک پلنگ ماده به همراه دو توله‌اش درحال عبور از جاده فوق در محدوده دشتک بودند، یکی از توله‌ها با یک خودرو پژو ۲۰۶ برخورد کرده و بر اثر شدت ضربه آسیب می‌بیند. البته به گفته وی حال توله پلنگ قبل از انتقال به تهران خوب بوده و حتی تصمیم داشتند او را در طبیعت رها کنند اما حین انتقال به تهران جان باخت. سرنوشت آخرین پلنگ تلف شده ایرانی در ۹ ماه اخیر چیزی شبیه بقیه اتفاقات در این عرصه است.
به استناد آمار و اخبار منتشر شده سال‌جاری که تقریبا سه ماه دیگر از آن باقی مانده است از بدترین سالها برای محیط‌زیست ایران بخصوص در بعد زیست جانوری بوده است و بدشانس‌ترین جاندار در این میان پلنگ ایرانی است زیرا به گفته مدیران محیط‌زیست در کمتر از ۹ ماه گذشته ۹ قلاده از این گونه ارزشمند تلف شده است، این در حالیست که تنها ۵۰۰قلاده پلنگ ایرانی در ایران وجود دارد که اگر روند تلف شدن این گربه سان زیبا ادامه یابد تا یکی دو دهه دیگر اصلا پلنگی نخواهیم داشت و این حیوان حفاظت شده برای همیشه از طبیعت کشور حذف می‌شود. شاید سوال این باشد که چگونه است که تا چند دهه قبل اصلا پلنگی در جاده‌های منتهی به مسیر آمد و شد انسان‌ها دیده نمی‌شد که آسیبی ببیند یا اصلا پلنگ‌ها یا دیگر جانوران حفاظت شده و نیازمند حمایت نبودند، اما زندگی شان جریان داشت و مشکلی هم نبود.
دستکاری در طبیعت باعث رویت حیوانات در غیرزیستگاه اصلی شان شده است
حسین رامیاران ،کارشناس محیط‌زیست در خصوص دستکاری در طبیعت که باعث رویت حیوانات در غیرزیستگاه اصلی شان می‌شود به تهران امروز می‌گوید: حیوانات تا وقتی مستاصل و ناچار نشوند به حاشیه شهرها هم نخواهند آمد تا چه رسد به شهرها و تا ناچار نشوند به کسی حمله نمی‌کنند و خسارتی بر جای نمی‌گذارند.
وی می‌افزاید: از طرفی در سال‌های اخیر بخصوص در کشورهای در حال توسعه‌ای مانند ایران دستکاری‌های بسیاری در طبیعت کرده‌ایم و اکوسیستم‌های بسیاری را بر هم زده‌ایم که نتیجه آن حتی اگر در نهایت به نفع اجتماع باشد، علاوه بر مشکلاتی که برای انسان‌ها ایجاد کرده، جانوران را نیز سرگردان کرده است.
رامیاران یادآور می‌شود: وقتی با سدسازی آب را به جهت خاصی هدایت کرده‌ایم به‌طور طبیعی باعث شده‌ایم عده‌ای از جانوران مجبور به مهاجرت شوند. در این میان خشکسالی گسترده دهه اخیر نیز به وضعیت اخیر دامن زده و باعث شد تالاب‌ها و دریاچه‌های بسیاری خشک شوند که ماحصل آن سرگردانی حیوانات، دیده شدن آنها در حاشیه شهر، ترس و وحشت مردم و از بین رفتن جانوران بوده است.
رامیاران با اشاره به تلاش‌های دوستداران محیط‌زیست و طبیعت در دهه‌های اخیر اظهار داشت: وقتی این افراد به ساخت و ساز سد در بالادست رودها اعتراض کرده و قطع بی‌رویه درختان را ظلم به طبیعت و انسان‌ها اعلام می‌کردند به دلیل پیش‌بینی چنین روزهایی بود در حالی‌که آن دوران عده‌ای آن را آرمانی و خنده دار می‌پنداشتند و می‌گفتند باید به فکر اجتماع بود. وی به وضعیت تغذیه دام‌های اهلی اشاره کرده و ادامه می‌دهد: وقتی برای گاو و گوسفندهای اهلی، چوپانان دست به دامن مسئولان شده و علوفه تهیه می‌کنند و اعتبار می‌گیرند، وضعیت حیواناتی که تنها صاحب آنها طبیعت است، مشخص و بدیهی است و طبیعی است که آنها نیز دچار کمبودهای غذایی هستند زیرا عرصه زندگی آنها دچار تغییر شده و در چنین شرایطی حیواناتی که احتمالا شکار آنها بوده یا مهاجرت کرده یا از بین رفته‌اند.
وی تاکید می‌کند: در چنین شرایطی آموزش‌های کافی به مردم ارائه نکرده‌ایم و تصور آنها بر این است که اگر پلنگی دیدند یا مثلا خرسی مشاهده شد، حتما در معرض خطر هستند و برای آنها اتفاقی خواهد افتاد در حالی‌که می‌توان با آموزش آنها را به گونه‌ای آماده کرد که به محض مشاهده چنین شرایطی با مسئولان ذی‌ربط تماس گرفته و از آنها کمک بگیرند تا نه خود در معرض خطر باشند و نه حیوانات بی‌پناه و کم نظیری مانند پلنگ جانشان به خطر بیفتد.
وی یادآور شد: باید ببینیم در کشورهایی که مثلا جانوران و پرندگان در باغ وحش یا میادین شهر از دست مردم دانه و غذا می‌خورند چه کرده‌اند که نگاه مردم به محیط‌زیست این گونه شده است در حالی‌که در ایران از نزدیک افرادی را می‌شناسم که قادر نیستند حتی جوجه‌ای را نوازش کنند تا چه رسد به آنکه مثلا با دیدن حیوان بزرگی مانند پلنگ فراری نشوند یا دست به کار ناشیانه‌ای نزنند. البته اتفاقات خوبی هم در این عرصه رخ داده که نمونه آن اقدام شایسته دامدار لرستانی از خودداری شلیک به پلنگی بود که باعث اتلاف دام‌های وی شد، اما این دامدار لرستانی شبیه قهرمانان ورزشی است که اغلب به صورت خودخواسته و با غیرت شخصی به مسابقات جهانی راه پیدا می‌کنند و مسئولان کار چندانی برای آنها نکرده‌اند، اما همین مورد را می‌توان الگو کرد و از آن برای آگاهی بخشی بخصوص در میان اقشار کمتر مطلع بهره گرفت تا اهمیت تنوع زیستی و گونه‌های مختلف جانوری در زندگی ملموس شود.
محیط‌زیست تبدیل به محیط ایست شده است!
نماینده مردم دورود و ازنا در مجلس در این خصوص می‌گوید: اغلب نقاط ایران دارای محیط‌زیست ارزشمند به لحاظ گیاهی و جانوری است و لرستان در این زمینه استثناست زیرا طبیعتی بکر دارد که شاید نظیر آن در هیچ جای دیگر دیده نشود اما با این حال کار شایسته‌ای برای طبیعت بکر لرستان انجام نشده و فرهنگ‌سازی خاصی برای نگهداری از آن صورت نگرفته است. عباس قاییدرحمت می‌افزاید: سوء مدیریت بخصوص در یک دهه اخیر محیط‌زیست کشور را نابود کرده است و به جرات باید گفت محیط‌زیست تبدیل به محیط ایست شده است و کاری برای نگهداری آن نشده و بخصوص به جانوران بی‌توجهی شده است.
وی یادآور می‌شود: حتی در نطق مجلس به رئیس‌جمهور هم تاکید کردم که محیط‌زیست ما به محیط ایست تبدیل شده و از وی خواستم فکری جدی برای محیط‌زیست داشته باشد زیرا سوء مدیریت در محیط‌زیست غوغا می‌کند وبه طرز فاجعه باری به این مقوله بی‌توجهی می‌شود زیرا مدیران آن به وظایف خود به درستی عمل نمی‌کنند که علت آن باید بررسی و کارشناسی شود. قایید رحمت تصریح کرد: خبرهای بسیاری در ماه‌های اخیر از تلف شدن جانوران ارزشمند از جمله پلنگ شنیده‌ایم اما من معتقدم باز هم سوء مدیریت عامل آن است و انواع جانداران به خاطر ضعف مدیریت در محیط‌زیست از بین می‌روند، زیرا روستایی‌‌ای که با بیل و کلنگ دنبال پلنگ می‌افتد، گناهی ندارد و تنها جرم او ناآگاهی است که باید توسط مسئولان رفع شود و فرهنگ‌سازی صورت گیرد. وی اذعان کرد: البته منکر زحمات افرادی که در محیط‌زیست و محیط‌بانی تلاش شبانه روزی دارند نیستیم اما باز هم تاکید می‌کنم که سوءمدیریت‌ها جدی است.
خلاصه کلام آنکه اطلاع‌رسانی و آموزش کافی در زمینه مقوله‌ای به نام «اخلاق محیط‌زیستی» باید توسعه یابد و در این میان رسانه‌ها، محیط‌زیست، آموزش و پرورش و سایر نهادهای ذی‌ربط به وظایف خود عمل کرده و بخصوص کودکان را از سنین پایین با اخلاق محیط‌زیستی که باید مبتنی بر حفظ محیط‌زیست، توجه به نگهداری از جانوران، حمایت از آنها، در دست داشتن شماره‌های مسئولان ذی‌ربط، توسعه فهم اکولوژیک و حرمت گذاشتن به طبیعت باشد، آشنا کنند.
صدیقه راسخی‌ماسوله
تهران امروز
