حقوق شهروندی و توسعه پایدار شهری
شهروندان – دکتر شکرچی‌زاده – منوچهر معظمی:
امروزه توسعه پایدار مورد توجه بسیاری از کشورهای پیشرفته جهان قراردارد. این مفهوم در گذر زمان، از تمرکز صرف بر بعد زیست محیطی و یا نگاه پروژه‌ای به آن، به جریانی تغییر شکل یافته است که دارای ابعاد مختلف اقتصادی، اجتماعی و محیطی است.
اتخاذ سیاست‌های درازمدت و انجام اصلاحات نهادی در تمام بخش‌های اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی و محیطی، لازمه دستیابی به توسعه پایدار و تداوم آن بصورت جریانی پویا و تجدید شونده، در راستای توسعه، تعالی و پیشرفت جوامع انسانی است.
به دلیل اهمیت موضوع توسعه پایدار، دولت تدبیر و امید نیز در بند ۱۲ منشور خود بر این موضوع به شرح زیر تاکید و تصریح کرده است.
سرمایه‌های هستی چون انرژی، محیط زیست و نیروی انسانی را سرمایه‌های تمام بشر دانسته، در حفظ، کاربرد درست و بهسازی آنها کوشش کنم و این سرمایه را همچون میراثی بپندارم که از گذشتگان به ما رسیده است و چون امانتی بپندارم که باید به آیندگان برسانیم. بند ۱۲ متن «منشور اخلاقی دولت تدبیر و امید» (۱۳۹۲/۵/۲۷)
در راستای تحقق توسعه پایدار شهری می بایست شرایطی فراهم شود تا امکان بستر سازی توسعه پایدار انسانی و بهبود رفاه اجتماعی شهروندی، فراهم گردد که در این بستر می توان به برقراری عدالت اجتماعی طراحی اقلیمی هماهنگ با محیط زیست انسانی ، تقویت ساختارهای همبستگی اجتماعی همچون تعهد و مسئولیت‌پذیری، تقویت بنیان‌های اجتماعی و خانوادگی و احیای محیط زیست همگانی و ایجاد انتظام ساختاری در فضای شهری برای ادراک زیباشناختی و خوانایی شهری و بهبود بهره‌گیری از فضاهای شهری و افزایش رضایت شهروندی و یکپارچگی بخشی به ساختار بصری محیط و منظر شهری اشاره کرد.
طراحی پایدار در ساختار شهری بر مبنای سه اصل اساسی شکل می‌گیرد:
اصل اول را می‌توان صرفه جویی در مصرف منابع دانست که در صدد است تا با مصرف بهینه منابع، میزان کاربرد ذخایر تجدید ناپذیر را در کارکرد بناهای شهری پایین آورد.
اصل دوم بر طراحی بر اساس چرخه حیات مبتنی است که نتایج و تبعات زیست محیطی کل چرخه حیات و منابع ساخت و ساز شهری را از مرحله تدارک تا بازگشت به طبیعت در بر می‌گیرد.
اصل سوم را طراحی انسانی می‌دانند که ریشه در نیاز به حفظ عناصر زنجیره‌ای نظام‌های زیستی داشته و تداوم حیات و بقای انسان را در پی دارد. بر این اساس طرحی شهری و معماری پایدار می بایستی کیفیت محیط های کار و زیستی را بهبود بخشد که موجب افزایش بهره وری و کاهش فشارهای روانی انسانی و بهبود شرایط زیستی می‌گردد و زمینه‌های رفاه اجتماعی و شهروندی را فراهم می‌سازد.
ضرورت توجه به توسعه پایدار شهری برای تحقق حقوق شهروندی
توسعه پایدار شهری را می‌توان بهبود کیفیت زندگی در ساختار شهری دانست که بهبود کیفیت زیست محیطی را نیز بهمراه دارد. بر این اساس توسعه پایدار شهری، توسعه انسانی پایدار را نیز به همراه می‌آورد که به شکل‌گیری سرمایه اجتماعی و ایجاد عدالت اجتماعی مدد می‌رساند.
مفهوم پایداری در توسعه، با بسترسازی برای افزایش رفاه شهروندی ممکن می‌گردد که بهبود زیرساخت‌ها و مسکن شهری و توزیع متناسب و عادلانه تسهیلات و خدمات شهری را بهمراه دارد. بر این اساس، رفاه شهروندی را می‌توان یکی از محورهای اصلی توسعه پایدار شهری دانست که زمینه افزایش امنیت انسانی و رضایتمندی اجتماعی را فراهم می‌سازد.
به همین منظور برای بدست آوردن تصویری کامل از مفهوم توسعه پایدار شهری، تبیین ویژگی‌های “شهر پایدار” ضرورت دارد. این ویژگی‌ها عبارتند از:
* شهری عدالت‌محور و مناسب: جایی که عدالت، غذا، سرپناه، آموزش، بهداشت و امید به طور منصفانه توزیع شده و همه مردم در اداره امور شهر مشارکت دارند.
* شهری زیبا: جایی که هنر، معماری و سیمای منظر، نشانه فهم هنری و جنبش شور و شوق است.
* شهری خلاق: جایی که که آزادی فکر و تحرکات تجربی ظرفیت منابع انسانی را کامل می‌کند و به او اجازه واکنش‌های سریع در برابر تغییرات می‌دهد.
* شهری اکولوژیکی: جایی که در آن آثار نامطلوب اکولوژیک در حداقل ممکن قراردارد، مکان و شکل محیط انسان ساخت با سیمای طبیعی متوازن است و ساختمان‌ها و زیرساخت‌ها ایمن و پربازده هستند.
* شهری با سهولت دسترسی و تماس: جایی که فعالیت‌های اجتماعی در قلمروهای عمومی تشویق می¬شود و جاییکه اطلاعات، هم به صورت چهره به چهره و هم به صورت الکترونیک به راحتی مبادله می گردد.
* شهری فشرده و چند مرکزی: جایی که از مناطق طبیعی حومه شهر در مقابل گسترش شهر حفاظت می¬شود و بر تقویت اجتماع محلی منسجم در محلات و همجواری‌ها تأکید می شود.
* شهر متنوع: جایی که طیف گسترده‌ای از فعالیت‌های همزمان، سرزندگی، شادابی و برانگیزندگی حیات عمومی را موجب می‌شود.
در این چارچوب، شاخص‌های کلیدی توسعه پایدار شهری عبارتند از:
• مدیریت رشد شهری
• توسعه اقتصادی
• عدالت اجتماعی و شهر
• زیبایی محیط توأم با حس مکان
این چهار شاخص کلیدی توسعه پایدار شهری از یکدیگر جدا نیستند و اکولوژی شهری (بوم‌شناسی شهری) زیربنای همه آنها محسوب می‌شود.
در یک جمع‌بندی کلی، توسعه پایدار شهری ترکیبی از توسعه اقتصادی، توسعه اجتماعی و محیط زیستی استکه با توجه به حقوق و آزادی‌های اساسی انسان، ابزار دستیابی به جهانی پایدار و صلحی بادوام‌تر را توسعه‌ای بینشی – اخلاقی و معنوی عنوان می‌سازد. از این‌رو الزام بنیادی تحقق توسعه پایدار وجود مردم‌سالاری، حکومت و دستگاه‌های اجرایی پاسخ‌گو و ملزم به رعایت حقوق شهروندی، شفاف و نماینده در برابر تمام گروه‌های اجتماعی و مشارکت موثر جامعه مدنی است.
هدف توسعه پایدار شهری
هدف، ایجاد شهرهایی به لحاظ اقتصادی پر رونق، به لحاظ فرهنگی غنی و به لحاظ اجتماعی عادلانه، پاک، سبز و امن است که امکان زندگی سازنده، خلاق و شاد را برای همه شهروندان فراهم آورند. شهرهایی که متضمن شغل، مسکن، بهداشت مناسب، امکان تحرک و جابه‌جایی، آموزش و درمان مناسب، آب آشامیدنی سالم، توسعه فرهنگی و امنیت عمومی، دسترسی به طبیعت و مشارکت در حکومت شهری برای شهروندان خود باشند.
بر این اساس، توسعه پایدار شهری در تکوین مفاهیم زیر جنبة کارآمدی به‌خود می‌گیرد:
الف- بسترسازی عدالت اجتماعی و شهروندی
ب- بسترسازی مشارکت شهروندی و همبستگی اجتماعی
پ- بسترسازی تقویت بنیان نهادهای اجتماعی و بنیان خانوادگی
ث- رویکرد استرتژیک بر پدیداری توسعه پایدار شهری
ج- گسترش آداب و فرهنگ شهرنشینی
چ- مساعدت و سازماندهی ارگان‌های دولتی و خصوصی
ح- کارآمدسازی سیاست‌ها و برنامه‌های سیاست‌گذاری در حوزه کلان شهری
خ- گسترش حقوق شهروندی و بهینه‌سازی مناسبات مدنی
تعریف حقوق شهروندی
یک شهروند یک عضو رسمی یک شهر، ایالت یا کشور است. این دیدگاه، حقوق و مسئولیت‌هایی را به شهروند یاد آور می‌شود که در قانون پیش‌بینی و تدوین شده است. از نظر حقوقی، جامعه نیازمند وجود مقرراتی است که روابط تجاری، اموال، مالکیت، شهرسازی، سیاسی و حتی مسائل خانوادگی را در نظر گرفته و سامان دهد. ازاین‌رو از دید شهری موضوع حقوق شهروندی، روابط مردم شهر، حقوق و تکالیف آنان در برابر یکدیگر و اصول و هدف‌ها و وظایف و روش انجام آن است. همچنین نحوه اداره امور شهر و کیفیت نظارت بر رشد هماهنگ شهر است که می‌توان به¬عنوان مهم¬ترین اصولی دانست که منشعب از حقوق اساسی کشور است.
حقوق شهروندی آمیخته‌ای است از وظایف و حقوق؛
وظایف و مسئولیت‌های شهروندان در حوزه‌های زیر:
- شهروندان در قبال یکدیگر
- شهروندان در قبال شهر
- شهروندان در قبال دولت یا قوای حاکم و مملکت
و همچنین
حقوق و امتیازاتی که وظیفۀ تأمین آن حقوق بر عهدۀ مدیران شهری، دولت یا بطور کلی قوای حاکم می‌باشد.
اقدامات انجام شده با محوریت توسعه پایدار و حقوق شهروندی در سطح بین‌المللی
از مهمترین فعالیت‌هایی که در زمینه تحقق توسعه پایدار در جهان انجام شده است می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
۱- دستور کار ۲۱
دستور کار ۲۱ برنامه‌ای جامع برای توسعه پایدار است. طبعاً هیچ کشور و هیچ سازمانی به تنهایی نمی‌توانند به این مهم دست یابد، اما همراه با هم در مشارکت محلی، منطقه‌ای، کشوری و جهانی می‌توان برای تحقق و دستیابی به اهداف توسعه پایدار گام برداشت.
دستور کار ۲۱(Agenda 21) مسایل مهمی که امروزه باید به آنها توجه شود و در دستور کار قرار گیرد را با توجه به نیازهای نسل‌های آینده مورد بررسی و توجه قرار می‌دهد و موفقیت این برنامه زمانی تضمین خواهد شد که بتوان دستورات آن را به صورت “دستورکار ۲۱ عملی محلی” (Local Action Agenda 21) تدوین و به اجرا در آورد.
دستورکار ۲۱ برنامه‌ای جهانی و مدون برای دستیابی به توسعه پایدار در قرن بیست و یکم است که در سال ۱۹۹۲ (۱۳۷۱خورشیدی) در ریودوژانیرو به تصویب سران ۱۸۷ کشور جهان رسید و در آن اصول اصلی توسعه پایدار تدوین شد. دستور کار ۲۱ الگویی مطلوب برای توسعه اقتصادی و ارتقاء کیفیت زندگی نسل حاضر بوده، بدون اینکه نسل آینده را از منابع طبیعی محروم سازد و در کنار مسائل اقتصادی، به مسائل اجتماعی و زیست محیطی نیز توجه داشته و برای آنها راه حل ارائه نماید.
۲- تدوین اهداف توسعه هزاره سوم
اهداف توسعه هزاره، هشت آرمان است که باید به آنها تا سال ۲۰۱۵ دست یافته شود تا آنها به چالش‌های اصلی توسعه جهان پاسخ دهند. اهداف توسعه هزاره از اقدامات و اهدافی که در بیانیه هزاره آمده تصویری ترسیم می‌کند. بیانیه هزاره در ماه سپتامبر سال ۲۰۰۰ میلادی، توسط ۱۸۹ کشور پذیرفته شده و ۱۴۷ نفر از سران سیاسی آن را امضا کرده‌اند.
این هشت آرمان به ۲۱ هدف که با ۶۰ شاخص قابل سنجش‌اند، تجزیه می‌شود:
آرمان ۱: از بین بردن فقر شدید و گرسنگی
آرمان ۲: دست یافتن به آموزش ابتدایی همگانی
آرمان ۳: گسترش و ترویج برابری جنسیتی و توانمند سازی زنان
آرمان ۴: کم کردن مرگ کودکان آرمان ۵: بهبود سلامت مادران
آرمان ۶: مبارزه با ایدز، مالاریا و دیگر بیماری‌ها
آرمان ۷: تضمین پایداری محیط زیست
آرمان ۸: گسترش مشارکت جهانی برای توسعه
۳- برگزاری نخستین اجلاس جهانی شهر در سال ۲۰۰۲ ؛ نایروبی- کنیا (شهرنشینی پایدار)
اولین مجمع اجلاس جهانی شهری در سال ۲۰۰۲ در شهر نایروبی کنیا برگزار شد. محور اصلی نشست” شهرنشینی پایدار” بود. در این اجلاس، بیش از ۱۲۰۰ نفر کارشناس و متخصص از ۸۰ کشور جهان پیرامون محورهای زیر به بحث و تبادل نظر پرداختند.
- نقش متولیان محلی و سایر شرکای دستورکار هبیتات (تمرکز زدایی، همکاری و تعاون شهر با شهر و نقش سازمان‌های غیردولتی، سه مبحث اصلی این محور بودند.
- شهرها بدون سکونتگاه‌های نابسامان
- مبارزه جهانی برای سکونت ایمن و حکومت شهری
- نظارت بر اوضاع شهری
۴- برگزاری سومین اجلاس جهانی شهر در سال ۲۰۰۶ ؛ ونکوور- کانادا (آینده ما: شهرهای پایدار؛ تبدیل اندیشه به عمل)
سومین مجمع جهانی شهری با عنوان «آینده ما، شهرهای پایدار، از اندیشه تا عمل» در سال ۲۰۰۶ در ونکوور کانادا برگزار شد.
موضوعات مورد بحث در این نشست زمین و مسکن، تاسیسات زیربنایی، ایمنی شهری و … بود که در قالب شش محور زیر ارائه گردید:
- دستیابی به اهداف توسعه هزاره: توانمندسازی سکونتگاه‌های نابسامان و خانه سازی ارزان قیمت.
- تعهد عمومی: رویکرد جامع.
- تامین منابع مالی شهرداری‌ها: همکاری و خلاقیت.
- ایمنی و امنیت شهری: تقبل مسؤلیت.
- شکل شهرها: برنامه ریزی شهری و مدیریت.
- انرژی: اقدامات محلی، تاثیرات جهانی.
۵- برگزاری چهارمین اجلاس جهانی شهر در سال ۲۰۰۸ ؛ نانجینگ- چین (شهرسازی هماهنگ: چالش توسعه متوازن سرزمین)
چهارمین دوره این نشست در سال ۲۰۰۸، در نانجینگ چین با مضمون اصلی «شهرسازی هماهنگ: چالش توسعه متوازن سرزمین» برگزار شد.در این مجمع کارشناسان نظرات خود را در مورد موضوعات مرتبط با محورهای زیر ارائه کردند:
• توازن سرزمینی در توسعه شهری.
• ترویج و گسترش برابری و عدم محرومیت اجتماعی.
• فعال نمودن شهرها و بهره وری اقتصادی.
• ایجاد هماهنگی و توازن بین محیط طبیعی و مصنوع.
• حفظ ریشه‌ها و روح تاریخی شهر.
• شهری برای همه نسل‌ها
۶- برگزاری پنجمین اجلاس جهانی شهر در سال ۲۰۱۰ ؛ ریودوژانیرو – برزیل (پیشبرد حق مردم به شهرها: ایجاد پل میان شکاف‌های شهری)
پنجمین مجمع جهانی شهری در سال ۲۰۱۰ در شهر ریودوژانیرو برزیل برگزار شد. مضمون اصلی این نشست، “پیشبرد حق مردم به شهرها: ایجاد پل میان شکاف‌های شهری” بود که طی ۳ روز مورد بحث قرار گرفت.
مجمع مذکور در این دوره ذیل ۶ محور به جنبه‌های متفاوت موضوع پرداخت:
محور اول: پیشبرد هدف برخورداری از حقوق شهری
محور دوم: ایجاد پل میان شکاف‌های شهری
محور سوم: دسترسی برابر به سرپناه
محور چهارم: تنوع فرهنگی و هویتی در شهرها
محور پنجم: حکمرانی شهری و شراکت
محور ششم: شهرنشینی پایدار، آماده شدن برای یک محیط شهری در حال تغییر
اهم اقدامات انجام شده با محوریت توسعه پایدار و حقوق شهروندی در سطح ملی
نگرش توسعه پایدار و دستور کار ۲۱ به عنوان منشور اقدام در چارچوب این نگرش در سطرح جهانی، تغییر و تحول جدی در شیوه‌های تصمیم‌گیری و اقدامات پایدار، نهاد پیشتاز بین بخشی در تسهیل تصمیم‌گیری‌های تخصصی و مدیریتی است که ضمن اشاعه نگرش و راهگشایی برای آن در سطح ملی، زمینه‌ساز مشارکت فعال بین‌المللی نیز به شمار می‌رود. یکی از عرصه‌های مهم بین‌المللی، حضور فعال کارشناسان کشور در سمینارهای سالانه کمیته جهانی توسعه پایدار (CSD) است در آن آخرین مواضع کشورها در خصوص توسعه پایدار عرضه می‌شود.
در ایران نیز، همچون سایر کشورهای جهان، به توسعه پایدار با تاکید بر حفظ محیط زیست توجه شده و به تدریج در عرصه سیاست‌گذاری، برنامه‌ریزی و اجرای فعالیت‌های مختلف و سایر مؤلفه‌های توسعه پایدار به عنوان مفهومی فراگیر و چند بعدی مورد عنایت بوده است. به منظور تعمیق حوادث علمی و فنی و زمینه‌سازی اصولی برای اتخاذ تصمیمات مؤثر و کارآمد در فرایند توسعه پایدار کشور، شورای عالی حفاظت محیط زیست، نهادی فرابخشی به ریاست رئیس جمهوری، در تاریخ ۱۷/۶/۱۳۷۲ تشکیل کمیته ملی توسعه پایدار را تصویب نمود. در راستای سیاست‌گذاری و هماهنگی میان برنامه‌های توسعه اقتصادی و اجتماعی کشور دستیابی به اهداف حفاظت از محیط زیست و دستاوردهای اجلاس زمین (ریو ۱۹۹۲م) وظایف کمیته مذکور به این قرار تعیین شده است:
• بررسی پیش‌نویس راهبرد پایدار و محیط زیست و ارائه پیشنهاد به شورای عالی:
• ایجاد و گسترش بانک اطلاعات و مرکز اسناد در خصوص برنامه‌های دستور کار ۲۱و کنوانسیون‌های مربوط:
• ارائه پیشنهاد به منظور تعیین سیاست واحد هماهنگ به شورای عالی در خصوص مسائل مربوط به کنوانسیون‌ها در مجامع بین‌المللی:
• برنامه‌ریزی پروژه های مشترک اجرایی – تحقیقاتی در زمینه کنوانسیون‌های مرتبط با کمیته ملی و با کشورهای منطقه
• بررسی اقدامات انجام یافته در راستای راهبرد توسعه پایدار و محیط زیست و پیگیری اقدامات مرتبط؛
• بررسی و اظهار نظر در خصوص اموری که از طرف شورای عالی حفاظت محیط زیست ارجاع می‌شود.
اهم اقدامات انجام شده با محوریت توسعه پایدار و حقوق شهروندی در مرکز تحقیقات راه، مسکن و شهرسازی
الف) پژوهش‌های انجام شده
• تدوین قانون جامع (پایه) شهرسازی و معماری کشور (بخش دوم)
• راه‌های استفاده از تجربیات ارزشمند و میراث غنی معماری و شهرسازی گذشته در سیمای شهرهای امروزی
• بررسی عوامل مؤثر در شکل‌گیری مجموعه‌های شهری و توسعه منفصل شهری و ناهنجاری سکونتگاه‌های خودرو در حاشیه شهرهای بزرگ کشور
• اصول و معیارهای توسعه پایدار شهری در ایران
• اصول و معیارهای بهسازی و نوسازی بافت قدیم (توسعه از درون)
• نقش ارتباطات نوین در معماری و شهرسازی آینده
• اصول و معیارهای ساماندهی و ضوابط و مقررات سیمای شهری
• نقش مشارکت مردم در بهسازی بافت‌های تاریخی و ارزیابی میزان همکاری مردم و چالش‌های پیش رو در مشارکت مردم در طرح‌های توسعه شهر
• بررسی در اصول و ضوابط طراحی هماهنگ و پیش‌بینی ساماندهی به سیمای روستاهای کشور
• راهکارهای کاربردی نمودن مهندسی ارزش در شهرسازی (امکانسنجی کاربرد مهندسی ارزش در طرح‌های توسعه و عمران)
• تهیه ضوابط و معیارهای ساماندهی و استفاده بهینه از حاشیه و بستر رودخانههای دائمی و فصلی درونشهری (با محوریت توسعه پایدار و تأکید بر حفظ محیط زیست، رونقبخشی اجتماعی و اقتصادی و ارتقاء منظر شهری و تسهیلات انسانی محیط)
• بررسی تجارب جهانی در زمینه حفظ، احیا و معاصرسازی فضاها و مراکز تاریخی – فرهنگی شهرها
• ایمنسازی و توانمندسازی اجتماعی بافت‌های تاریخی
• پژوهش و امکان سنجی ایجاد فعالیت‌های اشتغالزا در شهرهای جدید
• پژوهش در تحققپذیری معماری ایرانی- اسلامی با تأکید بر ایجاد هویت در شهرهای جدید
• تدوین لایحه حقوق شهروندی، به عنوان فصلی از قانون مدنی
• سیاست‌های مدیریت زیست محیطی شهری
ب)کتب منتشر شده
- نوشتارهایی دربارة توسعة شهری پایدار
- ویژگی‌های محیطی فضاهای شهری امن
- خانه، فرهنگ، طبیعت (بررسی معماری خانه‌های تاریخی و معاصر)
- شهرهای پایدار در کشورهای در حال توسعه
- معماری همساز با اقلیم؛ اصول طراحی زیست‌محیطی در مناطق گرم
- منشور توسعة پایدار بم
- شهرها و نظام‌های اقتصادی
- مجموعه مقالات اولین کنفرانس بین‌المللی مدیریت شهری با رویکرد توسعة پایدار
- مجموعه مقالات کارگاه تخصصی تدوین منشور توسعة پایدار بم (به‌همراه متن منشور و دستور کار اجرایی آن)
جمع‌بندی و نتیجه‌گیری
شهر پایدار را می‌توان بستری برای رسیدن به اهداف پایداری دانست که رفاه شهروندی، اعاده حقوق شهروندی، عدالت اجتماعی شهروندی و توسعه انسانی را به همراه دارد که بهبود کیفیت زیست محیطی و پراکنش بهینه خدمات وتسهیلات شهری را برای افزایش رضایتمندی اجتماعی، شدنی می‌گرداند. توسعه پایدار شهری نیز درصدد است تا به طراحی همگون با اقلیم، تقویت بنیان‌های اجتماعی، حفاظت و ترمیم محیط زیست شهری امکان دهد و کیفیت زندگی در شهر را به میزان مطلوب برساند که تمامی معیارهای اقتصادی و فرهنگی را نیز در بر می‌گیرد. التفات به معماری و طراحی پایدار، جلوگیری از جدایی گزینی فضایی و جدایی گزینی مسکن و تامین نیازهای مادی و معنوی شهروندان همگام با احترام به حقوق و میراث نسل‌های آینده را اهداف توسعه پایدار شهری می‌دانند که بر سرمایه اجتماعی تاکید خاص دارد. اصول اساسی طراحی پایدار، طراحی انسانی و طراحی بر اساس چرخه حیات به حساب می‌آید که بهبود کیفیت زیست محیطی را ایجاد می‌کند و از این طریق افزایش رفاه عمومی شهروندی را بهمراه دارد. افزایش رفاه اجتماعی محور انسانی و اساسی توسعه پایدار شهری قلمداد می‌شود که در بستر بهبود محیط زیست شهر، کیفیت مسکن و فضای شهری، امکان پراکنش متعادل و بهینه خدمات و تسهیلات شهری، ترمیم و بازسازی زیرساخت‌های شهری و تسهیل حمل و نقل و دسترسی به کاربری‌های شهری امکان بروز می‌یابد.
توسعه پایدار شهری، شهری را متبلور می‌سازد که چارچوبی ارزشی و اخلاقی دارد و با بهره‌گیری از منابع مالی، طبیعی و سرمایه اجتماعی، کمیت‌های مادی و کیفیت‌های معنوی رفاه اجتماعی را برآورده می‌کند و این چنین، به پویایی و آسایش و آرامش اجتماعی در روند توسعه پایدار شهری مدد می‌رساند.
بدیهی است که پرداختن به موضوعات فوق و احیای حقوق شهروندی در راستای توسعه پایدار شهری نیازمند “عزم ملی”، “عزم حاکمیت” و “مشارکت مردم” (از طریق آشنا ساختن آنها با حقوق خود هم در حیطه توسعه پایدار و هم در اجرای طرح‌ها و ضوابط شهرسازی) می‌باشد.
پرسش؟
جستجوی راهکارهای ایفای حقوق شهروندی در توسعۀ پایدار شهری
• ارادۀ ملــی
• ارادۀ حاکمیتی
• حساس کردن مردم به سرنوشت شهر از طریق تبیین آثار و عواقب منفی عدم اجرای مقررات شهرسازی
• فعال نمودن سازمان¬های مردم¬نهاد NGOs
و نهایتاً
• جستجوی منابع مالی جدید برای شهرداری‌ها
(۷۰% درآمد شهرداری‌ها از ساخت و ساز و دریافت جرائم تأمین می‌شود.)
منابع و مآخذ
- ماکارو، دیوید، (۱۳۷۸)، رفاه اجتماعی ساختار و عملکرد، ترجمه محمد تقی جغتایی و فریده رحمتی، تهران، دانشگاه علوم بهزیستی
- پناهی، بهرام، (۱۳۷۶)، اصول و مبانی نظام تامین اجتماعی، تهران، موسسه انتشارات سوره، حوزه هنری سازمان تبلیغات اسلامی
- زاهدی اصل، محمد، (۱۳۸۱)، مبانی رفاه اجتماعی، تهران، نشر دانشگاه علامه طباطبایی
- زاهدی اصل، محمد، (۱۳۷۷)، مبانی مددکاری اجتماعی، تهران، انتشارات دانشگاه علامه طباطبایی
- گریفین، کیث و تری مک کنلی، (۱۳۷۵)، تحقق استراتژی توسعه انسانی، ترجمه غلامرضا خواجه‌پور، تهران، موسسه عالی پژوهش تامین اجتماعی.
- طالب، مهدی، (۱۳۵۸)، تامین اجتماعی، انتشارات آستان قدس رضوی
- محسنی، منوچهر و صالحی پرویز، (۱۳۸۲)، رضایت اجتماعی در ایران، تهران، انتشارات آرون
- (۱۳۷۳)، مجموعه مقالات سمینار جامعه شناسی و توسعه، چاپ اول، جلد دوم، تهران، سمت
- نصری، عبدالله، (۱۳۶۱)، مبانی انسان شناسی در قرآن، تهران، بنیاد انتقال به تعلیم و تربیت اسلامی
- کالن، گوردن، (۱۳۷۷)، گزیده منظر شهری، ترجمه منوچهر طبیبیان، تهران، موسسه انتشارات و چاپ دانشگاه تهران
- بحرینی، حسین، (۱۳۷۸)، تحلیل فضاهای شهری، چاپ دوم، تهران، موسسه انتشارات و چاپ دانشگاه تهران
- لینچ، کوین، (۱۳۸۱)، سیمای شهر، ترجمه منوچهر مزینی، چاپ پنجم، تهران، موسسه انتشارات و چاپ دانشگاه تهران
- شیعه، اسماعیل، (۱۳۸۰)، مقدمه¬ای بر مبانی برنامه¬ریزی شهری، تهران، انتشارات دانشگاه علم و صنعت ایران
- استوتزل، ژان، (۱۳۶۳)، روان شناسی اجتماعی، ترجمه علیمحمد کاردان، تهران، موسسه انتشارات و چاپ دانشگاه تهران
- امکچی، حمیده، (۱۳۸۳)، شهرهای میانی و نقش آنها در چهار چوب توسعه ملی، تهران، مرکز مطالعات و تحقیقات شهرسازی و معماری ایران.
- افروغ، عماد، (۱۳۷۷)، فضا و نابرابری اجتماعی، تهران، انتشارات دانشگاه تربیت مدرس
- توسعه محله ای چشم انداز توسعه پایدار شهری، (۱۳۸۳)، مرکز مطالعات و تحقیقات امور اجتماعی و فرهنگی شهرداری تهران
- هاروی، دیوید، (۱۳۷۶)، عدالت اجتماعی و شهر، ترجمه فرخ حسامیان، تهران، شرکت پردازش و برنامه ریزی شهری
- میجلی، جیمز، (۱۳۷۸)، رفاه اجتماعی در جهان، ترجمه محمد تقی جغتایی و فریده همتی، تهران، دانشگاه علوم بهزیستی
- کهن، گوئن، (۱۳۷۶)، شاخص شناسی در توسعه پایدار، تهران، شرکت چاپ و نشر بازرگانی
- الیوت، جنیفر. آ، (۱۳۷۸) مقدمه¬ای بر توسعه پایدار در کشورهای در حال توسعه، ترجمه عبدالرضا رکن‌الدین افتخاری و حسین رحیمی، تهران، موسسه توسعه روستایی ایران.
- سایث، آشوانی، (۱۳۷۵) راهبردهای توسعه و روستاییان فقیر، ترجمه بهنام شاهپوری، تهران، وزارت جهاد سازندگی، مرکز تحقیقات و بررسی مسائل روستایی.
- (۱۳۷۱) شاخص¬های توسعه شهری مسکن، تهران، وزارت مسکن و شهرسازی.
- مارک هنری، پاول، (۱۳۷۴) فقر، پیشرفت و توسعه، ترجمه مسعود محمدی، تهران، موسسه چاپ و انتشارات وزارت امور خارجه.
- تودارو، مایکل، (۱۳۶۳) برنامه ریزی توسعه، مدل¬ها و روش‌ها، ترجمه عباس عرب مازار، تهران، سازمان برنامه و بودجه.
- خادم آدم، ناصر، (۱۳۷۵) اصلاحات در سیاست توسعه، تهران، انتشارات اطلاعات.
