تاریخ انتشار : جمعه ۲۵ بهمن ۱۳۹۲ زمان انتشار : ۰۹:۲۵

شهروندان:
پس از اینکه رئیس جمهوری، محققان دانشگاهی و پژوهشگاهی کشور را به رفع نیازهای جامعه به ویژه در زمینه رفع آلودگی هوا و مشکلات زیست محیطی فراخواند، چهار دانشگاه بزرگ کشور برای اقدام در این مسیر اعلام آمادگی کردند.

دکتر روحانی روز ۱۵ بهمن ماه برای ششمین بار طی شش ماه آغازین دولت یازدهم در جمع دانشگاهیان حاضر شد و در سخنانی خطاب به روسای دانشگاه ها، پژوهشگاه ها، پارک های علم و فناوری و مراکز آموزشی و تحقیقاتی کشور از آنها خواست که تحقیقات دانشگاهی را در مسیر رفع نیازهای کشور قرار دهند.

رئیس جمهوری در بخشی از سخنان خود تاکید کرد: « ما نیاز به دانشگاهی داریم که این دانشگاه اثرش تولید ثروت و قدرت باشد. نیاز به دانشگاهی داریم که مردم جامعه ما و ملت ما آثار آن دانشگاه را در زندگی خود لمس کنند، دانشگاه باید به بهبود زندگی جامعه منتهی شود.»

دکتر روحانی همچنین از روسای دانشگاه ها و پژوهشگاه ها خواست که در رفع گرفتاری ها و مشکلات مردم همانند آلودگی هوا و مسائل زیست محیطی ورود پیدا کنند.

فتح اله امی، استاد دانشگاه تربیت مدرس که مشاور وزیرعلوم و مشاور رئیس سازمان حفاظت محیط زیست است در گفت و گو با خبرنگار علمی ایرنا ضمن اعلام آمادگی خود و همکارانش برای پاسخ به دعوت همکاری رئیس جمهوری در زمینه رفع آلودگی هوا به تشریح طرح پیشنهادی خود پرداخت.

امی در این گفت و گو تاکید کرد: اصولا هرنوع فناوری در کشور باید در قالب توسعه پایدار انجام گیرد و نه تنها مخل آسایش نسل های بعدی نباشد بلکه در خدمت نسل آینده دربیاید.

وی ادامه داد: بحث توسعه پایدار در سخنان حکیمانه رئیس جمهوری در گردهمایی اخیر روسای دانشگاه ها و پژوهشگاه های کشور به خوبی مطرح شد و دکتر روحانی از دانشگاهیان در بحث حفظ محیط زیست برای نسل آینده دعوت به همکاری کردند.

امی با بیان اینکه خود وی طرح هایی در زمینه محیط زیست داشته که مورد توجه دولت های قبلی واقع نشده است، گفت: من و دیگر دانشگاهیان، خود را موظف می دانیم آنچه آموخته ایم را دراختیار توسعه پایدار کشور قرار دهیم و از همین رو در سال ۷۵ یک طرح برای رفع آلاینده های هوا در کلانشهرها ارائه کردم که بعد از آن نیز بارها مورد بازنگری و بازبینی قرار دادیم.

وی که یک دوره ۵ ساله، مسوولیت کاهش آلودگی هوای تهران ناشی از منابع متحرک را عهده دار بوده است، گفت: بیش از ۷۰ درصد آلودگی هوای کلانشهرها با منابع متحرک که همان وسایل نقلیه هستند ارتباط دارد و این طرح در سازمان محیط زیست از سال ۸۲ مصوب شد و جایکا (سازمان همکاری های بین المللی ژاپن) در سال های ۷۵ تا ۸۰ در تهران طرح مطالعاتی به اجرا درآورد و یک طرح جامع برای کاهش آلودگی هوای تهران ارائه کرد.

امی افزود: ما همان طرح جایکا را ادامه دادیم و به لحاظ نوع تحقیقات و پژوهشی که در دوره فوق دکتری با عنوان کاهش آلودگی کلانشهرها داشتم، بخشی از طرح را با همکاری سازمان محیط زیست اجرا کردیم.

استاد دانشگاه تربیت مدرس توضیح داد: طرح جایکا ۷ محور داشت که ما آن را به ۹ محور توسعه دادیم و با بودجه ای که در برنامه چهارم توسعه پیش بینی شده بود این طرح را عملیاتی کردیم که در آن قرار بود ۲۰۰ هزار تن از آلودگی هوای تهران کاسته شود و ما توانستیم ۱۵۰ هزار تن از این آلودگی را کاهش دهیم.

وی با بیان اینکه اکنون طرح قبلی کاهش آلودگی هوا از ۹ محور به ۱۵ محور افزایش یافته است، خاطرنشان کرد: متعهد می شوم درصورت اجرای این طرح، آلودگی از هوای کلانشهرها ریشه کن خواهد شد و هوای پاک و آسمان آبی به این شهرها بازخواهد گشت.

امی اظهار داشت: چون مشخصا دکتر روحانی در دیدار هفته گذشته با روسای دانشگاه ها خواستند که در بحث مقابله با آلودگی هوا وارد عمل شوند، با رغبت این طرح را آماده داریم و دو دستی تقدیم رئیس جمهوری می کنیم و در چهار سال ریاست جمهوری شان اگر به ما فرصت بدهند، آماده هستیم با همکاری چهار دانشگاه تربیت مدرس، تهران، علم و صنعت ایران و علامه طباطبایی برای اجرای طرح «حفاظت از هوای پاک» در کلانشهرها وارد عمل شویم.

وی وعده داد با اجرای این طرح هوای آلوده هشت کلانشهر آلوده تهران، کرج، اراک، اصفهان، شیراز، اهواز، مشهد و تبریز به هوای پاک استاندارد تبدیل خواهد شد.

امی پیشنهاد کرد ستاد اجرایی این طرح نیز در سازمان محیط زیست مستقر شود و همکاری دو جانبه ای میان وزارت علوم و این سازمان به همین منظور شکل گیرد.

وی با بیان اینکه طرح حفاظت از هوای پاک در سه فاز کوتاه مدت، میان مدت و بلندمدت طراحی شده است، گفت: فاز کوتاه مدت این طرح در یک دوره یکساله طراحی شده که در آن با اجرای قوانین و مقررات، جلوی رشد آلودگی هوا گرفته خواهد شد و در فاز دوم که اجرای آن سه سال به طول می انجامد آلودگی هوا روند کاهشی را طی خواهد کرد تا به میزان استاندارد برسد.

به گفته امی، در فاز سوم اجرای آیین نامه ها و قوانینی به منظور ریشه کن کردن آلودگی هوا دنبال می شود و دائمی خواهد بود.

مشاور رئیس سازمان حفاظت محیط زیست درخصوص محورهای پانزده گانه طرح تحقیقاتی خود گفت: ساماندهی خودروهای مستعمل از مهم ترین محورهای این طرح به شمار می آید چراکه حدود ۵۰ درصد خودروهای هشت کلانشهر آلوده کشور، فاقد استاندارد هستند.

امی یادآور شد: منظور از خودرو در این طرح، خودروهای سواری و سنگین، موتور سیکلت، اتوبوس، کامیون و هواپیما است.

وی ادامه داد: برخی خودروهای فاقد استاندارد، قابلیت استانداردسازی را دارند که در این طرح، راهکارهای لازم برای آن ارائه شده است و برخی خودروها هم قابلیت استانداردسازی ندارند که باید از کلانشهرها خارج شوند و اجازه حرکت به آنها داده نشود.

امی به یک آزمایش مقایسه ای از میزان آلایندگی خودروهای استاندارد و فاقد استاندارد اشاره کرد و گفت: نتایج این تحقیق آزمایشگاهی به ما نشان داد که یک پژو غیراستاندارد بیش از ۳۰ برابر یک خودرو پژوی استاندارد تولید آلودگی می کند.

وی با استناد به آمارهایی که تعداد خودروهای سواری در شهر تهران را حدود چهار میلیون اعلام کرده است، گفت: براساس محاسبات ناجا، نیمی از خودورهای موجود در شهرها، پارک شده تلقی می شود و به این ترتیب، دو میلیون خودرو در شهر تهران در حال حرکتند که حدود یک میلیون آنها آلاینده و فاقد استاندارد هستند و همین تعداد به اندازه ۳۵ میلیون خودرو استاندارد، آلودگی تولید می کنند.

به گفته وی حدود ۳۰ تا ۳۵ درصد آلودگی کلانشهرها ناشی از حرکت موتورسیکلت هاست و در تهران حدود دو میلیون و پانصد هزار دستگاه موتور سیکلت در حال تردد هستند که عموما از استانداردهای لازم برخوردار نیستند و اگر یک لیتر بنزین را در یک خودرو استاندارد و یک لیتر را در یک موتور سیکلت بریزیم ، موتور سیکلت چهار برابر یک خودروی استاندارد، تولید آلودگی می کنند.

وی پیشنهاد کرد: برای رفع مشکل آلودگی هوای ناشی از موتورسیکلت ها از تجربه کشورهایی مانند چین استفاده شود و توضیح داد: با بکارگیری موتورسیکلت های برقی، هم میزان آلودگی به صفر می رسد و از آنجا که حداکثر سرعت این موتورسیکلت ها ۵۰ کیلومتر در ساعت است صدمات و تلفات جانی ناشی از تصادفات موتورسیکلت ها کاهش می یابد و سوء استفاده از این وسیله در انجام برخی جرائم مانند سرقت به حداقل خواهد رسید.

استانداردسازی خودروهای نو

دومین محور این طرح به استانداردسازی خودروهای نو برمی گردد که ما الان یورو ۲ داریم و طبق مصوبه دولت باید استانداردهای خود را به یورو ۴ برسانیم.

متاسفانه در تهران که کامیونها در شبها حق تردد دارند و مصالح و ضایعات ساختمانی را جابجا می کنند اغلب غیراستاندارد هستند و هم آلودگی هوا و هم آلودگی صوتی ایجاد می کنند که اینها باید را حداقل به کف استاندارد برسانیم.

حل مشکلات حمل و نقل هوایی

وی با یادآوری اینکه فرودگاه مهرآباد که زمانی درحاشیه تهران واقع شده بود اکنون در دل تهران قرار گرفته است، گفت: بسیاری از هواپیماهای خارج از استاندارد با سن بالای ۲۵ سال در فرودگاه مهرآباد نشست و برخاست می کنند.

به گفته امی، آن دسته از فرودگاه هایی که بیش از ۱۰۰ هزار سورتی پرواز در سال دارند آلوده محسوب می شوند و باید از شهرها خارج شوند اما متاسفانه تاکنون به این موضوع توجهی نشده است.

وی استانداردسازی هواپیماهای کشور و همچنین خروج فرودگاه مهرآباد از تهران را یکی از اقدامات لازم در جهت کاهش آلودگی پایتخت عنوان کرد.

طبق تحقیقات وزارت بهداشت، نوزادانی که در اطراف فرودگاه مهرآباد متولد می شوند از سلامت جسمی برخوردار نیستند و ضریب هوشی آنها پایین تر از حد نرمال است.

استانداردسازی سوخت تولیدی

امی بر لزوم استانداردسازی سوخت خودروها تاکید کرد و گفت: سوخت مورداستفاده در خودروها که باید دارای استاندارد یورو ۴ باشد در کشور ما یورو ۱ یا حداکثر یورو ۲ است که نقش بسیار مهمی در تولید آلودگی هوا دارد.

ارتقای معاینه فنی خودروها

وی با ابراز تاسف از بی توجهی برخی رانندگان نسبت به اخذ معاینه فنی خودرو گفت: معاینه فنی در کشور ما جدی گرفته نمی شود و کنترلی بر روی آن نیست و علاوه بر آن، سطح معاینه فنی نیز بسیار پایین است که باید ارتقا یابد.

امی تاکید کرد: ما نباید اجازه دهیم هیچ خودرویی بدون معاینه فنی در شهرها حرکت کند و خودروهای آلاینده نباید مجوز برای تردد داشته باشند.

پایش خدمات درمانی

وی توسعه خدمات درمانی را یکی از راهکارهای کاهش خسارات ناشی از آلودگی هوا عنوان کرد و گفت: باید تمام خدمات درمانی را در کلانشهرها درخدمت بحث آلایندگی هوا قرار بدهیم و از طریق ایجاد حداقل تجهیزات در درمانگاه ها بتوانیم برای ساکنان کلانشهرها ترتیبی بدهیم تا بیماران مبتلا به ناراحتی های قلبی و ریوی و کودکان و سالمندان از آفات آلودگی هوا مصون بمانند.

امی یادآور شد: با توجه به اینکه در روزهایی که میزان آلاینده ها در هوای کلانشهرها بالا می رود به همان نسبت، حجم مراجعات به مراکز درمانی هم بیشتر می شود و درمانگاه ها امکانات لازم را ندارند باید نوعی فیلترینگ و پایش در شهرها برای حفظ سلامت شهروندان انجام شود.

آموزش همگانی

این استاد دانشگاه، نقش آموزش های عمومی و همگانی را در کاهش آلاینده های زیست محیطی موثر خواند و گفت: ما باید به مردم آموزش بدهیم که چه زمانی از خودروهای شخصی استفاده کنند و چه میزان از ترددهای خود را به حمل و نقل عمومی اختصاص دهند .

وی افزود: در کشور ما شرایط و وضعیت حمل و نقل عمومی به گونه ای است که افراد مستاصل می شوند و به جای استفاده از وسایل حمل و نقل همگانی به استفاده از خودروهای شخصی روی می آورند.

امی ضمن مقایسه آمار خودروهای ایران و آلمان و میزان آلایندگی آنها گفت: در کشور آلمان که مساحت آن کمتر از استان خراسان سابق ماست بیش از ۷۰ میلیون خودرو وجود دارد اما حتی یک شهر آن آلوده نیست اما در ایران با حداکثر ۱۶ میلیون خودرو، هشت شهر آلوده داریم چون به مردم خود آموزش نداده ایم که استفاده از خودروهای شخصی برای تعطیلات آخر هفته است و افراد برای رفتن به سر کار از خودروی شخصی کمتر استفاده می کنند.

گسترش ناوگان حمل و نقل عمومی

وی گسترش ناوگان حمل و نقل عمومی را به عنوان یکی دیگر از محورهای طرح پیشنهادی خود در کاهش آلودگی هوا ذکر کرد و گفت: توسعه حمل و نقل همگانی به وی‍ژه مترو در کلانشهرها باید جدی گرفته شود و به طور قطع و یقین، هزینه ای که برای ایجاد مترو در شهرها صرف می شود به مراتب کمتر از هزینه ای است که کشور به خاطر آلودگی هوا و بیماری های ناشی از آن متحمل می شود.

امی خاطرنشان کرد: علاوه بر این با توسعه مترو، مصرف سوخت هم در کشور کاهش می یابد و طبیعتا سوبسیدی که دولت برای سوخت می پردازد نیز کمتر می شود و این موضوع به نفع دولت است.

کنترل آلایندگی منابع ثابت

مشاور رئیس سازمان حفاظت محیط زیست بر ضرورت کنترل و ساماندهی آلایندگی هوای منابع ثابت مانند منازل و کارخانجات تاکید کرد و افزود: در شهر تهران به لحاظ ساختار جغرافیایی آن، تاثیر منفی آلودگی منابع ثابت بسیار زیادتر از دیگر کلانشهرها است زیرا شمال تهران به وسیله ارتفاعات البرز محصور شده و باد از جنوب غربی به سمت شمال می وزد از همین رو آلودگی های فرودگاه مهرآباد و کارخانجات که عمدتا در منطقه جنوب غربی تهران مستقر هستند با وزش باد به سمت شمال آورده می شود و پس از برخورد با ارتفاعات البرز در شمال تهران، مجددا به داخل تهران که حالت کاسه ای شکل دارد بازگردانده و هوای مناطق مرکزی را به صورت پایدار آلوده می کند.

گسترش فضای سبز و ایجاد دریاچه های مصنوعی

وی گسترش فضای سبز و ایجاد دریاچه های مصنوعی در کلانشهرها به ویژه تهران را یکی از راهکارهای موثر مقابله با آلودگی هوا عنوان کرد و گفت: علاوه بر افزایش سرانه و ایجاد فضای سبز برای شهروندان باید دریاچه های مصنوعی متعددی در کلانشهرها احداث کنیم.

امی توضیح داد: دریاچه های مصنوعی، اجازه پایداری هوا در شهرها را نمی دهد و در شهری مانند تهران که حدود ۲۰۰ روز در سال با پایداری هوا رو به روست و آلاینده ها و آلاینده ها بدون حرکت بر روی شهر باقی می مانند اهمیت ایجاد دریاچه های مصنوعی بیشتر احساس می شود.

وی یادآور شد: زمانی قرار بود پنج دره در تهران از محل رودهای منشعب از ارتفاعات البرز، به صورت پنج رودخانه در سطح شهر تهران جاری شوند و آب هریک از آنها به یک دریاچه بریزد که با این حساب باید تهران، پنج دریاچه داشته باشد اما متاسفانه این رودخانه ها به صورت سرباز به محل ریختن یا دفن زباله تبدیل شده است.

استفاده از سوخت سازگار با محیط زیست

این استاد دانشگاه استفاده از سوخت های سازگار با محیط زیست مانند بیو اتانول و بیو دیزل را در کاهش آلاینده های زیست محیطی تاثیرگذار دانست و گفت: سوخت MTBE که الان استفاده می شود سرطان زاست و از خارج هم وارد کشور می شود ولی بیو اتانول بی خطر بوده و امکان تولید آن در کشور هم وجود دارد و درصورتیکه پنج درصد از آن به سوخت اضافه شود ۳۵ درصد آلودگی ناشی از سوخت را کاهش می دهد.

جمع آوری خودروهای فرسوده

وی جمع آوری خودروهای فرسوده از کلانشهرها را یکی دیگر از محورهای پیشنهادی طرح «حفاظت از هوای پاک» عنوان کرد.

امی درباره تفاوت خودروهای فرسوده و مستعمل توضیح داد: خودروهای مستعمل، فاقد استاندارد هستند اما عمر کاری آنها به پایان نرسیده است مثلا خودروهای مدل ۸۲ به پایین در کشور ما که از استانداردهای لازم برخوردار نیستند مستعمل، تلقی می شوند اما خودروهای فرسوده، هم فاقد استاندارد هستند و هم عمر آنها به پایان رسیده است که سهم زیادی در آلودگی محیط زیست دارند.

اجرای قانون و مقررات

امی قوانین زیست محیطی ایران را یکی از مترفی ترین قانون جلوگیری از آلودگی هوا توصیف کرد و گفت: با وجود تصویب قانون پیشگیری از آلودگی هوا در مجلس شورای اسلامی در سال ۱۳۷۴، به دلیل رعایت نکردن آن ما با معضلات بی شمار آلودگی هوا دست به گریبان هستیم.

وی ادامه داد: این قانون بیش از ۳۰ ماده دارد که در ماده ۳ آن تصریح شده که هیچ نوع وسیله نقلیه آلوده کننده هوا حق حرکت ندارد و اگر فقط به همین یک بند قانون عمل شده بود ما الان شاهد وضعیت کنونی نبودیم.

تشکیل صندوق جرائم زیست محیطی

این استاد دانشگاه با بیان اینکه عملا در کشور هیچ نوع جریمه ای برای افرادی که شهرها را آلوده می کنند وجود ندارد، گفت: به عنوان مثال اگر کسی آتش سوزی بیجا در شهر ایجاد کرد مثل چهارشنبه سوری که تمام شهر را آلوده می کنند هیچ جریمه ای درنظر گرفته نمی شود درحالیکه این نوع آتش سوزی ها که احتراق ناقص است، ضمن آلودگی هوا با اکسید گوگرد، فضای سبز را نیز به شدت تخریب می کند.

وی ادامه داد: براثر این آتش بازی ها گاز ساکس (دی اکسید گوگرد sox) و ناکس (اکسیدهای ازت nox) که سرطان زا بوده و منوکسید کربن (co) که گاز بی بو و خطرناک و خفه کننده است به همراه دی اکسید کربن (co2) و حتی ذرات معلق pm10 مشهور به ذرات ۱۰ میکرونی در هوا پراکنده می شود و خطرات زیادی برای سلامت شهروندان و هوای شهر به دنبال دارد.

امی یادآور شد: به طور کلی، احتراق های ناقص ناشی آتش سوزی ها و همچنین ناشی از خودروهای مستعمل و فرسوده در سطح شهر حجم زیادی آلاینده وارد هوا می کند.

وی خاطرنشان کرد: اخیرا متاسفانه ریزگردها (pm2,5) هم به آلاینده ها اضافه شده است و اگر جلوی اینها گرفته نشود با مصیبت روبه رو خواهیم شد.

مشاور رئیس سازمان حفاظت محیط زیست، تشکیل صندوق جرائم زیست محیطی را یک الزام در کاهش آلودگی هوا دانست و گفت: با تشکیل این صندوق باید کسانی که به هر صورت، گازهای آلاینده و ذرات معلق چه از منابع ثابت یا متحرک یا آتش سوزی های تصنعی ایجاد می کنند جریمه شوند و مبالغ دریافتی صرف حراست از هوای پاک شود.

وی ضمن ابراز تاسف از اینکه با وجود پیش بینی ایجاد صندوق جرائم زیست محیطی در ماده ۶۲ قانون توسعه چهارم، این صندوق تاکنون تشکیل نشده است، گفت: چنانچه این صندوق تشکیل شود دیگر نیازی به اختصاص اعتبار از سوی دولت برای کنترل آلودگی هوا نخواهد بود.