قامت باشکوه طلای سبز در روح جنگل
شهروندان:
درخت یکی از زیباترین مظاهر خلقت و جلوه‌ای از تجلیات آفریدگار عالم است. درخت نماد آبادانی و شاخص سبزی و خرمی و مظهر زندگی و باعث تلطیف هوا و موجب آسایش و رفاه شهروندان و صفا و پاکی طبیعت می‌باشد درختان همواره در زندگی بشر مؤثر بوده‌اند. قرن‌هاست که آدمی در سایه شاخساران مأوا گزیده، روح و جانش را صفا بخشیده و قلب وی را مملو از خوشی و شادابی نموده است.
در دل زمستان سرد نیز بار دیگر به مدد هیمه‌ای که از تنه درختان فراهم آورده و آتشی که از آن افروخته سرما و یخبندان را تاب آورده و با آنها دست و پنجه نرم کرده است و بار دیگر این شکوفه‌های زیبای درختانند که به او نوید فرا رسیدن بهاری دل‌انگیز را می‌دهند. به این ترتیب بهره‌مندی‌هایی که از درختان عاید بشر می‌گردد بی‌شمار است و به همین دلیل است که انسان‌هایی فرهیخته نظیر شعرا و بزرگان و اساتید در زمینه ادبیات و نیز پیشوایان و بزرگان دینی همواره آن را مدنظر قرار داده و بدان توجه نموده‌اند.
نقش درختان در زندگی بشر
درخت مظهر زیبایی و حیات و یکی از پرثمرترین نعمتهای بیکران خداوند است که بخش مهمی از نیازهای انسان را برآورده می‌سازد. در ایران در نیمه دوم اسفندماه یک هفته به عنوان هفته منابع طبیعی نامگذاری شده است و نخستین روز این هفته یعنی ۱۵ اسفند، روز درختکاری است. حال سؤال اینجاست که درختان چه نقشی در زندگی بشر ایفا می‌کنند و در شرایطی که شاهد افزایش آلودگی‌های زیست‌محیطی هستیم افزایش جنگلها و نگهداری از آنها چگونه در پاکیزگی محیط‌زیست مؤثر خواهد بود؟
عبدالله رستمیان، کارشناس محیط‌زیست و دوستدار طبیعت با تأکید بر اینکه امروزه با صنعتی شدن جوامع بشری درختان نقش مهم‌تری در زندگی انسان ایفا می‌کنند می‌گوید: «درختان از سویی مقدمات پیشرفت بیشتر صنعت و فناوری را موجب می‌شوند و منابع تأمین‌کننده محصولاتی از قبیل وسایل چوبی، مبلمان، لوازم‌التحریر، الوار و هزاران محصول دیگر محسوب می‌شوند و از سویی دیگر به منزله ریه‌های یک شهر تلقی شده و نقش مهمی در تأمین سلامت اعضای جامعه را ایفا می‌کنند و این مورد نیز از مورد اخیر مهم‌تر می‌باشد.»
به اعتقاد این کارشناس محیط‌زیست به دلیل فعالیت کارخانه های صنعتی و نیز ازدیاد وسایل نقلیه عمومی و فعالیت روزانه آنها در سطح کلان شهرها آلاینده‌ها و گازهای مهلک و خطرناکی نظیر دی‌اکسیدکربن در هوای شهرها فزونی یافته و سلامت افراد را تهدید می‌کند و افزایش هرچه بیشتر این مواد آلاینده کاهش میزان اکسیژن در هوا را سبب میشود و این وضع نامساعد گروه‌های آسیب‌پذیر نظیر بیماران ریوی و قلبی، سالخوردگان و کودکان را بیشتر تهدید می‌کند.
از رستمیان می‌پرسم در چنین شرایطی مهم‌ترین راه‌حل برای مبارزه با آلودگی‌های مذکور چیست، می‌گوید: «در چنین شرایطی مسئله درخت و درختکاری بهترین راهکار برای مبارزه با آلودگی‌های فوق‌الذکر است. ایجاد جنگلهای مصنوعی و فضای سبز در اطراف شهرهای بزرگ به تأسیسات کارخانه های تولید اکسیژن می‌ماند. در همین راستا روز درختکاری باید مورد توجه همگان قرار گیرد.»
درختانی سازگار با وضعیت جوی
همه ساله در ماه اسفند که آخرین ماه فصل زمستان است و همه مردم خود را برای استقبال از روزهای پرطراوت بهاری آماده می‌کنند، چه خوب است که نهال‌های جوان به دست خاک مهربان و صبور سپرده شود تا به درختانی نیرومند و سرسبز بدل گردند و به این ترتیب گامی در آبادانی کشور عزیزمان برداشته شود.
علیرضا ترابی، کارشناس امور جنگلهاست. وی بر این باور است که با کاشت درختان سازگار با وضعیت جوی ایران و با در نظر گرفتن شرایط آب و هوایی خشک و کم‌باران اغلب مناطق کشور، می‌توان محیط‌زیست را با طراوت کرد.
وی می‌گوید: «طبیعت و فضای سبز وسیله‌ای برای بقای بشری و حفظ زیبایی شهر است و به عنوان میراثی ارزشمند به همه انسانها تعلق دارد.»
این کارشناس جنگلها خاطرنشان می‌کند: «درختکاری در ایران دارای پشتوانه‌ای از علایق ملی و سنت تاریخی است. تاریخ نشان می‌دهد که ایرانیان باستان به درختکاری اهمیت می‌دادند و این کار با اعتقادات مذهبی مردم نیز پیوند دارد.»
آقای ترابی تأکید می‌کند: «تک‌تک ما وظیفه داریم در حفظ و حراست از منابع طبیعی موجود خصوصا جنگلها و مراتع و همچنین توسعه پایدار و گسترش این نعمت الهی به عنوان یک وظیفه دینی و ملی تلاش کنیم. بخصوص در فصل بهار که مسافران دل به طبیعت و جنگل می‌زنند تا هم سفر جسم کرده و هم سفر روح باید در نگهداری از منابع طبیعی نهایت دقت را به خرج دهند که حتی به یک شاخه کوچک از یک درخت تنومند آسیب نزنند.»
ماه اسفند را به خاطر درختکاری دوست دارم
آرام و ساکت با نگاهی عمیق به افق‌های دوردست روی یکی از صندلی‌های سرد و آهنی قرمز بوستان توحید در خیابان ستارخان نشسته و چتری از درختان بید مجنون بر سرش سایه انداخته است. چند نایلون میوه و سبزی که ظاهرا از میدان تره‌بار خرید کرده کنار دستش می‌باشد. خود را خانم فلاحی و بازنشسته بانک ملی معرفی می‌کند، ۱۰سالی از زمان بازنشستگی‌اش می‌گذرد. موضوع گزارش را که می‌شنود به وجد می‌آید و می‌گوید: «ماه اسفند را خیلی دوست دارم. جنب‌وجوشی که بین مردم و در تغییر فصل سبز شدن درختان به‌وجود می آید، خیلی برایم خوشایند است.»
او می‌گوید: «از اوایل اسفند باغچه کوچک خانه را شخم می‌زنم، گلها و گیاهان تزیینی می‌کارم و از نهال‌های رایگانی هم که در سطح شهر توزیع میشود می‌گیرم و در جلوی در خانه و توی کوچه می‌کارم. درخت روح انسان را شاداب می‌کند و از خمودی و کسالت زمستان می‌کاهد. وقتی جوانه زدن برگهای سبز درختان را به تماشا می‌نشینم روحم تازه میشود.»
همین‌طور سرگرم صحبت هستیم یکی از آقایانی که برای ورزش به این بوستان آمده می‌ایستد و نفسی تازه می‌کند. تمایل دارد در گفت‌وگوی ما شرکت کند.
علی نرگسی شغل آزاد دارد، ۷۰ ساله است و سال گذشته عمل جراحی قلب داشته است. می‌گوید: «حرکتهای ورزشی در هوای آزاد را دکترم خیلی توصیه کرده است. ما که آپارتمان‌نشین هستیم روزی یک ساعت در پارک قدم زدن برایم خیلی مفید است.» نظرش را در مورد درختکاری و نامهربانی بعضی از افراد با جنگل و درختان جویا می‌شوم. او هم از این موضوع گله‌مند است. تجربه‌ای که سال قبل از سفر به شمال داشته را مصداق گفته‌هایش می‌آورد و می‌گوید: «پارسال دو سه تا ماشین شدیم و با بروبچه‌ها به مسافرت رفتیم. جنگل ارسباران را برای استراحت بین راه انتخاب کردیم. دیدن روشن کردن آتش در جنگل توسط برخی خانواده‌ها، صدمه زدن بچه‌ها به درختان برایم اصلا قابل تحمل نبود و بدتر از همه و زننده‌تر دیدن صحنه‌هایی بود که اکثر مسافران بدون توجه به رعایت نظافت و محیط‌زیست آن را تکرار می‌کردند و آن ریختن و جا گذاشتن زباله‌ها در اطراف چادرهایشان بود. چرا نمی‌خواهیم یاد بگیریم که با دست خود طبیعت و جنگل را نابود نکنیم. الان ماه اسفند است بیاییم با کاشت یک نهال کوچک به توسعه فضای سبز کمک کنیم.»
توزیع ۱۲ میلیون اصله نهال برای کاشت
درخت و درختکاری چه رابطه‌ای با گسترش منابع طبیعی و توسعه جنگلها دارد و عوامل انسانی چقدر در تخریب جنگلها دخیل هستند؟
مهندس کامران پورمقدم، مدیرکل دفتر امور منابع جنگلی سازمان جنگلها مراتع و آبخیزداری کشور با اشاره به اینکه سازمان جنگلها در کل کشور ۱۲ میلیون اصله نهال آماده کرده و در هفته منابع طبیعی در اختیار مردم قرار می‌دهد، می‌گوید: «این نهالها به صورت رایگان برای توسعه فضای سبز و نهال کاری در اختیار دوستداران طبیعت قرار می‌گیرد.»
وی با تاکید بر اینکه منابع طبیعی باید به عنوان فرهنگ عمومی مردم مطرح شود می‌گوید: «فرهنگ‌سازی در بحث نهال کاری و درختکاری توسط افراد شروع میشود، مردم وقتی خود نهالی می‌کارند فرهنگ حفاظت و صیانت از درخت و پوشش جنگلی را می‌آموزند و این موضوع بین آنها نهادینه میشود.»
وی به یک سنت دیرینه درترکیه درخصوص توجه به درختکاری اشاره می‌کند و با بیان اینکه این سنت در دیگر کشورها هم اجرا میشود. می‌گوید: «در ترکیه وقتی خانواده‌ای دختردار میشود درختی را می‌کارد و تا زمانی که این بچه رشد و نمو می‌کند به درخت هم رسیدگی کرده و آن هم پا به پای او رشد می‌کند سپس در آینده از این درخت بهره‌برداری شده و خرج خود دختر میشود.»
پورمقدم به وظیفه‌ای که در برابر حفاظت از جنگلها و پوشش گیاهی و فضای سبز بر دوش مردم و مسئولان می‌باشد اشاره می‌کند و می‌گوید: «با توجه به گستردگی رویش گیاهی در کشور ، مسلما دولت به تنهایی و بدون مشارکت مردم نمی‌تواند حفاظت مناسب را از رویشگاههای جنگلی داشته باشد لذا برای حفاظت پایدار از فضای سبز و بخصوص جنگلها، مستلزم جلب کمک و مشارکت مردم هستیم و سازمان هم از هیچ کوششی در این خصوص دریغ نمی‌کند.»
درختان، ریه‌های شهر هستند
هر هکتار جنگل ۵/۲ تا ۵ تن اکسیژن تولید می‌کند که این میزان، ۸ تن آلاینده را در خود رسوب کرده و آلودگی را کاهش می‌دهد.
مهندس پورمقدم در مورد ارزش فضای سبز و درخت در کلانشهرها چنین می‌گوید: «با توجه به آلودگی در کلانشهرها وگرد و غبار و ریزگردهایی که در کشور داریم، همچنین با وجود خشکسالی‌های موجود و کاهش بارندگی همه بیانگر آن است که یک پوشش جنگلی مناسب و درختکاری مفیدتاثیر مثبتی در تامین سلامتی انسان و هوا دارد و برای ما خیلی مفید است. و اگر این ارزش را خود مردم حس کنند در حفظ جنگل کوشا خواهند بود. در هر هکتار جنگل ۳۰۰ تا ۴۰۰ اصله درخت می‌توان کاشت حال با یک محاسبه سرانگشتی می‌توان دریافت که درختکاری و حفاظت از منابع طبیعی چه نقش حیاتی برای شهرنشینان خوش‌نشین دارد.»
«ایران براساس معیارهای موجود جزو کشورهای کم پوشش است معیار جهانی در حال حاضر ۷/۰ هکتار است و ایران ۲/۰ هکتار پوشش جنگلی نسبت به سطح دارد. براساس شاخص جهانی باید ملزم شویم سرانه این شاخص را که الان ۷ تا ۸ درصد است به ۱۰ درصد برسانیم. همچنین الان بین کشورهای دنیا در ردیف ۴۵ از نظر پوشش گیاهی قرار داریم.»
پورمقدم با ارائه آمار فوق اظهار امیدواری می‌کند با کمک مردم و سازمان جنگلها و ظرفیتهای موجود برای حفاظت پایدار از جنگلها به کار گرفته شود به اعتقاد وی اگر هر یک از مردم ۵ اصله درخت بکارند و خود از آنها نگهداری کنند با حجم عظیمی از درختکاری در کشور روبه‌رو خواهیم شد.
عوامل اساسی تخریب رویشگاهها
تغییر کاربری جنگلها و استفاده غیرمجاز از پوشش‌های گیاهی، قطع درختان جنگل به صورت غیرمجاز برای مصارف غیرخانگی یا تامین سوخت، دام مازاد غیرمجاز بر ظرفیت در رویشگاهها از عوامل اصلی تخریب جنگلها و فضاهای سبز به شمار می‌آیند.
مهندس پورمقدم، مدیرکل دفتر امور منابع جنگلی سازمان جنگلها در توضیحات بیشتری در مورد عوامل مؤثر بر تخریب جنگلها می‌گوید: «عواملی که در بالا اشاره شد از مهم‌ترین عوامل تاثیرگذار بر تخریب رویشگاهها ست که به آنها باید آتش‌سوزی‌های عمدی یا غیرعمدی را هم باید اضافه کرد.»
آفتها و قارچ‌ها هم از دیگر عوامل مخرب جنگلی بخصوص جنگلهای زاگرس هستند که وی بدان هم اشاره می‌کند و می‌گوید: «خشکسالی‌ها و افزایش شدت و مدت ریزگردها هم به فهرست بالا اضافه میشود.»
از وی در مورد عوامل انسانی و نقش آن در آسیب زدن به فضاهای سبز می‌پرسم، می‌گوید: «گردشگری ناپایدار و برنامه‌های تفریحی بدون توجه به ظرفیت مناطق تفرج‌گاهی از مهم ترین عوامل انسانی در تخریب منابع طبیعی و رویشگاههای جنگلی است که همه به صورت غیرمدیریتی است و به فضای سبز صدمه می‌زند.»پورمقدم افزایش پسماند و زباله در ایام نوروز و تعطیلات را از دیگر مسائل حائز اهمیت می‌داند و می‌گوید: «پس از طی این زمان با انبوهی از زباله در رویشگاههای جنگلی مواجه هستیم که این روش غلط باید اصلاح شود.»
از وی در مورد راهکارها می‌پرسم، می‌گوید: «اگر برنامه مدونی برای بحث گردشگری و بخصوص طبیعت‌گردی داشته باشیم می‌توان سفرهای خوبی را مدیریت کنیم که هم به افزایش اشتغالزایی کمک می‌کند و هم رویشگاههای جنگلی را از خطر نابودی مصون نگه می‌دارد.»
من و تو با دست‌هایمان نهال کوچک را به خاک سرد اسفند می‌سپاریم و آفتاب گرمای خویش را هدیه راه طولانی‌اش می‌کند و آب با پاکی‌اش بدرقه شکفتنش میشود.
زمین سبز، دوست داشتنی و خیال‌انگیز است، چشم را نوازش می‌دهد و زبان را به تسبیح وامی‌دارد. با هم در روز درختکاری قرار سبز بگذاریم و همدیگر را به کاشت و حفظ این موجود زیبای خداوندی سفارش کنیم. این قامت بلند و باشکوه، طلای سبزی است که زیستن، شکوفایی، حرکت و پویایی را به ما می‌فهماند و خداوند این موجود سبز و با برکت را مایه عبرت، حکمت و قدرت خویش قرار داده است.
حضرت علی(ع) در نهج‌البلاغه چنین می‌فرماید: «همه موجودات، سنگین و سبک، بزرگ و کوچک و نیرومند و ضعیف در اصول حیات و هستی یکسان‌اند و آفرینش آسمان و هوا و باد و آب یکی است. پس در آفتاب و ماه و درخت و گیاه و آب و اختلاف شب و روز و جوشش دریاها اندیشه کن که نشانه‌های پروردگارند.» همچنین حضرت حفظ و نگهداری درختان را امری ضروری می‌داند و به حراست از آن سفارش می‌کند.
تأثیر درختان در محیط زیست شهری
در بیشتر موارد نگریستن به یک درخت با لذت بسیاری همراه است، اما در مناظر شهری مشاهده توده‌ای از درختان با شاخ و برگ طبیعی در مقایسه با اشکال مختلف ساختمان‌ها لذت بیشتری داشته و در حالت کلی منظره ساختمان‌ها به همراه درختان، زیباتر از تک‌تک اجزای تشکیل‌دهنده آن می‌باشد.
دکتر فرهاد پرتوی، استاد دانشگاه و فعال محیط‌زیست بر تحقیقی که در مورد تأثیر درختان در محیط‌زیست شهری داشته اشاره کرده و می‌گوید: «درختان رنگ، بافت و اشکال مختلی را در محیط‌های مسکونی ایجاد می‌کنند و بازگوکننده فرم‌ها و رنگهای طبیعی در الگوهای هندسی جاده‌ها و ساختمان‌ها می‌باشند. تغییر رنگ درختان در فصول مختلف موجب تنوع و شادابی بسیار در محیط میشود. درختان در بهار سرسبز و شاداب همراه با شکوفه‌های زیبا هستند، در تابستان به صورت یک گوی بزرگ سبز درمی‌آیند که تاج آنها سایه سنگینی بر زمین می‌اندازد و در پاییز میوه و بذر آنها رسیده و خزان خوش‌رنگی دارند.»
به اعتقاد این استاد دانشگاه «حتی در زمستان نیز درختان بدون برگ منظره زیبایی دارند، شاخه‌های برهنه این درختان سایه‌های زیبایی را روی دیوارها و سنگفرش‌ها ایجاد نموده یا به صورت ضد نور در برابر آسمان عمل می‌کنند.» دکتر پرتوی به ویژگی‌های برخی از درختان اشاره کرده و می‌گوید: «درختان بزرگ از قبیل بلوط و راش تداعی‌کننده جنگلهای انبوه هستند. صنوبرهای بلند و استوار به مثابه ستون‌های ساختمان‌های بزرگ می‌باشند، درختان بید بیانگر وجود آب در منطقه هستند و ریزش نرم باران از لابه‌لای شاخ و برگ آویخته و زیبای آنها، احساس خوبی را در انسان ایجاد می‌کند.»
دکتر پرتوی همچنین به تأثیرات فیزیولوژیکی درختان در محیط‌های شهری اشاره می‌کند و می‌گوید: «درختان در سلامتی و آسایش ساکنان شهرها سهم بزرگی دارند زیرا اکسیژن تولید می‌کنند، آب را به چرخه طبیعت بازمی‌گردانند، کیفیت خاک را بهبود می‌بخشند و قابلیت جذب مقادیر زیادی گردوغبار از اتمسفر را دارند.»
به اعتقاد وی، برخی گونه‌های درختی بخصوص سوزنی برگان و درختان همیشه سبز قادرند گردوغبار و سایر آلودگی‌های موجود در هوا را روی سطح برگ خود جذب کنند، شست‌وشوی این مواد در اثر بارندگی موجب افزایش حاصلخیزی خاک در درازمدت میشود.
در مورد فواید بیشتر درختان در محیط‌های شهری از این استاد دانشگاه می‌پرسم، می‌گوید: «برخی فوائد درختان از تأثیر کاهش دما در محیط اطراف ناشی میشود که هم به خاطر سایه آنهاست و هم نتیجه تبخیر و تعرق می‌باشد.»
سرمایه‌های ملی یک کشور؛ جنگل
کلمه باغ و جنگل و پارک یا هر فضای سبز دیگری، همیشه احساس خوب و شادی را در روح و روان آدمی بر جای می‌گذارد.
در توصیف بسیار زیبا و دل‌انگیزی از امیرمؤمنان علی(ع) در مورد باغ و درختان آمده است: «پس زمین به‌وسیله باغ‌های زیبا، همگان را به سرور و شادی دعوت کرد و با لباس نازک گلبرگ‌ها که بر خود پوشید، هر بیننده‌ای را به شگفتی واداشت و با زینت و زیوری که از گلوبند گل‌های گوناگون فخرکنان خود را آراست، هر بیننده‌ای را به وجد آورد.» پس می‌بینیم که در چرخه طبیعت درخت نقش مهمی در تأمین سلامت و بهسازی و سلامت انسان دارد و جنگل گردوغبار را در خود رسوب می‌دهد و مثل ریه‌های شهر عمل می‌کند و باعث برکت در یک کشور و سرمایه ملی و جهانی محسوب میشود و همه موظف به حفظ و نگهداری از این همه نعمت هستیم.
عوامل مخرب فضای سبز چیست؟
چه عواملی باعث تخریب فضای سبز، جنگلها و منابع می‌باشد؟ مراد شیخ رئیسی، معاون فنی اداره کل منابع طبیعی و آبخیزداری استان کرمانشاه در پاسخ به این سؤال با اشاره به اینکه در جنگلهای زاگرس عمدتا بلوط و گونه‌های بنه (پسته وحشی) و گلابی وحشی وجود دارد به عوامل تخریب و خطراتی که این جنگلهای نایاب را تهدید می‌کند، اشاره کرده و می‌گوید: «حضور دام‌ها در عرصه‌های جنگلی و چرای بی رویه یکی از دلایل تخریب فضاهای سبز و جنگلهای منطقه غرب کشور می‌باشد که باعث از بین رفتن پوشش کف جنگل میشود و باعث می‌گردد آب روان (بارندگی) در سطح جنگل تبدیل به سیلاب شده و خاک کف جنگل نیز شسته و آب فرصت نفوذ به داخل زمین را پیدا نکند، بنابراین، خشکسالی جنگلهای بلوط نیز ناشی از مسائل فوق است.»
آقای شیخ رئیسی تغییر اقلیم و کاهش آب سفره‌های زیرزمینی را هم به عوامل بالا اضافه می‌کند و می‌گوید: «بیماری ذغالی و آفت چوب‌خوار بلوط نیز از تهدیدهای دیگر جنگلهای این منطقه است که به خاطر کم‌آبی به درخت بلوط حمله کرده و به مناطق گرمسیری نیز گسترش می‌یابد.»
به گفته معاون فنی اداره کل منابع طبیعی و آبخیزداری استان کرمانشاه «از ۶ میلیون هکتار جنگل زاگرس، یک میلیون هکتار دچار آفت شده است که شدت خشکیدگی در جنگل بین ۵ تا ۵۰درصد است. ضمنا عامل گردوغبار هم به خشکیدگی درختهای بلوط کمک می‌کند.»
زراعت «زیراو‌شکوب» (زراعت زیر درختان جنگلی) یکی دیگر از عوامل تخریب مناطق طبیعی و رویشگاههای جنگلی است.
شیخ رئیسی توسعه زیرساختهای طرح‌های ملی مثل پروژه‌های گاز و خطوط جاده بدون مطالعه در این محدوده را هم از دیگر تهدیدات مناطق سبز و فضاهای جنگلی زاگرس برمی‌شمارد و به عوامل انسانی دخیل در این موارد هم اشاراتی می‌کند.
وی می‌گوید: «عوامل انسانی عمدتا باعث آتش‌سوزی در جنگلها می‌شوند که به صورت عمدی یا سهوی اتفاق می‌افتد و خوشبختانه خطرات آتش‌سوزی و حریق در سطح استان کرمانشاه از ۳هزار هکتار در سال ۹۱ به ۵۰۰ هکتار در سال جاری کاهش یافته است.»
دلیل این مسئله را از آقای شیخ رئیسی می‌پرسم، می‌گوید: «علاوه بر حفاظت سازمان جنگلها، مراتع و آبخیزداری در راستای طرح ملی صیانت از جنگلها و رویشگاهها، فرهنگ مردم در استفاده بهینه از فضای سبز و جنگلها و نگهداری از درختان بالا رفته و رویکردها نیز عوض شده است. همچنین با ایجاد جایگاه سوخت فسیلی از قطع شدن درختان به‌خاطر تولید هیزم جلوگیری به عمل آوردیم.»
وی اضافه می‌کند: «در اراضی‌ای که قبلا تخریب شده گیاهان دارویی کشت می‌کنیم تا هم پوشش گیاهی چند ساله دارویی داشته باشیم و هم از تخریب زمین جلوگیری شود.»
کاشت گیاهان دارویی
«در سال گذشته، ۷۰۰ تا ۸۰۰ هکتار گیاه دارویی و گیاهان مثمر جنگلی کشت کردیم و امسال در سطح ۲هزار هکتار توسعه یافته است.»
وی به برنامه‌های روز درختکاری و هفته منابع طبیعی هم اشاره می‌کند و می‌گوید: «با هدف فرهنگ‌سازی و توسعه درختکاری و حفاظت از فضای سبز، درختکاری را امسال به مناطق حفاظت شده مثل پادگانها و کارخانه‌ها سوق داده‌ایم. در شرکت نفت در نفت‌شهر ۳۰هزار اصله درخت، به پالایشگاه در حال احداث آناهیتا ۲۰هزار اصله و به شرکت سیمان سامان هم ۸هزار اصله درخت توزیع شده است.»
شیخ رئیسی ضمن توصیه به مردم در خصوص مراقبت از درختان و جنگلها در ایام نوروز و مسافرتهای تابستانی، می‌گوید: «شماره تلفن رایگان «۱۵۰۴ امداد جنگل» به صورت شبانه‌روزی در سراسر کشور آماده پاسخگویی و کمک‌رسانی در صورت وقوع هر حادثه یا آتش‌سوزی در جنگل به شهروندان می‌باشد.»
سرانه فضای سبز در کشور
سرانه فضای سبز در کشور ۲درصدو در جهان ۷درصد می‌باشد، در کشور هم ۷درصد فضای سبز داریم و سهم استان کرمانشاه و جنگلهای زاگرس ۲۱درصد از ۲۵درصد کل جهان است.
در نتیجه شاهد وضعیت بحرانی در جنگلهای زاگرس هستیم چون درختان بلوط گرفتار آفتها و بیماری‌های زیادی شده‌اند و جنگلها در معرض تخریب قرار دارند.
مهندس حسین سلیمانی، مدیرکل منابع طبیعی و آبخیزداری کرمانشاه در گفت‌وگو با کیهان ضمن ارائه آمار فوق از مسئولان ذی‌ربط و دولتمردان برای نجات جنگلها و حفاظت از فضاهای سبز و رویشگاههای جنگلی درخواست کمک کرده و می‌گوید: «اهمیت رویشگاههای جنگلی کشور به‌خصوص جنگلهای غرب کشور کمتر از دریاچه ارومیه نیست چرا که ۴۰درصد آب کشور از منطقه زاگرس استحصال میشود و جنگل زاگرس بزرگ‌ترین فیلتر ریزگردها در کشور محسوب میشود.»
وی با اشاره به این نکته که هر هکتار جنگل ۶۰ تن ریزگرد را رسوب می‌کند، خاطرنشان می‌سازد: «۳هزار خانوار در استان از محصولات جنگلی ارتزاق می‌کنند و این جنگلها ۲۷هزار شغل ایجاد می‌نمایند بنابراین سهم بسزایی در اقتصاد منطقه دارد و این مسئله ضرورت حفظ جنگلها و فضاهای سبز را چندین برابر افزایش می‌دهد.»
سلیمانی با اعلام اینکه ۶هزار سند از عرصه منابع طبیعی به مردم واگذار شده است می‌گوید: «مشارکت مردم در حفظ و حراست از منابع طبیعی و زیست‌گاه‌های جنگلی نکته حائز اهمیتی است و در همین راستا ۷۰ جایگاه سوخت فسیلی را جایگزین قلع و قمع درختان برای تأمین سوخت کرده‌ایم.»
مدیرکل مناطبع طبیعی و آبخیزداری استان نیز در ادامه به طرح ملی صیانت از جنگلها در شهرهای کشور به‌خصوص کرمانشاه اشاره کرده و می‌گوید: «طرح کمربند سبز از ابتدای ورودی استان تا بزرگراه کربلا به طول ۲۵۰ کیلومترمربع نیز ایجاد شد. همچنین اعتباری به مبلغ ۳۰میلیارد تومان برای طرح توسعه فضای سبز و حفاظت از جنگلها هم در این استان اختصاص یافته است.»
به گفته سلیمانی: «یک میلیون اصله نهال سردسیری و گرمسیری در استان بین مردم توزیع شده است. برنامه کشوری کاشت ۹هزار و ۸۰۰ درخت و نهال به یاد ۹هزارو ۸۰۰ شهید در کرمانشاه جزو برنامه‌های هفته درختکاری و منابع طبیعی این استان است که در ۵ استان دیگر هم این برنامه به یاد شهدای بزرگوار اجرا میشود. همچنین در جشن درختکاری در استان کرمانشاه ۴هزار هکتار باغات در قصرشیرین نیز افتتاح میشود.»
بازسازی جنگل غیرممکن است
۱۴میلیون و ۳۰۰ هزار هکتار جنگل در کشور داریم که در ۵ ناحیه مختلف گسترش دارد ولی بحث اصلی حفاظت از منابع پایه و طبیعی کشور و پایه همچنین بهره‌برداری اصولی پس از حفاظت از درختان و جنگلها (منابع طبیعی) از وظایف دولتها و ملتها هر یک به سهم خود می‌باشد ولی در شرایط فعلی کشور در بحث منابع طبیعی با مشکل جدی روبه‌رو هستیم و این مشکل عدم توانایی اصولی از امر حفاظت به وسیله دولت است.
دکتر شمس‌الله شریعتنژاد، عضو کمیسیون کشاورزی مجلس و نماینده مردم عباس‌آباد، تنکابن، رامسر و کلارآباد در گفت‌وگو با گزارشگر روزنامه کیهان در توضیح بیشتر مطالب فوق خاطرنشان می‌کند: «مشکلات اقتصادی، تورم و بیکاری تهدیدات جدی برای حفاظت از منابع طبیعی به‌خصوص جنگلها و درختان است.»
به اعتقاد وی، مشکلات سهم مناطقی که از نظر شرایط طبیعی مستعدتر هستند مثل شمال و غرب کشور که از سرمایه‌داری کلان در بحث صنعت از آن برخوردار می‌باشند در مناطق بیابانی حداقل است.
این عضو کمیسیون کشاورزی مجلس در ادامه تأکید می‌کند: «عدم توسعه‌یافتگی مناطق و افرادی که در جنگلها هستند و معیشت آنها کاملا سنتی است، نیازمند کارهای فرهنگی است، البته ناگفته نماند علی‌رغم تلاشهای زیاد هنوز خیلی عقب هستیم و حفاظت از منابع طبیعی را باید در تعامل با کشورهای همسایه و همجوار در دستور کار خود قرار دهیم.»
نماینده مردم عباس‌آباد، تنکابن و رامسر در ادامه می‌گوید: «جنگلها و منابع طبیعی یک جریان عادی تلقی نمی‌شود، حالت تصاعدی دارد و بی‌توجهی نسبت به آن به صورت صعودی تشدید می‌یابد و اگر یکی از جنگلها تخریب شود بازسازی آن غیرممکن است.»
دکتر شریعتنژاد می‌گوید: «متأسفانه جنگلهای شمال به زباله‌دانی تبدیل شده است و جایگاه زباله برای کسانی که جهت تفرج و تفریح می‌آیند جنگل شده است و خانواده‌ها در مسافرتها خسارتهای زیادی به درختان می‌زنند و در این شرایط سرمایه‌گذاری حداقلی برای جمع‌آوری زباله نداریم و زباله‌ها را در نزدیک‌ترین منطقه در جنگل می‌ریزیم و این امر باعث آلودگی زیست‌محیطی میشود، در حالی که اولین مصوبه هیئت دولت در سفر به شمال کشور در همین زمینه بوده ولی هنوز یک قدم هم برنداشته‌اند.»
از وی می‌پرسم چگونه می‌توان با کاشت درختان سازگار با وضعیت جوی ایران در روز درختاری محیط‌زیست را از آلودگی نجات داد، می‌گوید: «انتخاب گونه مناسب برای مناطق مختلف کشور یک امر فنی است. اینکه فقط کسی بگوید فلان درخت زیبا و همیشه سبز است این درخت را باید کاشت این تحمیل اراده خود بر طبیعت است، باید یاد بگیریم خود را با طبیعت همراه کنیم و با نگاه به طبیعت و گونه‌هایی که در اقلیم‌های مختلف است می‌توان متناسب با شرایط اکولوژی گونه‌های گیاهی را شناخت و به کاهش آلودگی در زیستگاه‌ها کمک نمود.»
صدیقه توانا
کیهان
