متاسفانه سیستمهای کنترل جمعیت به قوت خود باقی است
شهروندان:
مسئله تحدید جمعیت امروز یک مسئله جدی در کشور شناخته میشود. مقام معظم رهبری بارها صراحتا خطر این مسئله را به مسئولان کشور گوشزد کردهاند. ایشان سال گذشته در دیدار مسئولان نظام فرمودند: “مسئله تحدید نسل برای کشور ما خطر است. من به شما عرض کنم محدود کردن نسل، برای کشور ما یک خطر بزرگی است.”
رهبر فرزانه انقلاب اسلامی تاکید کردند: “آنچه که متخصصین و کارشناسان با نگاه علمی و با دقت علمی بررسی کردهاند، ما را به این نتیجه میرساند که با این روند کنونی، کشور در آینده دچار مشکل فراوان خواهد شد.”
واکاوی این خطر جدی را با دکتر مریم خزعلی رئیس شورای فرهنگی – اجتماعی زنان و خانواده مطرح کردیم و از ایشان صراحتا پرسیدیم که چرا سیاستهای شورای عالی انقلاب فرهنگی در خصوص جمعیت اجرا نشده و نمیشود؟!
- چرا با گذشت دو سال از مصوبه ۵۶ بندی سیاستهای جمعیتی که بر حذف و لغو سیاستها و قوانین مغایر با سیاستهای افزایش جمعیت تاکید و تصریح دارد، تغییری مشاهده نمیشود؟!
دکتر مریم خزعلی میگوید: مقام معظم رهبری فرمودهاند: “مصوبات شورای عالی انقلاب فرهنگی، لازمالاجرا، واجبالاجرا و واجبالاطاعه است.”
وی این پرسش را مطرح میکند که چه کسانی مصوبه شورای عالی انقلاب فرهنگی را در خصوص جمعیت زمین گذاشتهاند و پیگیری نمیکنند و تخلف کردهاند؟!
رئیس شورای فرهنگی – اجتماعی زنان و خانواده معتقد است که کاهش نرخ جمعیت در کشور ما به شدت رخ داده است و پیر شدن جامعه به شدت در حال وقوع است و میگوید: “اما باز هم تعلل میکنیم و تغییراتی ایجاد نمیکنیم!”
خزعلی خاطرنشان میکند که هماکنون طرح یک فوریتی با عنوان “افزایش نرخ باروری و پیشگیری از کاهش رشد جمعیت” در مجلس مطرح است که خلاصه و جامع میباشد و تصویب آن میتواند همه نیازها را در این زمینه برآورده سازد. رئیس شورای فرهنگی – اجتماعی زنان و خانواده ضمن انتقاد از سیاستهای کنترل جمعیت در کشور خاطرنشان میسازد که برنامه تنظیم خانواده در بخشنامهای با عنوان “بهداشت باروری” با همان شدت قبل ادامه دارد! وی با گلایه از برخی کارشناسان رده میانی در مرکز پژوهشهای مجلس شورای اسلامی تاکید میکند که “طرح جامع جمعیت” نمیتواند اهداف مورد نظر در بحث جمعیت را تامین کند. دکتر خزعلی در این گفتگو از اظهارات یک کارشناس در برنامه نبض تلویزیون نیز انتقاد نمود و خاطرنشان ساخت که در چین هم روی تحقیقات جمعیتی تردید ایجاد کردند و ۱۰ سال فرصت را از این کشور برای اصلاح سیاستهای کنترل جمعیت و لغو تکفرزندی گرفتند!
در این مصاحبه ما از پرسشهای دیگر در موضوعات دیگر صرفنظر کردیم زیرا حساسیت موضوع از دید رئیس شورای فرهنگی اجتماعی زنان و خانواده هماکنون بر بحث “تحدید جمعیت” معطوف است و ایشان ترجیح داد در این مصاحبه به ابعاد مختلف این موضوع پرداخته شود. این گفتگو فرارویتان قرار دارد.
- در بحث سیاستهای جمعیتی رهبر فرزانه انقلاب حکم حکومتی دادهاند. در بخش سیاستگذاری، شورای فرهنگی – اجتماعی زنان و خانواده چه کرده است؟
مراکز متعدد مطالعات و تحقیقات استراتژیک در موضوعات مختلف اطلاعات را جمعآوری و خدمت مقام معظم رهبری تقدیم میکنند. امام(ره) در سالهای اول انقلاب فرمودند: ایران امکان جمعیت تا ۲۰۰ میلیون نفر را با رفاه دارد یعنی ایشان برای پیشبینی یک جامعه مرفه و پیشرفته دستور دادند از سوی دیگر مجموعه مطالعات غرب و شرق بویژه سازمان ملل این است که “جمعیت یعنی قدرت”، “جمعیت یعنی ثروت” یعنی اگر بخواهیم به رفاه برسیم، باید جمعیت را اضافه کنیم و چنانچه بخواهیم جامعه را در فقر و پیری و فرسودگی نگه داریم، کاهش جمعیت باید ادامه پیدا کند.
از سال ۸۴ شورای عالی انقلاب فرهنگی و شورای زنان و خانواده مشغول عمق بخشیدن به تحقیقاتی شدند که در این زمینه صورت میگرفت لذا مکاتبه با دستگاهها را آغاز کردند مبنی بر اینکه فکری به حال شدت کاهش جمعیت بکنید! از وزارت بهداشت نیز اطلاعاتی میرسید که تعادل جمعیت به هم خورده، روستاهای زیادی تعطیل شده، حاشیهنشینی در شهرهای بزرگ آسیبزا شده و مشکلات برای شهرها و کلانشهرها در حال به وجود آمدن است.
البته در عمل فقط در سطح مدیران میانی وزارت بهداشت تبادل اطلاعات میشد! و کنترل جمعیت با همان شدت و همراه با تشویق ادامه داشت. از سال ۸۹ مقام معظم رهبری رسما وارد این بحث شدند. لازم است گفته شود از زمان پیروزی انقلاب تاکنون هیچ موضوعی از سوی رهبر کبیر انقلاب(ره) و مقام معظم رهبری اینطور مورد تاکید قرار نگرفته است. چهاردهمین تاکید مقام ولایت نسبت به این موضوع در تاریخ ۴ خرداد ۹۳ خطاب به نمایندگان مجلس در مورد طرح چهار مادهای بود که جامع همه نیازهای فعلی است یعنی هم مانع روند کاهش جمعیت میشود و هم زمینه افزایش جمعیت را فراهم میکند.
- ظاهرا یک فوریت این طرح در مجلس به تصویب رسیده است؟
بله، اواخر فروردین یک فوریت این طرح به تصویب رسید و مقام معظم رهبری از ریاست محترم مجلس و تدبیر ایشان و نیز نمایندگان محترم تشکر کردند.
- این طرح توسط چند نماینده ارائه شد؟
۸۱ نماینده مومن و انقلابی در اسفندماه سال ۹۲ ابتدا دو فوریتی آن را پیشنهاد دادند که با مخالفتهایی از سوی طرفداران تنظیم خانواده مواجه شد و طرح به تعویق افتاد. در ۲۴ فروردین دو فوریت به یک فوریت تبدیل شد و به تصویب رسید. طرحها بعد از تصویب یک فوریتی، معمولا به کمیسیونها ارجاع میشوند. این طرح هم به کمیسیون بهداشت ارجاع شد.
- آیا این طرح در حالحاضر در کمیسیون بهداشت مجلس در حال بررسی است؟
متاسفانه باید بگویم که این طرح در کمیسیون و مرکز پژوهشها در حال استحاله و تحریف است. پیشنهادهایی توسط برخی کارشناسان مطرح شده که اگر مورد توجه قرار گیرد، اهداف طرح، مخدوش میشود.
- آیا شورای فرهنگی – اجتماعی زنان و خانواده در خصوص سیاستهای جمعیتی مصوبه نداشته است؟
فرهنگی مصوبه داشته! شورای فرهنگی – اجتماعی زنان و خانواده چند سالی در باب مهندسی فرهنگی کار میکرد. بخشهای زن، خانواده، جوانان، ازدواج و جمعیت در ذیل سند مهندسی فرهنگی به عهده شورای فرهنگی ـ اجتماعی زنان و خانواده گذاشته شده بود و این مسئله پس از طی مراحل کارشناسی طولانی در صحن شورای عالی انقلاب فرهنگی مطرح شد و بعد از تخصیص دستور در چند جلسه بالاخره در تاریخ ۹۱/۳/۲ موضوع جمعیت با ۵۶ بند در راستای رهنمودهای مقام معظم رهبری ذیل سند مهندسی فرهنگی به تصویب رسید.
اشاره به این نکته حائز اهمیت است مصوباتی که شورای فرهنگی ـ اجتماعی زنان و خانواده به شورای عالی انقلاب فرهنگی پیشنهاد میدهد بعد از تصویب شورای عالی انقلاب فرهنگی، نظارت بر اجرای آن مصوبه به عهده شورای فرهنگی ـاجتماعی زنان و خانواده میباشد.
این مصوبه شامل راهبرد کلان، سیاستهای راهبردی و اقدامات ملی و برنامههای فرهنگی در خصوص افزایش جمعیت است. اکثر برنامهها فرهنگی است و شامل تغییر فرهنگ، تغییر آموزش، تغییر نگرش مسئولان و مردم و به دنبال آن تغییر قانون است. در مصوبه شورای عالی انقلاب فرهنگی تصریح شده که در سیاستها و قوانین باید هرچه مغایر با سیاستهای افزایش جمعیت است، حذف و لغو شود.
لازم است توضیح دهم در مورد مصوبات شورای عالی انقلاب فرهنگی هم حضرتامام(ره) و هم مقام معظم رهبری تصریح فرمودند که باید مثل قانون به آن نگاه شود و به آن ترتیب اثر داده شود. این مصوبه از خرداد ۹۱ منتظر مصوبه مجلس است. منظورم طرح چهارمادهای است که در سئوال قبل اشاره کردم و یک فوریتی آن تصویب شده ولی فعلا در کمیسیون بهداشت است. اگر این طرح در مجلس تصویب شود، میتواند زمینه اجرای مصوبه شورای عالی انقلاب فرهنگی را در باب جمعیت فراهم کند.
- چرا مصوبه شورای عالی انقلاب فرهنگی در کشور اجرا نمیشود و باید منتظر یک طرح در مجلس بماند تا زمینه اجرای آن فراهم شود؟! این که خوب نیست…!
مقام معظم رهبری یکبار فرمودند: “شنیدهام که در بعضی دستگاهها توجه کافی به مصوبات شورای عالی انقلاب فرهنگی نمیشود. مصوبات شورای عالی انقلاب فرهنگی، “لازمالاجرا”، “واجبالاجرا” و “واجبالاطاعه” است و باید با متخلف برخورد شود.”
الان در این مورد چه دستگاههایی باید نظارت و بررسی کنند؟ آیا سازمان بازرسی کل کشور وارد شده است؟ چه کسانی مصوبه شورای عالی انقلاب فرهنگی را در خصوص جمعیت، زمین گذاشتهاند، پیگیری نمیکنند و تخلف کردهاند؟! میگویند مشکل بودجه است! در حالیکه بسیاری از برنامههای افزایش جمعیت، فرهنگی است و اصلا بودجه نمیخواهد! فرهنگسازی در رسانهها و صداوسیما که بودجهای نمیخواهد. الحمدلله بعضی جاها فرهنگسازی را شروع کردهاند.
حوزههای علمیه، دانشگاهها و کتابهایی که در این زمینه نوشته میشود همگی میتواند در راستای فرهنگسازی باشد. این کارها تاکنون در خصوص کنترل جمعیت بوده. حالا میتواند در راستای افزایش جمعیت باشد. لااقل میتوانیم از کتابهای درسی چند برگی را که در مورد کنترل جمعیت است، حذف کنیم! این کار نفع اقتصادی هم دارد!
- عنوان مصوبهای که فرمودید دو سال قبل در شورای عالی انقلاب فرهنگی در موضوع جمعیت تصویب شده است،چیست؟
در مهندسی فرهنگی عنوانش “سیاستهای جمعیتی” است و با این راهبرد کلان شروع شده که پیشگیری از کاهش نرخ جمعیت و افزایش آن متناسب با اقتضائات کشور، سیاستهای راهبردی، آمایش سرزمین و نیازها و امکانات منطقه باشد. در هر زمینهای رعایت مصالح شده و گفته شده که از کاهش نرخ باروری جلوگیری کنید. نباید بگذاریم که کاهش نرخ جمعیت به صفر و منفی برسد.
باید بگویم همه کشورها این کار را کردهاند! همه کشورهایی که دورهای کاهش جمعیت داشتند هماکنون سالهاست که سیاستهای افزایش را شروع کرده و به شدت روی افزایش جمعیت کار میکنند و مردم کشورشان را برای بچهدار شدن تشویقهای بسیار کلان تا بسیار خرد میکنند. این در حالی است که کاهش نرخ جمعیت این کشورها در طی ۱۰۰سال بوده ولی کاهش نرخ جمعیت ما در طی ۲۰ سال بوده است. سرعت و تغییر در کشور ما “به شدت” رخ داده و پیر شدن جامعه به شدت در حال وقوع است اما باز هم تعلل میکنیم و تغییراتی ایجاد نمیکنیم!
- در مورد اینکه افزایش جمعیت در دید کلان باعث تضعیف اقتصادی جامعه نخواهد شد، توضیح دهید، شاید نگرانیهایی در این زمینه در بین مردم وجود داشته باشد؟
بله، برخی نگرانیهایی در بین مردم وجود دارد که بحث افزایش جمعیت را با شرایط اقتصادی میسنجند.
نگرانیهایی در مورد تنگدستی با افزایش جمعیت از صدر اسلام تاکنون بوده و خداوند در قرآن میفرماید: “که نگران نباشید.” اگر فکر کنیم که افزایش جمعیت ممکن است از نظر اقتصادی به ما ضربه بزند باید بیندیشیم که با جمعیت بسیار زیاد پیر و ناتوان میخواهیم چه کنیم و چطور میخواهیم از آنها نگهداری کنیم؟ بهتر نیست کمک کنیم خانوادهها از سالمندان خانواده نگهداری کنند؟ اگر دولت بسیار هم ثروتمند و توانمند باشد آیا پزشکان لازم را برای تعداد بسیار زیاد سالمندان تربیت کردهایم؟! آیا فکر کردهاید که برای ۳۰سال دیگر چه تعداد پزشک، چه تعداد خانه سالمندان و امکانات اقتصادی لازم است؟! اگر همه اینها فراهم شد، حمایت عاطفی از سالمندان که نیازمند خانوادهاند، چگونه تامین میشود؟! وقتی اینها فرزند و نوهای نداشته باشند، چطور مورد حمایت عاطفی قرار میگیرند؟!
- چرا مصوبه شورای عالی انقلاب فرهنگی که فرمودید دو سال قبل تصویب شده، باید به تصویب مجلس برسد؟ آیا تصویب مصوبه سیاستهای جمعیتی برای لازمالاجرا بودن در کشور کافی نیست؟!
زمانی که این سیاستها خدمت مقام معظم رهبری تقدیم و گزارش داده شد، ایشان فرمودند: “در مواردی که نیاز هست، به مجلس برود.” مثلا: اگر مالیات و بودجهای قرار است کم و زیاد شود، به مجلس برود. همه این موارد در طرح چهار مادهای که الان در مجلس در حال بررسی است، لحاظ شده است.
- پارادوکسی در اینجا وجود دارد، از طرفی مصوبات شورای عالی انقلاب فرهنگی لازمالاجراست اما از سوی دیگر شما مطرح میکنید که طرحی در این خصوص در مجلس مطرح است و باید در آنجا هم تصویب شود، این چگونه است؟!
نه، بببینید مواردی که بحث بودجه دارد، به مجلس میرود برای اینکه با قوانین موجود در تعارض قرار نگیرد. این موارد در همین طرح چهار مادهای با تلاش حقوقدانان دانشگاهی و حوزوی و حقوقدانان مجلس احصا شده است. این طرح چهار مادهای هم خلاصه است و هم جامع و هم میتواند همه نیازها را برآورده کند.
- عنوان این طرح چیست؟
عنوان طرح “افزایش نرخ باروری و پیشگیری از کاهش رشد جمعیت” میباشد.
- آیا در این طرح به مصوبه شورای عالی انقلاب فرهنگی در باب جمعیت اشاره شده است؟
بله، گفته شده که دولت تمهیدات لازم را برای اجرایی شدن این مصوبه به کار بگیرد و دولت هم این کار را در سال ۹۱ با برنامهریزی مشخص، تقسیم کار ملی، تعامل نهادی بین همه دستگاهها و تقسیم کار بین دستگاهها انجام داد و بودجه آن را تا سال ۹۵ پیشبینی و تصویب کرده است. به طوری که نیازی ندارد مجلس وارد ریز بودجه شود. (چون اگر طرحی بودجه لازم داشته باشد، با مخالفت شورای نگهبان مواجه میشود.) دولت میتواند آن را به صورت لایحه در برنامه سالانهاش بیاورد.
- الان مشکل چیست؟!
مشکل این است که در مجلس طرح وسیع با ابهامات و هزینهای را با عنوان “طرح جامع جمعیت” تهیه کردهاند که بودجه سنگینی میطلبد. از آنجا که بودجهاش خیلی سنگین است، اصلا جلو نمیرود! (طرح نباید بودجه داشته باشد). در حالیکه طرح چهار مادهای قادر است طرح و لایحه دولت را پوشش داده و زمینه اجرای سیاستهای شورای عالی را فراهم کند.
- میفرمایید سیاستهای افزایش جمعیت دو سال پیش در شورای عالی انقلاب فرهنگی تصویب شده ولی هیچ تغییری در سیاستهای کنترل جمعیت صورت نگرفته است! چرا؟
بله، متاسفانه سیاستهای کنترل به قوت خودش باقی است. بخشنامه وزارت بهداشت هم موجود است که تا سال ۹۶ این سیاستها اجرا شود و با تیتر بهداشت باروری و در متن همه برنامههای تنظیم خانواده با همان شدت و با بودجه بیشتر ادامه دارد. اما در مجموعه دستگاههای غیردولتی، مراکز فرهنگی و دانشگاهها استقبال زیادی از سیاستهای افزایش جمعیت شده است.
الحمدلله در این مراکز سیاستها پیش میرود چون اساتید دانشگاهها و مردم در اقشار گوناگون از این سیاستها بسیار استقبال کردهاند. صدا و سیما هم بعضی حرکتهای خوب در این زمینه داشته است. البته در صداوسیما با نفوذ طرفداران تنظیم خانواده، برنامههای تخریبی هم وجود داشته، نمونه آن، برنامه “نبض” سه هفته پیش است که یکی از جمعیتشناسان روی اصل تمام این تحقیقات تردید ایجاد کرد و مطرح کرد که آمار جمعیت نگرانکننده نیست و به مقام معظم رهبری اطلاعات غلط دادند! جالب است بدانید همین کار را در چین کردند زمانی که در چین متوجه شدند کنترل جمعیت، باعث بر هم خوردن تعادل جمعیتی شده است، روی تحقیقات تردید ایجاد کردند! ۱۰سال فرصت را از چین گرفتند.
حالا که چین متوجه شده آمار دقیق بوده و آن زمان باید تغییر سیاست میداده، ۱۰ سال فرصت را از دست داده است. الان در چین تعادل به نحوی به هم خورده که در مقابل ۱۰۰دختر، ۱۲۰ پسر وجود دارد. تعادل جمعیتی در این کشور بر هم خورده است. حالا چین سیاستهایش را تغییر داده و سیاست تکفرزندی را ملغی کرده در حالی که جبرانش خیلی سخت است. ما به موقع متوجه شدیم. هشدارهای مقام معظم رهبری بسیار دقیق، به موقع، هوشمندانه و حکیمانه بود ولی الان شروع کردهاند به مطرح کردن این مطلب که “آمار اینگونه نیست و …”
- به طور مشخص پیشنهاد شما در خصوص افزایش جمعیت چیست و روند به چه صورتی باید پیش برود؟
با هشدارهای مقام معظم رهبری همه دستگاهها کارهایی که لازم بوده را کردهاند. اولین کار این بود که سیاستها در شورای عالی انقلاب فرهنگی تصویب شد، بعد در مجمع تشخیص مصلحت نظام تصویب شد و بعد ابلاغ شد. مقام معظم رهبری ۱۴بار بر موضوع تاکید کردند. حوزهها، بسیج، دانشگاهها، مراکز مختلف، مساجد، معلمین و اساتید همگی فعالیت خوبی را در جهت فرهنگسازی شروع کردند.
خانوادههای فرهنگی و مومن در خانوادهها توصیه به فرزندآوری و ازدواج میکنند. اما تنها مانعی که وجود دارد، این است که هنوز برخی اصرار دارند قانون تنظیم خانواده سال ۷۲ بماند در حالی که این قانون در موقع اجرایش هم یک انحراف بود و مطابق با مصالح نظام ما نبود. این قانون چرا باید هنوز ادامه داده شود و بر آن پافشاری شود؟! پارسال نمایندگان محترم تصویب لایحهای را که دولت در سال ۹۰ داده بود و گفته بود “قانون تنظیم خانواده و همه اصلاحات ذیربط حذف شود” در دستور کار قرار دادند.
مرکز پژوهشهای مجلس، طوری برای نمایندگان مطرح کرد که نمایندگان فکر کردند این قانون را لغو کردند به طوریکه از هر کس سئوال میکنیم، میگوید “مگر این قانون لغو نشده است؟!” حتی رئیس کمیسیون بهداشت گفت: “قانون تنظیم خانواده پارسال لغو شده” ولی وقتی متن پیشنهادی مرکز پژوهشها را میخوانید و مصوبه را میبینید، متوجه میشوید که فقط محرومیت بچه چهارم به بعد لغو شده است. اصل تنظیم خانواده تثبیت شده است. گویی مجلس در سال ۹۲ بر مصوبه سال ۷۲ تاکید کرده و فقط گفته محرومیت فرزند چهارم را بردارید! که آن هم عملا اجرا نشد. گزارشها حاکی از آن است که هنوز هم بچه چهارم محروم است و هنوز مرخصی مادر با محدودیت روبهرو است!
- معتقدید که مغالطهای صورت گرفته و هنوز تعدادی از نمایندگان آگاهی نسبت به اصل موضوع ندارند؟!
معتقدم بازیهای کارشناسی، نمایندگان مومن، انقلابی و ولایی ما را دچار سردرگمی کرده است. یک طرح جامع جمعیتی ۵۵ مادهای پر از اشکالات داشتند که بر نهادینه شدن تنظیم خانواده تاکید میکرد و مورد اعتراض مسئولان و صاحبنظران قرار گرفت. مقام معظم رهبری در رمضان ۹۲ به آن اعتراض کردند و مطرح فرمودند که “این طرح، هدف را تامین نمیکند.” بردند دوباره اصلاح کردند. در آن اصلاحات هم تنظیم خانواده را با عنوان باروری سالم مطرح کردند.
اگر روی سایت وزارت بهداشت به بحث “باروری سالم” مراجعه کنید، در متن در مورد روشهای پیشگیری در بارداری، روشهای مشاوره و اقلامی که توزیع میشود و اقداماتی که انجام میشود، توضیح داده شده است.در واقع تنظیم خانواده و کنترل جمعیت را در طرح ۵۵ مادهای نهادینه کردهاند! یعنی همان تنظیم خانواده سال ۷۲ اجرا شود. به نظر من کادر کارشناسی این کار را میکنند. به نمایندگان میگویند: طرح چهار مادهای را کنار بگذارید و این طرح جامع را جلو بیاورید! اینطور به نظر میرسد که این طرح ۵۵مادهای کاملتر است و تعالی خانواده را هم مطرح میکند!
در حالیکه تصویب طرح ۵۵مادهای در واقع جایگزین کردن تنظیم خانواده و نهادینه کردن تسلط سازمان ملل است که انشاءالله این موضوع را در یک مصاحبه دیگر با شما مطرح خواهم کرد و از روی جدول ثابت میکنم که هم تنظیم خانواده نهادینه میشود و هم یک دولت سایه برای سازمان ملل در جهت نظارت و کنترل بر جامعه ما شکل میگیرد. همان طور که در سوریه و عراق سعی میکنند برای خودشان جای پا فراهم کنند، برای ما هم از این طریق سعی میکنند جای پا فراهم کنند! بحمدالله نمایندگان مومن، انقلابی و بیدار ما اجازه چنین کاری را نخواهند داد. با تصویب طرح یک فوریتی به نام “افزایش نرخ باروری و پیشگیری از کاهش جمعیت کشور” که مورد تایید و رضایت مقام معظم رهبری است، جلوی بازی کارشناسان رده میانی گرفته خواهد شد. انشاالله …
ریکا حسامی
رسالت