با وجود این محمود آموزگار، نمایشگاه کتاب امسال را نمایشگاه متفاوتی عنوان می‌کند چراکه به گفته او از نظر وسعت عملی که به تشکل‌های صنفی داده شده اتفاقی بی‌سابقه است.  امسال برخلاف رویه دو دولت قبلی بار دیگر اداره نمایشگاه به دست اتحادیه‌های نشر در هر بخش سپرده شده است و اتحادیه ناشران و کتابفروشان به‌عنوان قدیمی‌ترین تشکل صنفی نشر در کشور به نمایندگی ناشران سراسر کشور اداره نمایشگاه را برعهده گرفته است.

هرچند در دولت‌های هفتم و هشتم هم تشکل‌های نشر نقشی مهم در امور اجرایی و مدیریتی نمایشگاه کتاب تهران داشتند اما آنچنان که آموزگار می‌گوید این حجم از واگذاری و تفویض مسئولیت در هیچ دوره‌ای رخ نداده است. به گفته دبیر اتحادیه ناشران، نخستین‌بار است که شورایی از نمایندگان هرکدام از این تشکل‌های صنفی تشکیل شده است و وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی با این شورا، قرارداد برگزاری نمایشگاه را امضا کرده است. در حالی که در دوره‌های گذشته تشکل‌های صنفی منفرداً و به‌صورت مجزا وظایفی را به عهده می‌گرفتند.

سخنگوی شورای سیاستگذاری بیست‌و‌هشتمین نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران و رئیس اتحادیه ناشران و کتابفروشان تهران در گفت‌وگو با «روزنامه ایران» از اصلاح آیین‌نامه‌ها جهت تعیین معیار و مبنای مناسب برای اختصاص غرفه به ناشران، سر و سامان دادن به وضعیت تبلیغات داخل سالن‌ها و نظارت بر ارائه آثار با کیفیت توسط ناشران خارجی و… در دوره بیست‌و‌نهم نمایشگاه کتاب تهران می‌گوید. محمود آموزگار که از جنبه فروشگاهی نمایشگاه کتاب ناراضی است بر این موضوع تأکید دارد که با توسعه ویترین مناسب برای کتاب می‌توان امیدوار بود که نمایشگاه کتاب تهران برای وظایف اصلی خودش برنامه‌ریزی کند.

بعد از هشت سال، دوباره مسئولیت بخش بزرگی از اداره نمایشگاه کتاب تهران بر عهده اتحادیه ناشران و کتابفروشان تهران گذاشته شده است. در دولت اصلاحات هم امور اجرایی نمایشگاه بر عهده اتحادیه بود. دلیل اتخاذ این تصمیم چیست آیا عملکرد ناموفق دوره‌های گذشته عمده دلیل این تصمیم‌گیری بوده است؟
تصور می‌کنم اصلی‌ترین عامل این تصمیم بحث دخالت دادن بخش خصوصی در امور جاری کشور است. یک بخش مربوط به بحث حاکمیتی و نظارتی است که طبعاً دولت باید سیاستگذاری کند و بر نحوه اجرای این سیاست‌ها نظارت هم داشته باشد. اصل ۴۴ قانون اساسی یعنی واگذاری تصدیگری دولتی به بخش خصوصی و واگذاری امور مردم به مردم که بارها مورد تأکید مقام معظم رهبری بوده است به شکل جدی در دولت یازدهم مورد توجه قرار گرفته و این موضوع را در دستور کار خود قرار داده است. وزارت ارشاد هم اهتمام جدی در این خصوص داشته است بویژه در حوزه نشر که معاونت فرهنگی اقدامات مؤثری را در این رابطه انجام داده است. موفقیت بخش خصوصی و صنوف در اجرای امور نیازمند تجربه، اتفاق نظر و انسجام مجموعه تشکل‌های صنفی و  همچنین استفاده از تجربیات دولت در تصدیگری در سال‌های گذشته است، تصور می‌کنم این مهم تا حدود زیادی برآورده شده است. تشکل‌های مختلف نشر از سراسر کشور دور هم جمع شدند و شورایی را تشکیل دادند. این شورا برای مدیریت و اجرای تعدادی از کمیته‌ها از جمله کمیته ناشران داخلی، ناشران بین‌الملل، اطلاع‌رسانی، علمی و فرهنگی و سرای اهل قلم، فعالیت جنبی و‌… اعلام آمادگی کرد. بجز کمیته فعالیت جنبی که بموقع انتخاب نشد و مدیریت آن به خانه کتاب واگذار شد، مدیران ۴ کمیته دیگر انتخاب و معرفی شدند. در نهایت به اتحادیه ناشران و کتابفروشان تهران تفویض اختیار شد که نسبت به مذاکره و امضای تفاهمنامه با وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی اقدام کند. در سال‌های گذشته هم هرچند تشکل‌های نشر حضور داشتند اما اغلب منفرداً وظایفی را به عهده می‌گرفتند بر این اساس می‌توان گفت برای اولین بار است که تشکل‌های نشر به صورت یکپارچه و مجتمع حضوری فعالانه در برگزاری نمایشگاه کتاب تهران دارند. حتی در دولت‌های هفتم و هشتم نیز این اتفاق با این وسعت رخ نداده بود. امیدواریم ضمن حفظ ویژگی‌های مثبت نمایشگاه در دوره‌های گذشته سعی شود که در یک بخش‌هایی این کیفیت ارتقا پیدا کند.با توجه به اینکه می‌گویید امسال اختیارات بیشتری به اتحادیه ناشران و تشکل‌های نشرداده شده است آیا ما شاهد امتیازات و تأثیرات مثبت این رویکرد تازه را در برگزاری نمایشگاه امسال خواهیم بود؟
مسلماً نمایشگاه امسال نمایشگاه متفاوتی خواهد بود. نمایشگاه کتاب تهران با وجود چالش‌ها و مشکلاتی که دارد مهم‌ترین رویداد فرهنگی کشور است و طبیعتاً دخالت خود ناشران در اداره امور به بهبود وضعیت و ارتقای کیفیت برگزاری نمایشگاه منجر خواهد شد یعنی وقتی ناشران ببینند خودشان مسئولیت دارند در رعایت مقررات و ضوابط پیشقدم می‌شوند و فی‌نفسه می‌کوشند بر عملکرد خودشان نظارت داشته باشند و ضمن رعایت قانونمندی خدمات بهتری را هم عرضه کنند.
یکی از گلایه‌های همیشگی نمایشگاه کتاب تهران مربوط به ناشران کیفی‌کار است که نسبت به ملاک‌های واگذاری غرفه به ناشران معترض هستند. ناشرانی که ترجیح می‌دهند به جای شمارگان بالای کتاب به تولید کیفی و مناسب برای عرضه بیندیشند و در این صورت فضای کمتری از نمایشگاه نصیب‌شان می‌شود. چه زمانی قرار است به این اعتراض‌ها رسیدگی شود؟
معیار و مبنای اختصاص غرفه به ناشران طی سال‌های گذشته تعداد عناوین منتشره بوده و در واگذاری غرفه‌ها بحث کیفی کمتر مورد توجه قرار گرفته است. امسال هم به دلیل محدودیت زمانی که وجود داشت تغییر رویکرد و اعمال روش تازه ممکن نبود. به هر حال زمانی ثبت‌نام و اختصاص غرفه و جانمایی به تشکل‌های نشر واگذار شد که برای تغییر آیین‌نامه‌ها فرصتی نبود در حالی که تغییر و اصلاح آیین‌نامه‌ها و بررسی و تنظیم یک دستورالعمل جدید به جلسات کارشناسی و فرصت زمانی مناسب نیاز دارد، بنابراین تصمیم بر آن شد که سیاست نمایشگاه در این خصوص به سیاق سال‌های گذشته باشد. قطعاً نتایج جمع‌بندی و تجربه برگزاری نمایشگاه بیست‌وهشتم در سیاستگذاری نمایشگاه سال آینده اعمال خواهد شد.

وضعیت تبلیغات داخل سالن چطور؟ آیا تغییری کرده است. سال‌ گذشته گویا فقط ناشران دولتی از پس هزینه‌ بالای بنرهای تبلیغاتی برآمدند و ناشران خصوصی از این وضعیت گلایه‌مند بودند.
بنا بر رویه متعارف سال‌های گذشته تبلیغات داخل سالن‌ها به عهده خود تشکل‌ها بود و هزینه و مبلغ را آنها تعریف می‌کردند. به هر تقدیر فضای داخل سالن فضای محدودی است و در عین حال یک بودجه مشخص مورد نظر است. اگر یک تشکل غیرخصوصی مبادرت به نصب بنر کرده است قیمت را پذیرفته و در این خصوص اقدام کرده است اما همان طور که اشاره کردید ناشران خصوصی در این ارتباط گلایه‌مند هستند. ما هم با توجه به اینکه نخستین تجربه است و ظرف مدت زمان محدودی باید خودمان را برای نمایشگاه آماده می‌کردیم فرصت بازنگری در این مقررات را نداشتیم. مسلماً از مجموعه این نظرات برای سال‌های آینده بهره خواهیم برد.

در صحبت‌هایتان بارها بر کمبود وقت و به تبع آن مهیا نبودن شرایط برای تغییر آیین‌نامه‌ تأکید داشتید بر این اساس می‌توان پیش‌بینی کرد با شرایط موجود ناشرانی که در دولت قبلی تعلیق بودند هم وضعیت‌ چندان مشخصی نداشته باشند. آیا معیار برای حضور آنها هم همان تعداد عناوین کتاب است؟ در این صورت چند درصد از این ناشران در نمایشگاه امسال شرکت کرده‌اند؟
ناشرانی که تعلیق بودند رفع تعلیق شده‌اند. تصور می‌کنم بخشی از آنها که عضو اتحادیه ناشران کتابفروشان تهران بودند امکان حضور در نمایشگاه را یافته باشند.

بجز فعالیت‌های جنبی نمایشگاه کتاب که مدیریت آن به خانه کتاب واگذار شده و برنامه‌های سرای اهل قلم، آیا خود ناشران مجاز به دعوت از میهمان هستند؟

سرای اهل قلم یکی از کمیته‌هایی است که مدیریت آن به تشکل‌های نشر واگذار شده است. قبل از تنظیم برنامه‌ها اگر ناشر و مؤسسه‌ای درخواستی داشت آن را مطرح کرد. همه پیشنهادات بررسی شد و با توجه به محدودیت زمانی مجبور به گزینش طرح‌های پیشنهادی هستیم. این برنامه‌ها توسط کمیته نظارتی بررسی و گزینش می‌شوند. البته من بعید می‌دانم که ناشران چندان تمایلی به استفاده از برنامه‌های سرای اهل قلم داشته باشند و در حدی که مقررات سالن‌ها اجازه می‌دهد نویسندگان و مؤلفان مورد نظرشان را دعوت می‌کنند و از طریق ابزارهایی که در اختیار دارند در این خصوص اطلاع‌رسانی می‌کنند. علاقه مندان هم با حضور در این غرفه‌ها کتاب را می‌خرند، امضایی می‌گیرند و فرصت گفت‌وگویی رو در رو با پدیدآورنده اثر هم خواهند داشت.

در خصوص ناشران خارجی آیا نظارتی اعمال شده است تا به سیاق سال‌های گذشته آثار بنجل و بی‌کیفیت را به نمایشگاه نیاورند و نمایشگاه کتاب تهران محل عرضه و معرفی آثار با کیفیت‌تر باشد؟
ضابطه‌ای که برای واگذاری غرفه برای ناشران خارجی تعریف شده یک محدودیت زمانی مشخص است و کتاب‌های قبل از این محدوده زمانی محاسبه نمی‌شود. البته تقاضای خود مخاطبان هم در این خصوص تعیین‌کننده است و اگر ناشر کتابی داشته باشد که برای سال‌های قبل‌تر است و تصور می‌کند که علاقمندانی دارد می‌تواند آن را در نمایشگاه عرضه کند البته سیاستی که وزارت ارشاد در اختصاص غرفه داشت عرضه آثار جدید بود.

 در سال‌های گذشته با بهانه‌های مختلف غرفه ناشران تعطیل می‌شد. آیا امسال تدبیری برای این موضوع کرده‌اید؟
البته اطلاق لفظ بهانه به این تعبیر است که دلیل موجهی برای این تعطیلی وجود نداشته است در حالی ‌که به عنوان مثال در سال گذشته تعطیلی و منع حضور برخی غرفه‌ها در نمایشگاه امسال این بود که یا پخشی بودند یعنی اصلاً ناشر نبودند یا اینکه غرفه‌شان را اجاره داده بودند یا واگذار کرده بودند. طبیعی است که ناشران باید کتاب‌‌های خودشان را در نمایشگاه عرضه کنند و در مواردی که کتاب‌های ناشران دیگر را عرضه می‌کنند حتماً باید نمایندگی داشته باشند. ضمن اینکه کتاب‌ها حتماً باید دارای مجوز وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی باشد. این‌ها مجموعه مقرراتی است که امسال هم در برخورد با متخلفان مورد استناد قرار خواهد گرفت.

همواره ملاک و معیار سنجش موفقیت نمایشگاه کتاب با میزان نقدینگی حاصل از فروش آثار سنجیده می‌شود. این دیدگاه یعنی اینکه نمایشگاه کتاب بیشتر یک فروشگاه است تا نمایشگاه! به اعتقاد شما چطور می‌شود نمایشگاه کتاب تهران را به استانداردهای مد نظر نزدیک‌ کرد؟
نکته‌ مورد اشاره شما نشان از مظلومیت نمایشگاه بین‌المللی کتاب دارد. نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران ناگزیر شده است ضعف سیستم توزیع کشور را جبران کند. یعنی کل پیامدهای ناشی از سیستم ناکارآمد توزیع در داخل کشور سنگینی خودش را به نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران تحمیل می‌کند. دلیل مراجعه این سیل جمعیت به نمایشگاه بین‌المللی کتاب این است که دسترسی مناسب به کتاب وجود ندارند و طبیعی است که دولت باید سیاست‌هایی را در پیش بگیرد تا دسترسی مردم به کتاب سهل و آسان شود بویژه در مناطق محروم کشور! در این صورت وقتی این بار از دوش نمایشگاه کتاب برداشته شود یعنی همین جنبه فروشگاهی و مردم برای تهیه کتاب مورد نیازشان ناگزیر به مراجعه به نمایشگاه کتاب نباشند و این امکان را داشته باشند که در طول سال در شهر و محل اقامت‌شان کتاب‌های مورد نظرشان را تأمین کنند، قاعدتاً نمایشگاه کتاب تهران هم می‌تواند به جنبه‌های اصلی رسالت خودش بازگردد یعنی نمایشگاهی شود برای عرضه آثار جدید،  فرصتی شود برای گفت‌وگوی بین مؤلفان و مخاطبان، پاتوقی شود برای گفت‌وگوی بین ناشران ایرانی و ناشران بین‌المللی،  مکانی شود برای مبادله حقوق نشر و برگزاری نشست‌هایی به منظور بحث و بررسی راجع به چالش‌های پیش‌روی حوزه نشر و… اینها وظایف یک نمایشگاه به مفهوم اخص کلام است.

به اعتقاد شما با تأمین ویترین مناسب برای عرضه کتاب، برگزاری نمایشگاهی با ملاک‌ها و معیارهای بین‌المللی هم تضمین خواهد شد؟

بله. این وضعیت بیمارگونه‌ای است. در شرایطی که به طور مداوم بر تعداد ناشران افزوده می‌شود با وجود اضافه شدن فضاهای جدید به فضای برگزاری نمایشگاه در مصلا، باز هم با کمبود جا مواجه هستیم. یعنی روند رو به رشد صدور پروانه نشر، افزایش تعداد ناشران، نبود سیستم توزیع مناسب و نبودن کتابفروشی به حد کفایت باعث می‌شود که این بار به نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران تحمیل شود و رفع این موانع و مشکلات کمک می‌کند که نمایشگاه تهران بتواند فکر کند و برای وظایف اصلی خودش برنامه‌ریزی کند.

توصیه‌های اساسی برای یک بازدید موفق از نمایشگاه کتاب

۱- برای آمدن به نمایشگاه ازخطوط مترو استفاده کنید.
۲- قبل ازحضور در نمایشگاه با مراجعه به سایت نمایشگاه، www.tibf.ir از موقعیت سالن‌های نمایشگاه مطلع  و مقصد خود را تعیین کنید.
۳- اگر بازدید کننده حرفه‌ای هستید حتی الامکان روزهای پنجشنبه و جمعه را برای بازدید از نمایشگاه انتخاب نکنید.
۴- سعی کنید درساعات اولیه روز از نمایشگاه بازدید کنید.
۵- اگر به دنبال کتاب خاصی هستید، قبل از رفتن به نمایشگاه، مشخصات کتاب، سالن  و محل استقرار ناشر در نمایشگاه را از طریق سایت‌ نمایشگاه www.tibf.ir به دست بیاورید.
۶- در محوطه نمایشگاه و در تمام سالن‌ها، میزها و غرفه‌هایی تحت عنوان اطلاع‌رسانی رایانه‌ای وجود دارد که می‌توانید با مراجعه به آنها کتاب و ناشر مورد نظر خود را پیدا کنید.
۷- اگر قصد بازدید چند ساعته از نمایشگاه را دارید همراه باخود خوراکی‌های مختصر و سبک بیاورید.
۸- از دستفروش‌های داخل و یا بیرون نمایشگاه مواد غذایی نخرید.
۹- اگر قصد دارید وقت زیادی را درسالن‌های نمایشگاه سپری کنید، بهتر است کودکان را با خود همراه نکنید.
۱۰- چنانچه با فرزندان خردسال به نمایشگاه آمده‌اید از مراجعه به سالن‌های بزرگسال خودداری کرده و همراه با آنها به بخش سرگرمی‌های کودک و نوجوان یا سالن‌های ناشران کودک و نوجوان بروید و صبورانه به آنها اجازه دهید غرفه‌ها و کتاب‌ها را بازدید کنند.
۱۱- اگر وسایل همراهتان سنگین است آن را به باجه‌های امانات درسطح نمایشگاه بسپارید.
۱۲- کتاب‌های عرضه شده در نمایشگاه با ده درصد تخفیف ارائه می‌شود. ارائه این میزان تخفیف ازسوی ناشران و صدور فاکتور الزامی است.
۱۳- باجه‌های پست در محوطه نمایشگاه کتاب‌های شما را بسته‌بندی کرده و به آدرس مورد نظرتان در سراسر کشور ارسال می‌کند.
۱۴- حتی الامکان از طریق کارت‌های اعتباری و عابربانک خرید کنید.
۱۵- اگرهمراه سالمندان یا خردسالان به نمایشگاه آمده‌اید برای رفت و آمد از مینی‌بوس‌های سیار در سطح نمایشگاه استفاده کنید.
۱۶- هنگام بازدید چنانچه هرگونه مزاحمتی برای شما پیش آمد و یا با افراد مزاحم مواجه شدید سریعاً به مسئولان انتظامات سالن اطلاع دهید.
۱۷- برای بازدید ازنمایشگاه کفش راحت بپوشید.