جوانان دقت‌های لازم را ندارند
شهروندان:
به‌نظر می‌رسد با روی کار آمدن دولت یازدهم در کنار توجه به مسائل اقتصادی و فرهنگی قرار است نیم‌نگاهی هم به مسائل اجتماعی و حقوقی شود. بعد از آن‌که صحبت از منشور حقوق‌شهروندی به میان آمد، حالا زمزمه‌هایی هم از تدوین نظام جامع حقوقی جوانان شنیده می‌شود و رئیس کمیته خاص امور زنان و جوانان مجمع تشخیص مصلحت نظام در نشست تخصصی پژوهش و برنامه‌ریزی ضمن بیان این نکته که جای مطالعات حقوقی در حوزه جوانان خالی است، پیشنهادی مبنی بر تدوین نظام جامع حقوقی جوانان را مطرح کرده است.
حقوق درحقیقت داشتن قواعد زندگی در اجتماع است اما افراد برای رعایت و استفاده این قواعد باید از آنها آگاهی کافی داشته باشند. به‌نظر می‌رسد، جوانان ما در حال‌حاضر بیش از کمبود قوانین حوزه حقوق‌اجتماعی با کمبود آموزش و فقدان آگاهی کافی از مسائل حقوقی مواجه هستند. به‌ویژه در مسائل حقوقی حوزه اشتغال، بیمه، ازدواج و حتی کسب‌وکار این خلأ بیشتر به چشم می‌خورد. برای بررسی بیشتر و پرسش و پاسخ درباره مشکلات اجتماعی که ممکن است به دلیل این عدم آگاهی ایجاد شود با خانم دکتر شهلا کاظمی‌پور، جامعه‌شناس و استاد دانشگاه به گفت‌وگو نشسته و از دید جامعه‌شناسی به بررسی این قضیه پرداخته‌ایم.
- به‌نظر شما در تدوین نظام حقوقی که پسوند جوانان را به دنبال خود دارد، چه مواردی باید لحاظ شود؟
اگر قرار است نظام حقوقی‌ای به نام نظام حقوقی جوانان تدوین شود، اول باید این نکته را در نظر گرفت که با دیگر قوانین عمومی و… همپوشانی نداشته باشد. بالاخره ما یک‌سری قوانین اجتماعی عمومی داریم که کلی هستند و از طرف دیگر همین منشور حقوق‌شهروندی ممکن است خیلی از موارد حوزه جوانان را پوشش دهد. اگر مورد خاصی بود که در نظام حقوقی کل کشور لحاظ نشده بود آن وقت باید با تحقیق و بررسی و خیلی حساب‌شده جای خالی آن را پر کرد.
- پس به‌نظر شما همین نظام حقوقی کل در حال‌حاضر جوابگوی همه اقشار و سنین هست؟
بله، فکر می‌کنم همین قوانین حقوقی فعلی کفایت می‌کند. بالاخره هرکسی در مقطعی از زندگی جوان حساب می‌شود و بهتر است در همین نظام حقوقی کل نهایتا فصلی جداگانه برای جوانان در نظر گرفته شود. البته همیشه به قوانین جدید نیاز خواهد بود چراکه شرایط اجتماعی جدید طبعا قوانین اجتماعی خاص خود را می‌طلبد. مثلا زمانی که رایانه و اینترنت نبود، نیازی هم به قوانین حوزه IT وجود نداشت اما امروز این قوانین باید در نظر گرفته شود.
- با توجه به شرایط جامعه امروز آیا در مسائل حقوق اجتماعی جوانان هم نیاز به قوانین جدید هست؟
بله، خب طبعا وقتی جامعه‌ای تغییر می‌کند، حقوق اجتماعی و قوانین آن جامعه هم نیازمند هماهنگ‌شدن با این تحولات خواهد بود. در همین مباحث حوزه جوانان در گذشته جامعه ما کوچکتر بود و ارتباطات به پیچیدگی ارتباطات امروزی نبود و حقوق اجتماعی هم در همان حد موردنیاز وجود داشت و اجرا می‌شد که امروز با بزرگتر شدن جامعه و با توجه به جوان بودن آن نیازمند بازنگری در حقوق اجتماعی هستیم اما برای این کار باید مطالعات کاملی صورت بگیرد و همه جوانب آن سنجیده شود.
- اگر نظام حقوقی جدید و خاص جوانان هم به خوبی وضع شد؛ به نظر شما میزان آشنایی جوانان ما با مسائل حقوقی مربوط به خودشان از قبیل حقوق استخدام، ازدواج و… کافی است؟
کلمه قانون یعنی ضمانت اجرایی، یعنی اگر کسی از آن عدول کرد توقیف و جریمه شود، حالا یا با اصول نظارت‌های اجتماعی یا دستگاه‌های مربوطه. اگر قانونی ناقص اجرا شود، هویت خود را از دست می‌دهد و کم‌کم قانون‌شکنی عادی تلقی می‌شود. برای خود من اجرای قانون خیلی مهم است و معتقدم قانون خوب هم اگر اجرا نشود فایده‌ای ندارد اما مساله مهم در این قضیه دقیقا همین آگاهی از حقوق و قوانین است. اگر نظام حقوقی و قوانین در جامعه‌ای تدوین می‌شوند، حتما باید آموزش داده شوند. مخصوصا جوانانی که دارند برای اولین‌بار وارد اجتماع می‌شوند و استقلال را تجربه می‌کنند، اگر با حقوق اجتماعی خودشان آشنا نباشند به مشکل برخواهند خورد و متاسفانه ما در بحث آموزش‌های حقوقی به جوانان ضعیف عمل کرده‌ایم. این آموزش‌ها را نمی‌توان تنها برعهده والدین گذاشت چراکه خیلی از پدر و مادرها هم دانش کافی نسبت به حقوق اشتغال، ازدواج و کسب‌وکار و… را ندارند.
- حالا که صحبت از حقوق اجتماعی در حوزه‌های اشتغال و ازدواج شد، به نظر شما چه‌کسی باید عهده‌دار این آموزش‌ها به جوانان باشد؟
ببینید مثلا من در زمان عقد دیده‌ام که عروس و دامادها ۲۰-۱۰ امضا در عقدنامه می‌اندازند بدون آن‌که متن آن را بخوانند و متاسفانه در دفترخانه‌ها هم دقتی به این مورد نمی‌شود و حتی از زوجین خواسته نمی‌شود قبل از امضای عقدنامه مفاد آن را کامل بخوانند. همین مسائل و ناآگاهی‌هاست که بعدها زوجین را دچار مشکل می‌کند چراکه حتی به مساله حقوقی مهمی مانند مهریه هم دقت نمی‌کنند و تنها به جمله «مهریه را چه‌کسی داده و چه‌کسی گرفته» بسنده می‌کنند و نمی‌دانند همین مورد ممکن است بعدا برایشان دردسرساز شود. به نظرم باید مثل کلاس‌ها و آزمایش‌های قبل از ازدواج، دوره‌ای هم برای آموزش حقوق ازدواج در نظر گرفته شود و حتی گواهینامه برای افراد صادر کنند و درست مانند رانندگی، تنها کسی که این گواهینامه را دارد مجاز به امضای عقدنامه باشد.
- درمورد مسائل حقوقی اشتغال و استخدام چطور؟ جوانان در این حوزه هم آگاهی کافی ندارند؟
در این حوزه نیز متاسفانه نیازمند آموزش کافی برای جوانان هستیم. خیلی از افراد مخصوصا آنهایی که برای اولین‌بار وارد محیط‌های کاری می‌شوند به هیچ‌وجه از حقوق اشتغال و نحوه بستن قراردادها یا حتی قوانین بیمه آگاهی ندارند و همین مورد ممکن است باعث تضییع حقوق آنها شود.
- بهترین روش برای آموزش حقوق اجتماعی به جوانان چیست؟
در کل همه قوانین باید آموزش داده شوند، آن هم نه یک‌طرفه و تنها در یک کتاب آموزشی. به‌نظرم باید کارگاه‌های آموزشی برگزار کنیم و درست زمانی که جوان ما دارد ما با یک مساله اجتماعی مانند اشتغال و ازدواج روبه‌رو می‌شود و ذهنش درگیر آن شده است، او را ملزم به شرکت در این کارگاه‌ها کنیم تا با آگاهی کامل از مسائل حقوقی ادامه مسیر را با خیال راحت طی کند.
به‌طور کلی نکته خوبی را مطرح کردید و امیدوارم مسئولان مربوطه هم برای بالابردن آگاهی‌های حقوقی مردم و به‌ویژه جوانان برنامه‌ریزی کنند و هر سازمانی که قوانین حقوقی را تصویب می‌کند، خودش هم ملزم به آموزش آنها باشد.
بهاران سواری
شهروند
