وظیفه اصلاح‌طلبان بازسازی جامعه مدنی است
شهروندان – علی‌اکبر اولیا:
تا پیش از برگزاری انتخابات یازدهمین دوره ریاست جمهوری و در هنگامه ثبت‌نام نامزدها در انتخابات، اصلاح‌طلبان دلیل حضور در انتخابات را طرح مطالبات مطرح کردند. درواقع این جریان سیاسی کشور بر این اعتقاد بود که طی هشت سال گذشته به دلیل رویکرد دولت وقت جامعه مدنی به‌شدت نحیف شده و نهادهای آن از بین رفته است.
تقویت احزاب، تشکیل مجدد سازمان‌های مردم‌نهاد و غیردولتی، رونق دوباره مطبوعات، فعالیت آزاد احزاب و فعالان سیاسی و مدنی در سراسر کشور، عدم برخورد با فعالان سیاسی و رسانه‌ای و مواردی از این دست از جمله مطالبات جریان اصلاح‌طلبی در کشور بود. آنان بارها تاکید کرده‌اند که نه سهمی از دولت می‌خواهند و نه می‌خواهند دوباره به قدرت بازگردند، بلکه اندک فضایی می‌خواهند برای بیان نظرات و اعتقاداتشان و جمع شدن آزادانه دور هم تا بتوانند جریان اصلاح‌طلبی را نیز نقد کنند. اما هرقدر بیشتر از انتخابات می‌گذرد بخشی از جریان اصلاح‌طلبی از آن خواسته اولیه خود دور‌تر می‌شود و می‌خواهد در ساختار قدرت قرار گیرد. اظهارنظرهای هرروزه درباره عملکرد دولت و دفاع از آن، حضور در مناصب اجرایی و پرداختن به مسائل حاشیه‌ای این جریان را از آنچه قرار بود انجام دهد دور ساخته است.
علی‌اکبر اولیا نیز بر این اعتقاد است که افراد وابسته به جریان‌های اصلاح‌طلبی باید به جای آن‌که به فکر گرفتن مسئولیت باشند به بازسازی جامعه مدنی فکر کنند و در این راستا قدم بردارند. او حضور در قدرت را در حال حاضر به نفع این جریان نمی‌داند و بر این اعتقاد است که بازسازی احزاب و سازمان‌های غیردولتی در حال حاضر وظیفه اصلاح‌طلبان است.
- اصلاح‌طلبان پیش و پس از انتخابات اعلام کردند که از دولت و قدرت سهم نمی‌خواهند و‌درصدد هستند تا ساختار و زیربنای احزاب و سازمان‌های غیردولتی را بازسازی کنند. اما به نظر می‌رسد فعالیت مدنی که اصلاح‌طلبان می‌خواستند انجام دهند درگیر بازی‌های سیاسی شده است. نظر شما در این‌باره چیست؟
تا آنجا که می‌دانم آقایان خاتمی و عارف درباره دخالت‌های سیاسی در دولت و مواردی که پای این دو بزرگوار وسط بود، کماکان بر بحث خود مبنی بر فعال‌سازی احزاب پافشاری و تاکید کردند که نباید وارد مصادیق و این‌که افراد در مسئولیت‌هایی قرار بگیرند، شد. درواقع در مشی عملی هردو نفر این مساله را دیدم. خصوصا آن‌که آقای خاتمی نظرشان این بود که خواسته‌ها و مطالباتی فراهم شود تا بتوانیم حداقل فعالیت‌ها و اقداماتی را که ممکن است انجام دهیم. بحث ایشان بیشتر روی این مساله بود که بتوانیم در حوزه‌های مربوط به جامعه مدنی فعال باشیم. اما به نظر می‌رسد برای بعضی از دوستان حضور در قدرت و گرفتن مسئولیت وسوسه‌کننده است و انتظارشان این است که دارای مسئولیت شوند و بتوانند فعالیت کنند. کتمان نمی‌توانم بکنم که این عده از دوستان اصلاح‌طلب عهد خود درباره فعالیت در جامعه مدنی را فراموش کرده‌اند. به هرحال گروه خونی بعضی‌ها در همین راستاست و برایشان شغل و درآمد مهم‌تر از فعالیت‌های سیاسی و اجتماعی است. این اتفاق در میان بعضی اصلاح‌طلبان بروز و ظهور پیدا کرده و از قبل آن خسارت‌هایی نیز حادث خواهد شد و باز مثل همیشه شب انتخابات باید دور خود بچرخیم.
- برنامه آقای عارف برای تشکیل حزب در چه مرحله‌ای است؟
تا جایی که من خبر دارم ایشان در این‌باره در حال مطالعه و رایزنی‌های لازم هستند. مطمئنم که موضوع را دنبال می‌کنند و فراموش نکرده‌اند.
- از طرف دیگر شاهد این داستانیم که بیشتر اصلاح‌طلبان این روزها به نوعی بلندگوی دولت شده‌اند و بر سر هر مساله با اظهارنظرهای خود سعی می‌کنند از دولت حمایت کنند. آیا این یک آفت برای ادامه فعالیت‌های جریان اصلاح‌طلبی نیست؟
حتما همین‌طور است. باید ظرفیت‌های حزبی داشته باشیم تا دوستان در فضای جامعه مدنی قرار بگیرند. بسیاری از دوستان ما به جای آن‌که به صورت عمیق وارد بحث‌ها شوند و مسائل را مورد بررسی و نقد قرار دهند و مستقل و منصفانه نظرات خود را ارائه کنند، جذب گفتمان غالب شده‌اند. آن‌ها باید گرایش‌های خود نسبت به حضور در دولت یا اظهارنظر در این‌باره را کم کنند و به سمت بیشتر کردن ظرفیت احزاب و تقویت جامعه مدنی قدم بردارند. اصلاح‌طلبان دارند بی‌جهت خودشان را قربانی می‌کنند.
- جامعه مدنی برای تقویت خود چه باید بکند؟
جامعه مدنی باید اجازه داشته باشد تا فعالیت کند. اما مشکلات بیش از آن است که بتوان از فرصت نسبی به دست آمده استفاده کنیم. زمان زیادی می‌برد تا مشکلاتی که گریبان جامعه مدنی را گرفته به صورت نسلی حل شود. در حال حاضر بیشترین کاری که می‌توان کرد آسیب‌شناسی خودمان است تا فرصت‌ها را از دست ندهیم. ما ذاتا خیلی تمرین حضور در جامعه مدنی را نکرده‌ایم و بحث تحزب نهادینه نشده است. این کار زمانبر است و باید تلاش کرد موانع را برطرف کرده و باز گرفتار روزمرگی نشویم. ادامه وضع موجود از دست دادن فرصت‌هاست.
- وظیفه دولت در قبال احزاب چیست؟
انتظار داریم که دولت از شکل‌گیری احزاب حمایت کند و قانون احزاب از حمایت لازم برخوردار شود. ابتدا احزاب باید بتوانند پا بگیرند. البته این حمایت آفت‌هایی را نیز خواهد داشت اما شرایط کشور به گونه‌ای نیست که بتوانند متکی به خود نیز باشند. شرایط فراهم نیست و طبعا دولت باید وظیفه تاریخی و قانونی خود را انجام دهد.
ریحانه طباطبایی
