هدفمندی یارانه‌ها و ایجاد فاصله طبقاتی
شهروندان – ابراهیم نکو*:
فاز دوم طرح هدفمندی یارانه‌ها بنا نیست به این زودی اجرا شود چون بسترهای لازم برای اجرای فاز دوم در حال حاضر فراهم نیست، دلیل این امر هم شکست فاز اول هدفمندی یارانه‌هاست. ما در اجرای فاز اول شاهد افزایش چشمگیر فاصله طبقاتی و به نوعی غنی تر شدن اغنیا و فقیرتر شدن فقرا و فشارهای فزاینده به طبقات پایین جامعه هستیم.
با این شرایط فاز اول به اهداف اساسی خود نرسیده و در واقع نتیجه‌ای عکس داده است اجرای فاز دوم معنا ندارد. در واقع نه تنها نتوانستیم فاز اول را درست اجرا کنیم بلکه با سرعت هر چه بیشتر نیز از مسیر خارج و منحرف شدیم و امروز شاهد آثار منفی این طرح در سطح وسیع در جامعه هستیم. علاوه بر فشاری که بر طبقات محروم جامعه آمده است، تولید ملی نیز ضعیف شده است و مصرف حامل‌های انرژی به شکل چشمگیری افزایش پیدا کرده است در حالیکه در ابتدای طرح فوق از اهداف اصلی هدفمندی یارانه‌ها کاهش مصرف حامل‌های انرژی بود. حال اگر قرار باشد فاز دوم به شکل دیگری اجرا شود و مثلا قیمت حامل‌های انرژی را به طور چشمگیری افزایش دهیم ، آنگاه مجددا به طبقات محروم جامعه فشار آورده‌ایم.
حال بحثی مطرح شده است که دولت قصد دارد بن کالایی را جایگزین یارانه نقدی کند، بن کالا عواقب زیادی دارد. از ایرادات مهم بن کالایی این است که نمی‌تواند سلایق همه جامعه را پوشش دهد مثلا دولت تصمیم می‌گیرد بن را به اقلام خاصی مثلا برنج و روغن اختصاص دهد، این نیاز همه افراد جامعه نیست و برخی افراد هستند که نیازهای دیگری دارند، در حالیکه یارانه نقدی زمانی که پرداخت می‌شود هر فرد می‌تواند با توجه به نیازهایش آن را خرج کند. اگر دولت می‌توانست متناسب با سلایق هر فرد برای او سبد کالایی مخصوص در نظر بگیرد که از همه تولید داخل باشند خوب بود اما امکان چنین چیزی شدنی نیست.
پس پرداخت یارانه به صورت کالا می‌تواند ذهنیت منفی را در جامعه تقویت کند. در ضمن تجربه نشان داده که در صورت دادن بن کالا، در واقع کالاهای خارجی مورد استفاده قرار می‌گیرند که این هم باز به ضرر تولید داخلی خواهد بود. بن کالایی هم عموما سیاستی است که در دوران بحرانی مانند جنگ مورد استفاده قرار می‌گیرد که ذهنیت بحرانی بودن اوضاع کشور را در آحاد جامعه تقویت می‌کند. افرادی هم که بن دریافت می‌کنند و مورد نیازشان نیست آن را در کنار خیابان به فروش می‌گذارند که نتیجه اینها یک هرج و مرج در جامعه خواهد بود. لذا بهترین شیوه هدفمندی یارانه‌ها در حال حاضر همان پرداخت یارانه‌ها به صورت نقدی است.
الان که چند سال از طرح هدفمندی یارانه‌ها می گذرد، با اینکه کماکان معتقدم این طرح، طرحی مترقی بود اما اگر می‌توانستم به گذشته برگردم قطعا با اجرای این طرح مخالفت می‌کردم. در واقع افسوس می‌خورم که چرا این قانون به گونه‌ای اجرا شد که اثرات منفی آن بسیار بیش از اثر مثبت آن شد.
*نایب رئیس اول کمیسیون اقتصادی مجلس
قانون
