تاریخ انتشار : پنجشنبه ۵ تیر ۱۳۹۳ زمان انتشار : ۰۶:۴۶

شهروندان – دکتر امان‌الله قرایی مقدم*:
سیاست جمعیتی در واقع طرز تفکری است که درباره جمعیت حال و آینده هر جامعه‌ای وجود دارد. بطور کلی 4 نظریه و سیاست کلی درباره جمعیت در طول تاریخ وجود داشته است.

نخستین نظریه به تئوری «ثبات جمعیت» مشهور است و از سوی افلاطون مطرح شده. افلاطون در این نظریه رقم ثابت جمعیت را ۵ هزار و ۴۰ نفر اعلام می‌کند. ما به این رقم «جمعیت ثابت» می‌گوییم.

نظریه دوم، نظریه  ای است که مبتنی بر اندیشه اصیل دینی است. براساس این نظریه، اعتقادات و باورهای دینی ادیان ابراهیمی موافق افزایش جمعیت هستند.

سیاست کلی سوم، سیاست «مالتوس» نام گرفته است. این گروه به علت محدود بودن منابع آبی و غذایی، اعتقادی به افزایش جمعیت ندارند، چراکه بر این باورند منابع به تناسب جمعیت افزایش نمی‌یابد. بر این اساس در دهه ۷۰ اوتانت، دبیرکل سازمان ملل نیز به دنیا هشدار داد که باید کشورهای مختلف در جلوگیری از باروری اضافی تلاش کنند، با این پیش فرض که منابع حیاتی محدود است. با توجه به این نظریه، پس از دهه ۷۰ مبارزه با افزایش جمعیت آغاز و ایران یکی از کشورهای موفق در این زمینه معرفی شد. بعدها یکی از مشهورترین جمعیت شناسان امریکایی نیز اعلام کرد که داستان افزایش جمعیت برای بشر امروز مانند کسی است که کفشی ۲ سایز کوچکتر از اندازه واقعی بپوشد.

نظریه چهارم درباره سیاست «حد متناسب جمعیت» است، یعنی نه جمعیت زیاد و نه جمعیت کم. این تئوری مورد موافقت جمعیت شناسان است چراکه همیشه باید اقتصاد از افزایش جمعیت جلوتر باشد. الان در کشور ما عکس این مسأله وجود دارد. البته ما از نظر رشد جمعیت هم‌اکنون در وضعیت طبیعی به سر می‌بریم. ما با رشد ۱/۶ و ۱/۸ جمعیت روبه‌رو هستیم و این یک رشد طبیعی است، اما با خطر پیری جمعیت در آینده مواجهیم. رهبر معظم انقلاب در این زمینه سیاست‌های کلی را با توجه به این خطراعلام کرده‌اند. چراکه اگر جامعه‌ای دچار پیری جمعیت شود، هزینه‌های آن بشدت افزایش می‌یابد.

بنابراین مسأله خطر پیری جمعیت بسیار درست و البته جدی است، چون تعداد مصرف‌کنندگان جامعه بر تولید‌کنندگان آن افزایش یافته و به عبارتی نیروی مولد و فعال کاهش می‌یابد. ما تا ۳ سال پیش بیش از ۱۷ میلیون دانش‌آموز داشتیم، اما الان حدود ۱۲ میلیون دانش‌آموز داریم و رشد کلاس‌های ابتدایی ما بشدت پایین آمده است.

این یعنی تفکر مردم نسبت به فرزندآوری تغییر کرده است. ما هم‌اکنون با پیری فزاینده روبه‌رو هستیم، اما از آن طرف مشکل کمبود آب و منابع را هم داریم، بطوری که سازمان ملل اعلام کرده تا سال ۲۰۱۵ از مدیترانه تا هند دچار قحطی آب می‌شود. نباید برنامه ریزی ها به گونه ای باشد که به جمعیت اضافه کنیم، اما ۴ میلیون بیکار و معتاد و بی‌خانمان را نادیده بگیریم. مسأله کیفیت جمعیت هم بسیار مهم است. مردم باید از رفاه نسبی هم برخوردار باشند، یعنی جمعیت باید با آموزش و پرورش، مسکن، بهداشت، اشتغال، رفاه اجتماعی و در مجموع اقتصاد در تناسب باشد.

 *جامعه شناس

ایران