قانون حمایت از معلولان نیازمند نگاهی تازه است
شهروندان:
افراد دارای معلولیت برای مشارکت در جامعه خود، همچنان با موانع بسیاری روبرو هستند و معمولاً مجبور به زندگی در حاشیه جامعه می‌شوند که جا دارد به قانون حمایت از معلولان نگاهی تازه شود.
به گزارش فارس، تقریبا در سراسر دنیا، یک نفر از هر ۱۰ نفر، دارای معلولیت است. مطالعات اخیر نشان می‌دهد که ۲۰ درصد این افراد، جمعیتی را تشکیل می‌دهند که در کشورهای در حال توسعه و در فقر زندگی می‌کنند.
بسیاری ازاین افراد، وادار به زندگی در مراکز نگهداری می‌شوند که این کار، نقض صریح حق آنها در انتخاب مکان زندگی، آزادی تحرک و زندگی درون جامعه است.
سازمان ملل از سابقه‌ای طولانی در زمینه ارتقاء حقوق و رفاه همه‌ی مردم، ازجمله افراد دارای معلولیت برخوردار است و با هدف دستیابی به جامعه‌ای برای همه، تلاش‌های بسیاری برای مشارکت کامل و موثر افراد دارای معلولیت در حوزه‌های حقوقی، سیاسی، اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی بر مبنایی برابر و مساوی با دیگران انجام داده است.
برنامه جهانی اقدام برای افراد دارای معلولیت و قوانین استاندارد برابرسازی فرصت‌ها، این تعهد سازمان ملل را به یک سیاست بین‌المللی تبدیل کرد که در قالب تصویب کنوانسیون حمایت از حقوق افراد دارای معلولیت به عنوان یک ابزار حقوقی بین المللی تقویت شد و به توانمند‌شدن این افراد و بهبود کیفیت زندگی آنها و جوامع‌شان در سراسر دنیا کمک بسزایی کرد.
علی صابری دانش‌‌آموخته حقوق، وکیل دادگستری و عضو هیئت مدیره کانون وکلای دادگستری در خصوص قوانین جامع حمایت از معلولین توضیحاتی را ارائه کرده است.
صابری گفت: با توجه به اینکه در اردیبهشت‌ماه قانون جامع حمایت از حقوق معلولین تصویب شده است توجه به این سالگرد حائز اهمیت است و نباید به سادگی از کنار این مناسبت رد شد و با یک جشن و تبریک و حتی بیان انتقادی به آن توجه کرد.
حمایت از معلولین در ایران چگونه بوده است؟
حمایت از معلولین در گذشته مانند همه جای دنیا به صورت خیریه محور بوده تا اینکه دولت‌ها با توجه به وظایف حمایتی که دارند اقدام به تشکیل سازمان و یا نهاد حمایتی در این خصوص کردند که در همین راستا قبل از انقلاب سازمان رفاه نابینایان در کشور ما به وجود آمد که فقط برای نابینایان سازمان ملی تشکیل شده بود.
در واقع می‌توان گفت به طور کلی معلولین در آن زمان شاخه شاخه حرکت می‌کردند و تمرکز جمعی به این شکل نداشتند که پس از انقلاب با تشکیل سازمان بهزیستی تا بخشی از مسائل مربوط به معلولین به این سازمان واگذار شد.
سازمان بهزیستی که شهید فیاض بخش در رأس آن قرار داشت، بخشی از کارهای مربوط به معلولان را انجام می‌داد و آن کارهایی که به بهزیستی مربوط نمی‌شد یا بهزیستی نمی‌خواست آن کار را انجام دهد، به دستور دولت به سازمان بهزیستی محول گردید.
نیاز به قانون حمایت از معلولان کی احساس شد؟
در سال‌های مختلف جمهوری اسلامی قوانین مختلفی را راجع به معلولین تصویب کرده است اما در خصوص معلولین بیانیه‌هایی که سازمان ملل در قالب بیانیه‌هایی به منظور توانمند‌شدن این افراد و بهبود کیفیت زندگی آنها و جوامع‌شان در سراسر دنیا ارائه کرد که باعث شد تا ما هم برای اینکه از آن غافله عقب نمانیم و قوانینی را برای معلولین‌مان تصویب کنیم. از جمله پیامدهای این قانون صدور مجوز استخدام ۳ درصد در سازمان‌های دولتی بوده است.
وضعیت معلولان در ایران چگونه است؟
ما پس از انقلاب جانبازان جنگی را داریم که همه جای دنیا پویش و پیشرفت حقوق مدنی مدیون معلولان جنگی است در آمریکا یا آلمان که قوانین خوبی در این خصوص دارند از معلولان جنگی در امور استفاده می‌کنند.
قوانین مربوط به جانبازان و معلولین عادی بهتر است به هم نزدیک شده تا معلولین عادی بتوانند از مزایایی که برای جانبازان در نظر گرفته شده است، به خصوص در بحث امکانات رفاهی که موجود است، استفاده کنند.
قانون جامع حمایت از معلولین جه زمانی در ایران تصویب شد؟
احساس نیاز به یک قانون جامع، باعث شد تا در سال ۷۸ در جلسه‌ای که تشکیل شد مطرح گردد که گروهی از نابینایان مأمور شدند تا پیش‌نویسی در این خصوص تهیه کنند و بنده هم مشاور حقوقی آن کمیته ۵ نفره بودم.
در آن زمان چیزی که تهیه شد یک سری درد و دل و گلایه بود که نمی‌شد به قانون تبدیل شود اما با پیگیری که انجام گرفت، نمایندگان مجلس به خصوص هادی‌زاده نماینده دلیجان که بعدها در ورزش نابینایان حضور پیدا کرد یک طرحی تهیه شد و در آخرین روزهای مجلس ششم در ۱۶ اردیبهشت‌ماه ۸۳ به تصویب رسید و شورای نگهبان هم در مدت قانونی به آن اظهار نظر نکرد و عملاً به قانون تصویب شد.
این قانون به چه مسائلی می‌پردازد؟
این قانون ۱۶ ماده است. در ماده یک بحث تعریف معلول را دارد در ماده ۲ که شاه بیت آن در زمینه مسائل شهری و بحث مناسب سازی و دسترسی‌‌پذیری به اماکن شهری را دارد این ماده پرکاربردترین و پرتنش‌ترین مواد است که حتی برای آن آیین‌نامه تصویب شده و یک بار هم اصلاح گردیده است.
در این قانون بیشتر مسائل رفاهی و اقتصادی دیده شد و مسائل مدنی و سیاسی مربوط به معلولین اصلاً وجود ندارد، یعنی اگر ما بخواهیم مقایسه نگاه کنیم ما الان تقریباً مثل دهه ۶۰ یا ۷۰ اروپا هستیم.
این قانون جامع می‌توانست بهتر از این باشد اما ما به عنوان اولین دستاورد به آن تکیه و افتخار می‌کنیم اگر تا ۲۰ سال دیگر هم به این قانون دست پیدا نمی‌کردیم کسی به اینکه چرا معلولین چنین قانونی ندارند؛ اعتراض نمی‌کرد.
درباره تصویب کنوانسیون حقوق انسانی افراد دارای معلولیت می‌توان گفت که این کنوانسیون در سال ۲۰۰۶ میلادی یا سال ۱۳۸۵ با تلاش خستگی‌ناپذیر و شبانه‌روزی معلولین و سازمان‌های مردم نهاد آنها تصویب شد و بعد از ۲ سال جمهوری اسلامی ایران این قانون را در مجلس تصویب کرد و ما به کنوانسیون ملحق شدیم.
کنوانسیون بین المللی حمایت از معلولان چه قابلیت‌هایی دارد؟
طبق ماده ۹ قانون مدنی این کنوانسیون در حکم قانون داخلی بوده و قابلیت استناد دارد این قانون بیشتر حالت مدنی سیاسی دارد و رفع تبعیض هدف اصلی آن است. این قانون چیزی به معلولین اضافه نمیکند و هیچ حق مادی یا معنوی برای معلولین ایجاد نمیکند.
در این کنوانسیون پیش‌بینی شده که دولت‌ها باید قوانین داخلی‌شان را مطابق با این پیمان‌نامه تغییر بدهند که متأسفانه هیچ اقدام چشمگیری با تکیه بر این کنوانسیون اتفاق نیفتاده است.
آیا اقداماتی در ایران در خصوص بهبود قوانین حمایتی از معلولان صورت گرفته است؟
چندی پیش قرار شد دولت لایحه‌ای به این منظور به مجلس بیاورد که در این خصوص کمیته‌ای در وزارت کار و تعاون و رفاه اجتماعی تشکیل شد که بنده به همراه نهاد‌های دولتی و NGOها در آن حضور داشتیم و برای هر ماده از افراد مختلفی دعوت می‌کردیم.
با وجود اینکه این کارها انجام شد اما هنوز به سرانجام نرسید و از وزارت کار خارج نشده همچنین رفتن وزیر هم با انجام این فعالیت‌ها مقارن شد که متأسفانه سیاست در مسائل صرفاً اجتماعی هم دخالت دارد البته فراکسیون همچنان پیگیر است و امیدواریم تا پایان این مجلس به سرانجام برسد.
سطح توقعات در این بررسی ها به چند دسته تقسیم‌بندی شد، یکی از آنها ضمانت اجرای قانون است ما در بررسی اخیر به ضمانت اجراها توجه کردیم همچنین وجود نهاد ناظر را در این خصوص مطرح شده است.
ارائه خدمات قضائی به معلولین در قانون چگونه است؟
در خصوص ارائه خدمات قضائی به معلولین اتفاق خوبی افتاد و پیش‌بینی خوبی انجام دادیم و امیدواریم همانگونه که می‌خواهیم پیش برود.
ما جزو آخرین کشورهایی هستیم که قانون جامع حمایت از معلولین را داریم، اما در برخی از بحث‌ها مانند آموزش رایگان هر چند در اجرا با سازمان بهزیستی بر سر بودجه دعوا داریم، اما جزو کشورهای پیشگام هستیم و همچنین در ارائه خدمات قضایی با بازنگری انجام شده جزو کشورهای خوب از لحاظ دید قانونی قرار خواهیم گرفت.
به جز این اقدامات چه کارهایی در خصوص معلولان باید انجام بگیرد؟
در تقویم روز جهانی نابینایان و روز جهانی معلولین را به صورت عام را داریم، در دنیا برای این روز سالانه شعار تعیین می‌کنند و براساس آن شعار حرکت‌هایی در آن سال صورت می‌گیرد. اما در ایران کمتر چنین کاری انجام می‌شود و به صورت خاص برای معلولین روزی در نظر نگرفته شده اما امسال سعی کردیم شعار شهر دسترس‌پذیر و بدون مانع را ترویج بدهیم تا همه به این مسئله کمک کنند.
البته در شهر تهران کارهای خوبی در این خصوص صورت گرفته است و خوب است که هر کس سکاندار شهرداری و شورای شهر می‌شود این کار را ادامه بدهد و این اقدامات را خراب نکند که در این زمینه به عقب برنگردیم.
وی در پایان با اشاره به انتخابات ریاست جمهوری و شورای شهر گفت: امیدواریم کسانی که وارد این حوزه‌ها می‌شود نگاهی به قشرهای نیازمند به خدمات شهری و نیازهای اجتماعی معلولین در سطح جامعه داشته باشند.
