تاریخ انتشار : پنجشنبه ۴ اردیبهشت ۱۳۹۳ زمان انتشار : ۰۷:۴۳

شهروندان- الهام امین‌زاده*:
نیکوترین سخن آن است که به نظم زیور یابد و همگان آن را بفهمند. امام صادق(ع). یکی از راهکارهای اجرایی شدن قوانین در سطح کشور، ارائه آن‌ها به زبانی روشن و گویا می‌باشد. هر چقدر زبان مقررات ساده‌تر و روان تر باشد، امکان فهم و اجرای آن توسط اشخاص بیشتر خواهد بود.

چنانچه قوانین و مقررات با الفاظ، عبارات پیچیده و تخصصی حقوقی به تصویب برسند و از فهم عمومی و متعارف خارج باشند با وجود این که با هدف تنظیم روابط اجتماعی شهروندان با یکدیگر یا دولت با شهروندان تصویب شده‌اند نمی‌تواند به ساماندهی این روابط بپردازد. فهم متعارف از قواعد و مقررات، مقدمه گریزناپذیر اجرای قانون است.

چنانچه فهم قواعد و مقررات صرفاً مختص متخصصان در حوزه‌های حقوقی و قانونگذاری باشد، که این قوانین به احتمال زیاد پس از تصویب در حد ادبیات حقوقی باقی‌مانده و نمی‌توان اجرای مناسب آنها را انتظار داشت. لذا چنانچه هدف آن باشد که قوانین و مقررات برای اجرا تهیه شوند، نیاز به فهم متعارفی از قانون توسط شهروندان و مأموران اجرای قانون می‌باشد.

بنابراین ضروری است که تدوین‌کنندگان قوانین و مقررات در به کارگیری فن ساده‌نویسی قوانین و مقررات تلاش نمایند چرا که هنر قانون نویسی در سخت نویسی آن نیست بلکه دستگاه‌های حاکمیتی هر چقدر اراده و خواست خود را با ساده‌ترین و شفاف‌ترین شکل به اطلاع شهروندان برسانند بهتر می‌توانند از آنها انتظار اجرای تکالیف قانونی را داشته باشند.

در برخی از کشورهای جهان تلاش‌هایی جهت ترویج به کارگیری زبان روشن در حوزه مقررات گذاری آغاز شده است به گونه‌ای که قوانین، مقررات، مصوبات، بخشنامه‌ها و آیین‌نامه‌ها باید با زبان روشن، سهل و گویا تدوین و تصویب بشوند. در این کشورها الزامات، مشوق‌ها و حتی کارگروه‌هایی جهت ساده‌سازی قوانین تدارک دیده شده است.

با وجود اهمیت کار حقوقدانان و قانونگذاران حرفه‌ای که اساس نظام حقوقی کشورها را بنیان می‌نهند، نگرش عمومی به قانون باید قابل استفاده بودن آن برای مخاطب باشد لذا ذینفعان در درجه اول باید قانون را درک کرده و به نحو احسن آن را اجرا نمایند. در چنین شرایطی حقوقدانان و قانونگذاران حرفه‌ای نیز از تدوین قانونی که به نحو مطلوبی اجرا می‌شود و اهداف مبتنی بر نظم و تعالی جامعه را دنبال می‌کند احساس رضایت بیشتری می‌کنند.

نهادها و بخش‌های مختلف قانونگذار باید در رقابتی لفظی، حقوقی و ادبی با یکدیگر به ارائه متون شفاف قانونی مبادرت کنند نه این که در رقابتی لفظی و ادبی با شهروندان به ارائه متون سخت و خارج از فهم متعارف عمومی اقدام نمایند.

در قوانینی که به زبان ساده نگاشته شده‌اند اصل از فرع قابل تشخیص است و حق افراد درخصوص مطلع شدن از قوانینی که بر آنها حاکم است محقق می‌شود.

در قوانین موجود در کشور به موارد متعددی جهت اطلاع‌رسانی مناسب قوانین برمی‌خوریم از جمله ماده ۲۱۱ قانون برنامه پنجم توسعه، مواد ۳ و ۸ قانون ارتقای سلامت نظام اداری و مقابله با فساد، مواد ۱۰ و ۱۱ قانون انتشار و دسترسی آزاد به اطلاعات و مواد ۲۶ و ۲۷ قانون مدیریت خدمات کشوری که در آنها به بالا بردن سطح آگاهی عمومی از قوانین و مقررات و نهایتاً حقوق و تکالیف مردم اشاره شده است. با این حال ضروری است جهت ساده‌سازی قوانین در مراحل تصویب یا پس از تصویب، قوانین و نهادهایی پیش‌بینی شوند تا با ارائه راهکارهای ساده سازی قوانین، فهم و اطلاع عمومی از متن قوانین بالا رفته و شاهد اجرای بهتر قوانین در سطح جامعه نیز باشیم.

گفتنی است در راستای هماهنگ‌سازی امور حقوقی دستگاه‌های اجرایی، تغییر شیوه‌های قانون‌نویسی و جمع‌آوری قوانین پراکنده برای استفاده راحت مردم از سوی معاونت حقوقی دولت، اهمیت ساده‌سازی قوانین و شفاف سازی و تنقیح قوانین نیز در دستور کار قرار دارد که امید است با بهره‌مندی از نظرات کارشناسان و حقوقدانان برجسته و دلسوز در این زمینه نیز شاهد تحولات جدی و اساسی باشیم.

 *معاون حقوقی رئیس‌جمهوری

ایران