تاریخ انتشار : پنجشنبه ۲۱ شهریور ۱۳۹۲ زمان انتشار : ۱۹:۰۹

شهروندان – سید مهدی حسینی٭:
اکنون موضوعی که کمتر به آن توجه می‌شود آثار تحریم بر چگونگی حفظ محیط زیست در بعد داخلی و در مقیاس جهانی است.

از دید برخی صاحبنظران، امریکا به عنوان یک ابرقدرت با اهداف سیاسی خاص نقش کلیدی در زمینه اعمال تحریم های یکجانبه اقتصادی علیه ایران ایفا می کند و نیروی اصلی پشت پرده ایجاد ائتلاف جهانی برای تصویب تحریم های سخت اقتصادی علیه ایران است.

شکی نیست که ایران به عنوان یک کشور عضو سازمان ملل متحد تمامی کنوانسیون ها و پروتکل های زیست محیطی منطقه ای و بین المللی مرتبط را پذیرفته و آن ها را به تصویب رسانده است. مفاد آن ها هم اکنون به عنوان قانون در قوانین کشور جاری و در حال اجراست. این مهم، نقش در خور توجهی درحفاظت از محیط زیست جهانی را بر عهده این کشور گذاشته است. از طرفی ایران از زمان تصویب تحریم های سخت اقتصادی امریکا پیش بینی های لازم را در بودجه های خود برای مقابله با اثرات سوء ناشی از تحریم ها به عمل آورده و اجرا می کند.

ولیکن با اعمال و ادامه تحریم، کاهش دقت در اجرای برنامه های حفاظت زیست محیطی دور از انتظار نیست، هرچند پر واضح است که ایران به عنوان یک کشور در حال توسعه در منطقه جغرافیایی خشک و نیمه خشک وضعیت خاص زیست محیطی دارد و در گذشته و حال با موضوعاتی چون خشکسالی و کم آبی، خشک شدن تالاب ها، آلودگی شدید هوا در شهرهای بزرگ و پدیده های نوظهور مانند گردوغبار روبه رو است. کنترل و رفع چنین معضلاتی نیازمند منابع مالی و کمک های علمی و فنی است. تحریم حتی روی طرح های مستقیم و غیرمستقیم زیست محیطی از پیش برنامه ریزی شده تاثیر می گذارد.

از طرفی در بعد اجتماعی، با توجه به ارتباط مستقیم تحریم اقتصادی و گسترش ناخواسته فقر، ادامه اجرای تحریم های سخت اقتصادی باعث کاهش قدرت خرید و ضعف اقتصادی شهرنشینان می شود که سهم عظیمی در حفظ محیط زیست دارند. زیرا آن ها برای تامین نیازهای اولیه، ناخواسته مجبور به بهره برداری نادرست از منابع روبه کاهش محیط زیست و تخریب آن برای تامین معاش خود می شوند. این موضوع براساس نگاه صاحبنظران علاوه بر تخریب محیط زیست و از بین رفتن تنوع زیستی، گسترش فقر را به دنبال خواهد داشت. در نتیجه خود به خود شعارها و برنامه های سازمان ملل نظیر توسعه پایدار، دستور کار ۲۱، فقرزدایی و … که مورد وثوق همه کشورهای جهان است زیر سوال خواهد رفت. با مروری بر رویدادهای دهه های اخیر و دقت نظر در مباحث مطرح درکنفرانس سازمان ملل در مورد محیط زیست و توسعه (UNCED 1992) در ریودوژانیرو برزیل و بررسی اصول ریو، در بین سایر موارد، اصل «مسئولیت مشترک اما متفاوت» بیشتر خود را نمایان می کند. چنانچه در اصل ۷ «بیانیه ریو در خصوص محیط زیست و توسعه» آمده است، تمامی کشورها بایستی الگوهای تولید و مصرف پایدار را ارتقا بخشند. در این بین کشورهای توسعه یافته بایستی در راستای تحقق این اصل از سایرین پیشی گرفته و مسئولیت خود در زمینه حفاظت محیط زیست را مد نظر قرار دهند.

به نظر می رسد با توجه به رویکرد دولت جدید در ایران مبنی بر تعامل با دنیا و آماده شدن زمینه های گفت وگوی سازنده، غرب باید از فرصت پیش آمده استفاده کند. در غیر این صورت با توجه به پیچیدگی های عوامل موثر در تخریب محیط زیست وارد شدن آسیب های جدی و غیرقابل جبران بر محیط زیست دور از انتظار نیست.

٭ کارشناس ارشد روابط بین الملل