تاریخ انتشار : سه شنبه ۵ آذر ۱۳۹۲ زمان انتشار : ۰۹:۱۲

شهروندان:
هم اکنون جمعیت جوان کشور که در آینده سالخورده خواهند شد، نیاز به برنامه ریزی دارند و برنامه ریزان اقتصادی و اجتماعی می بایست این بخش از جمعیت که توانمندی بالایی برای تحقق توسعه دارند را مورد توجه بیشتر قرار دهند.

جمعیت جوانی که دهه ۶۰ بدنیا آمده اند و هم اکنون بخشی از هرم سنی جمعیت کشور را متورم کرده اند در ۳۰ سال آینده پیر خواهند شد و این موضوع امری اجتناب ناپذیر است.

برخی از کارشناسان جمعیتی بر این باورند که جمعیت کشور بتدریج در حال سالخوردگی است و معضل پیری در آینده مهمترین موضوع جمعیت کشور خواهد بود، زیرا اقتصاد کشور نیروی کار خود را از دست خواهد داد و جمعیت سالخورده نیاز به حمایت و سرمایه گذاریهای بسیاری دارد.

اوایل دهه ۶۰ که سیاستهای افزایش جمعیت در کشور اجرا می شد، کارشناسان جمعیتی نگران این افزایش بودند، زیرا می دانستند که در دهه های آتی، کشور با مشکلاتی نظیر ایجاد اشتغال، مسکن و ازدواج برای جمعیت یاد شده مواجه خواهد شد.

به هر حال جمعیت در اوایل دهه ۶۰ افزایش یافت و رشد ۳٫۹ درصدی را تجربه کرد و پس از این افزایش بود که تازه مسئولان به خود آمدند که چگونه باید جمعیت یاد شده را مورد حمایتهای اجتماعی و اقتصادی قرار داد.

مدارس چهار شیفیتی دهه ۶۰ و ۷۰، بیکاری ۲۶ درصدی جوانان، بیکاری بیش از ۴۰ درصدی زنان جوان، گسترش آسیب های اجتماعی نظیر اعتیاد، طلاق و موارد دیگر، افزایش افسردگی و سرخوردگی در میان جوانان و بسیاری دیگر از مشکلات همه اینها حاصل بی برنامگی های دهه های گذشته است که امروز گریبان جامعه را گرفته و به علت عدم برنامه ریزی، پایان آن تنها با پیری این جمعیت متصور است.

بی تردید، طی دهه های گذشته و به دلایل مختلف و مشکلات پیش آمده، مسئولان مربوطه نتوانستند مشکل جمعیت جوان کشور را حل کنند، زیرا در آینده ای نه چندان دور با پیری بخش وسیعی از جمعیت مواجه خواهیم شد که برای آنها هم برنامه ای تدبیر نشده است.

از سویی دیگر نگرانی در مورد سالخوردگی جمعیت و کاهش باروری در کشور وجود دارد، چرا که شکی نیست که جمعیت کشور در آینده سالخورده می شود، اما سوال اینجاست که آیا باروری در کشور به گونه ای است که جانشینی صورت نگیرد؟

بر اساس آمارهای موجود هم اکنون باروری کل در ایران ۲٫۱ فرزند به ازای هر زن است، به عبارتی جانشینی جمعیت در کشور انجام می شود و نگرانی در خصوص این که، جمعیت رشد منفی را تجربه می کند وجود ندارد.

ˈمحمد جلال عباسی شوازیˈ استاد جمعیت شناسی دانشگاه تهران در این خصوص معتقد است: در صورتی که سطح باروری موجود را حفظ کنیم، نه تنها در دو دهه آینده، بلکه دهه های بعد از آن هم رشد جمعیت کشور منفی نخواهد شد.

وی می گوید: مهم این است که در دهه های آِینده باروری به چه سرعتی کاهش می یابد، حتی اگر باروری کل در زمانی به ۱٫۶ فرزند هم برسد و ثابت بماند طی ۵۰ سال دیگر هم رشد جمعیت کشور منفی نمی شود.

ˈمیمنت حسینی چاوشیˈ محقق و جمعیت شناس در دانشگاه استرالیا نیز در خصوص نسبت های توالی فرزندآوری و روند آن در سالهای اخیر معتقد است: احتمال داشتن فرزند اول بعد از ازدواج ۹۳ تا ۹۴ درصد است که این میزان برای احتمال داشتن فرزند دوم حدود ۸۰ درصد و احتمال داشتن فرزند سوم حدود ۵۰ درصد بوده و این در حالی است که این نسبت ها در چند سال اخیر از روندی ثابت برخوردار بوده، اما احتمال داشتن فرزند چهارم همچنان روند نزولی داشته و به حدود ۴۰ درصد رسیده است.

همانگونه که آمارها نشان می دهد، احتمال آوردن فرزند اول و دوم ۸۰ تا ۹۴ درصد است و به عبارتی فرزندآوری در ایران همواره وجود دارد و خانواده ها تمایل به داشتن فرزند دارند.

جمعیت کشور جوان است و در معرض واقعه ازدواج و فرزندآوری است و در صورتی که تمایل به ازدواج در میان بخشی از جمعیت جوان، به دلیل مشکلات اقتصادی کاهش هم یافته باشد با توجه به اینکه نسبت جمعیت یاد شده کم نیست، باز هم بخش زیادی از جوانان در معرض وقایع ازدواج و باروری قرار دارند.

بسیاری از کارشناسان اجتماعی بر این باورند که معضل آینده نه تنها در ایران بلکه در سایر کشورهای جهان، موضوع کمبود منابع آبی است. آب همواره در ادبیات مذهبی و ملی ایرانیان به عنوان ˈمایه حیاتˈ شناخته شده است.

آب منبع آبادانی محسوب می شود، پس چگونه در کشوری که در منطقه خشکسالی قرار دارد و هم اکنون به دلیل عدم مدیریت بهینه و همچنین به دلیل ۱۳ سال خشکسالی پیاپی، ۵۱۶ شهر کشور دچار مشکل کم آبی هستند تشویق به افزایش زاد و ولد می شود؟

حسینی چاووشی، با اشاره به باروری کل در میان زنان ایرانی دو سناریو را پیش بینی می کند و می گوید: در صورتی که بتوان از کاهش باروری جلوگیری کرد و باروری کل را در سطح ۲٫۱ فرزند ثابت نگه داشت، جمعیت کشور در کمتر از ۳۰ سال به ۱۰۰ میلیون نفر می رسد.

وی افزود: با تداوم باروری ۲٫۱ فرزند به ازای هر زن، جمعیت به شکل آرام افزایش خواهد یافت و با کاهش نسبت جمعیت فعال ۱۵ تا ۶۴ ساله در آینده نیز مواجه نخواهیم بود.

حسینی چاووشی گفت: افزایش جمعیت سالمند در ۴۰ سال آینده اجتناب ناپذیر خواهد بود و افزایش باروری فقط به کاهش نسبت سالمندان جمعیت منجر می شود و تعداد آنان تغییری نخواهد کرد.

وی تاکید کرد: درصد جمعیت سالمندان ۶۵ ساله و بالاتر در ایران بسیار پایین تر از میزان سالمندان پیش بینی شده برای اکثر کشورهای توسعه یافته است.

وی با اشاره به سناریو دوم که افزایش باروری به ۲٫۵ فرزند برای هر زن تا سال ۱۴۰۰ و تداوم آن را فرض می کند، گفت: بر اساس این سناریو، جمعیت کشور در کمتر از ۲۵ سال به ۱۰۰ میلیون نفر می رسد.

به گفته حسینی چاووشی، مقایسه نتایج پیش بینی جمعیت در دو سناریو نشان می دهد که در شرایط سناریو دوم جمعیت کشور پنج سال زودتر به ۱۰۰ میلیون می رسد و چهار میلیون جمعیت اضافه را کودکان زیر ۱۵ سال شامل خواهند شد که این به نوبه خود، نسبت جمعیت وابسته را افزایش می دهد.

آمارهای بالا نشان می دهد که جمعیت آینده کشور در سالهای آتی به ۱۰۰ میلیون نفر خواهد رسید و این در حالی است که بر منابع آبی کشور افزوده نخواهد شد و شاید سالهای خشکسالی تا سالهای طولانی ادامه داشته باشد.

آیا کارشناسانی که هم اکنون نگران سالخوردگی جمعیت و نبود نیروی کار هستند برنامه ای برای ۱۰۰ میلیون جمعیت کشور در شرایط خشکسالی دارند؟

سیاستهای تشویقی دهه ۶۰ برای افزایش جمعیت بدون برنامه ریزی صورت گرفت. پس از گذشت بیش از ۳۰ سال از انقلاب دیگر هیچ سیاستی نباید مبتنی بر آزمون و خطا باشد، زیرا هر خطایی می تواند تهدیدی برای کشور محسوب شود.

زهره دریغ گفتار – ایرنا