تاریخ انتشار : سه شنبه ۲۶ آذر ۱۳۹۲ زمان انتشار : ۰۸:۲۱

شهروندان-ناهید خداکرمی*:
بررسی ساختار سنی جمعیت کشور نشان می‌‌هد که تقریبا از مرحله کودکی و نوجوانی گذر کرده و به مرحله جوانی رسیده و در حال عبوری سریع از جوانی به میانسالی و سالمندی است. این به آن معنی است که طی 30-20 سال آینده جمعیتی مسن را تجربه خواهیم کرد.

رنج‌آور اینکه چراغ زرد وضعیت کنونی ساختار جمعیت، بیش از ۱۰سال است که روشن شده و نهادهای قانونگذاری و مدیریت اجرایی نیم‌نگاهی به حرکت و ترکیب جمعیتی کشور به‌خصوص برای استفاده از این فرصت تاریخی (جوان‌بودن جمعیت) در پیشرفت و توسعه کشور و دستیابی به اهداف سند چشم‌انداز نداشتند، که اگر غیر از این بود امروز اینچنین در معرض تهدید سالمندشدن، رشد منفی جمعیت روستایی و رشد منفی اقتصادی، بیکاری و سایر آسیب‌های اجتماعی و فرهنگی قرار نمی‌گرفتیم و مجبور به وضع قوانین مقطعی و عجولانه نبودیم؛ قوانین سطحی و فصلی که خود می‌تواند مقدمه‌ای برای بروز آسیبی دیگر برای آیندگان باشد.

گویا قانونگذاران و برنامه‌ریزان ما قدرت تحلیل توامان شرایط موجود در بعد جمعیتی، سیاسی، امنیتی، اجتماعی، فرهنگی و جهانی را در برنامه‌ریزی برای فردا از دست داده‌اند یا شاید احساس همه‌دانی، تکیه بر شعارهای احساسی و توجه به سطوح مشکلات به‌جای تحلیل منطقی عمق آن، چنان عادت شده است که گاه فراموش می‌کنیم قوانین بالادستی و مترقی کشور چه چشم‌اندازی را برای جامعه ترسیم کرده‌اند؟ داشته‌های ما چیست؟ چالش‌های مهم جوانان ما چیست و چگونه ایجاد شده‌اند؟ شرایط امنیتی و حذف نخبگان سیاسی چه آسیب‌هایی را رقم می‌زند؟ چرا زنان ما اعم از کارمند و خانه‌دار و مردان متاهل ما اعم از شاغل و بیکار و غنی و فقیر نمی‌خواهند بیش از یک یا دو فرزند داشته باشند؟ آیا به این دلیل بود که قانونی برای تشویق آنان نبود؟ پسران ما کجایند که بیش از ۶۰‌درصد دانشجویان ورودی به دانشگاه‌های کشور را دختران تشکیل می‌دهند؟ آیا ترک‌تحصیل می‌کنند؟ مهاجرت می‌کنند؟ یا علاقه‌ای به ورود به دانشگاه ندارند؟ چرا میانگین سن ازدواج بالا رفته است؟ سطحی‌نگری است اگر به تحصیلات، اشتغال و پرتوقع‌شدن دختران، ماهواره یا کمبود وام ازدواج ربطش دهیم.

وقتی نوزادان کشور راه تولد طبیعی خود را گم کرده‌اند و بیش از نیمی از مادران ایرانی فرزند خود را با شیوه تولد غیرطبیعی (سزارین) به‌دنیا می‌آورند چگونه انتظار داریم سه بچه داشته باشند؟ آیا می‌دانیم مادری که به روش جراحی نوزاد خود را به‌دنیا می‌آورد در بارداری بعدی به‌دلیل احتمال چسبندگی جفت به محل برش سزارین قبلی، سه الی پنج‌برابر بیشتر در معرض خطر ازدست‌دادن رحم، نوزاد یا جان خود است؟ آیا شعارهای «فرزند بیشتر زندگی شادتر» به همان میزان «فرزند کمتر زندگی بهتر» تاثیرگذار است؟ عدم طرح چنین سوالاتی و جست‌وجونکردن برای دریافت پاسخی منطبق با مستندات و شواهد علمی در پیش‌نویس هر قانون یا دستورالعمل مرتبط با توسعه جمعیت نتیجه‌اش می‌شود قوانینی ناکارآمد و پرهزینه که خود می‌تواند آسیب‌زا باشد.

در هر سازمان و نهاد یا کمیسیون قانونگذاری که خود را ملزم به مداخله در زمینه بهبود کمی جمعیت می‌دانند، بهتر است مشاوره با زنان، سازمان‌های مردم‌نهاد و فعال در حوزه سلامت زنان و جمعیت و خانواده را به‌عنوان اصل اول مدنظر قرار دهند. گروه‌های آموزشی دانشگاهی، نظیر مامایی، بهداشت باروری و زنان در تیم کارشناسی حضور داشته باشند. قانون اساسی، سند چشم‌انداز، برنامه پنجم توسعه و سیمای سلامت جمعیت مرور شود. به معضلات حاکم بر جامعه نظیر مهاجرت نخبگان، اشتغال، ساختار فرهنگی، قومی و بومی نگاه ویژه داشته باشیم و مهم‌تر از همه با توجه به تحلیل شرایط موجود حاکم بر کشور نگاهی نافذ نیز به آینده داشته باشیم. اگر فکری برای پاسخگویی به نیازهای اجتماعی، سیاسی، اقتصادی، آزادی‌های فردی و اجتماعی و آرامش جوانان نداشته باشیم هیچ مشوقی اعم از مالی یا اولویت‌های استخدامی به متاهلان و تعریف سن مناسب ازدواج (بند۲ طرح تعالی جمعیت و خانواده) برای جامعه‌ای که اولین ازدواج پیامبر عظیم‌الشأنش در ۴۰سالگی و با یک زن بیوه بزرگ‌تر از خود بوده است، بدون طرح‌های پایه‌ای و تغییر نگرش کارساز نخواهد بود.

امید است با گسترش دایره مشاوره فراگیر در کمیسیون‌های مختلف قوه‌مقننه و مجریه پیشنهادات کاربردی ذیل مورد توجه ویژه قرار گیرد:

۱- اصلاح سبک زندگی نوجوانان و جوانان دانش‌آموز با فراهم‌کردن بستر مناسب شکوفایی پتانسیل‌های فیزیولوژیک آنان، با حضور یک ماما به ازای هر دو، سه مدرسه دخترانه و استقرار یک‌نفر کارشناس بهداشت عمومی (پس از طی یک دوره آشنایی با فیزیولوژی و مدیریت رفتارهای پرخطر) در دبیرستان‌های پسرانه به‌عنوان مربی بهداشت جهت پاسخ به سوالات مرتبط با تغییرات طبیعی بدن، پیشگیری از رفتارهای پرخطر و توانمندسازی نوجوانان جهت ایفای نقش همسری و والدی در آینده یا تسهیل استفاده رایگان دانش‌آموزان و دانشجویان از امکانات مراکز مشاوره و خدمات مامایی موجود در سطح شهرها.

۲- ترویج مشاوره‌های قبل از ازدواج چندبعدی (جنسی، زناشویی و روانی) و ساماندهی وضعیت موجود با برون‌سپاری این امر به انجمن‌های علمی ذی‌ربط (مامایی، روانشناسی و…)

۳- بسط آزادی‌های فردی و اجتماعی (بیان، قلم و…) منطبق با اصول مترقی قانون اساسی که خود موجب نشاط، امید به آینده و رغبت خانواده‌ها به داشتن فرزند بیشتر می‌شود.

۴- پیشگیری از مهاجرت نخبگان و جوانان کشور با ایجاد انگیزه، امنیت اجتماعی و سیاسی، شغلی و عدالت در بهره‌برداری از منابع موجود و جلوگیری از انواع رانت.

۵- ایجاد شغل و توسعه برنامه‌های کارآفرینی در حوزه‌های زودبازده مانند تکنولوژی اطلاعات، برنامه‌نویسی و ساخت نرم‌افزار، هنرهای مختلف اعم از نمایشی، فیلم، هنرهای دستی، گردشگری و… .

۶- توجه به نتایج مطالعات انجام‌شده در زمینه آسیب‌های طلاق، اعتیاد و بیکاری و تلاش در رفع منطقی آن.

۷- فراهم‌کردن شرایط ازدواج ارزشی، باشناخت و به‌هنگام در قالب فعالیت‌های مذهبی، آموزشی، اجتماعی، هنری و فرهنگی در دانشگاه‌ها، کتابخانه‌ها، مراکز پژوهشی و انجمن‌ها.

۸- ایجاد جلسات تبادل‌نظر و بارش افکار با شرکت مادران و پدران دارای جوانان ۲۰ تا ۴۰ساله و سازمان‌های مردم‌نهاد در زمینه بررسی چالش‌های واقعی خانواده‌ها در رابطه با ازدواج و اشتغال و مهاجرت جوانان.

۹- در دسترس‌بودن منطقی روش‌های سالم و موقتی پیشگیری از بارداری برای فاصله‌گذاری مناسب بین فرزندان و زنان با بیماری زمینه‌‌ای.

۱۰- تاسیس مهدکودک در مراکزی که مجموع کارمند زن آنها بیش از ۱۰کودک زیر شش‌سال دارند.

۱۱- عقد قرارداد سازمان‌های بیمه با افرادی که طبق قانون می‌توانند خدمات دوران بارداری و زایمان طبیعی را ارایه کنند، اعم از ماما یا پزشک متخصص زنان و حذف قانون خودگردانی و پوشش بیمه‌های تکمیلی برای سزارین انتخابی.

 * رییس انجمن علمی مامایی ایران- شرق