تاریخ انتشار : پنجشنبه ۱۹ دی ۱۳۹۲ زمان انتشار : ۱۱:۳۵

شهروندان:
این روزها خشک شدن دریاچه ارومیه بلای جان محیط زیست کشور شده است. این در حالی است که هر روز خبرهای ناگواری از وضعیت این دریاچه رو به خشکی می رسد.

در واقع نقشه جغرافیایی کشور در حال از دست دادن این منطقه آبی است که سالها مامن پرندگان مهاجر به ویژه فلامینگوها بوده است .

براساس گزارش های بین المللی ،این دریاچه دومین دریاچه شور دنیاست ولی امروز بخش اعظم آن به شوره زار تبدیل شده است.

در تازه ترین اظهارات حمید چیت چیان وزیر نیرو اعلام کرد که ۷۰ درصد دریاچه ارومیه خشک شده و ۳۰ درصد آن باقی مانده است از این رو باید به صورت جدی در مصارف آب در حوزه دریاچه ارومیه بازنگری شود به ویژه در بخش کشاورزی باید اصلاح های اساسی انجام شود.

کمی دورتر مردم در مرز ازبکستان و قزاقستان خشک شدن دریاچه آرال را تجربه کردند و امروز چیزی جز یک برکه کوچک سرشار از سموم و پساب های شیمیایی و با غلظت ۴۰۰گرم نمک در هر لیتر از این دریاچه باقی نمانده است.

به گزارش منابع خبری، مردم اطراف پس از خشک شدن این دریاچه به بیماری های گوناگون ازجمله سرطان مبتلا شدند، ریه های عفونت زده، طحال و کبد از کار افتاده،روده و معده بیمار، درد چشم و کودکان ناقص الخلقه و مرگ زودرس، تنها بخش کوچکی از نتایج این درام اکولوژیکی بود .

علل شور احوالی ارومیه

کارشناسان، مسوولان و فعالان زیست محیطی کشور در سال های اخیر علل مختلفی را برای روند خشک شدن دریاچه ارومیه مطرح کرده اند.

خشکسالی و کاهش ریزش باران ، حفر چاه های غیرمجاز ، برداشت های بی رویه از سفره های آب زیرزمینی ، استفاده از روش های سنتی و ناصحیح آبیاری و در برخی مواقع سوء مدیریت ها از جمله دلایلی است که برای خشک شدن دریاچه ارومیه مطرح می شود.

معصومه ابتکار رییس سازمان حفاظت محیط زیست در سفر به استان فارس در مورد خشک شدن برخی دریاچه ها از جمله دریاچه ارومیه در کشور گفت: درصد کمی از علل خشکی این دریاچه به علت کاهش ریزش باران است، اتفاقا ما در منطقه ارومیه افزایش ریزش هم داشته ایم، علت اصلی آسیب ها در این منطقه و بسیاری از مناطق تالابی دیگر چاه های غیرمجاز و برداشت های بی رویه از سفره های آب زیرزمینی است.

به گزارش پایگاه اطلاع رسانی سازمان محیط زیست؛ در سال های اخیر ۲۳ هزار حلقه چاه در اطراف حوضه آبریز دریاچه ارومیه حفر شده که از این تعداد ۱۸ هزار حلقه چاه غیر مجاز است. در دشت های حاشیه دریاچه ارومیه به علت کمبود آب، کشاورزان به منابع آب زیر زمینی روی آورده و به حفر چاه به ویژه در سمت شرق دریاچه ارومیه اقدام کرده اند. این در حالی است که برداشت بی رویه آب و استفاده نادرست از آن به علت استفاده از روش های سنتی و ناصحیح در آبیاری موجب تشدید خشک شدن دریاچه ارومیه می شود.

حمیدرضا احمدی یکی از فارغ التحصیلان رشته کشاورزی و از دوستداران محیط زیست در گفت وگو با خبرنگار ایرنا گفت : برای نجات دریاچه ارومیه نباید صرفا به تامین آب از راه های مختلف اکتفا کرد بلکه باید برای تقویت سفره های آب زیرزمینی محدوده دریاچه به ویژه قسمت شرقی، اصلاح روش های آبیاری و مدیریت منابع آب سطحی و زیرزمینی، اقدامات اساسی انجام شود تا مانع از نفوذ آب شور دریاچه به سمت دشت های اطراف آن شود.

به گفته وی همچنین پایین رفتن سطح آب سفره های زیرزمینی که در سال های اخیر به علت احداث چاه های غیر مجاز و استفاده بی رویه از آن رخ داده ،ممکن است مشکلاتی را در صورت انتقال آب به دریاچه ایجاد کند زیرا بر اثر فشار هیدرواستاتیک که به علت اختلاف ارتفاع بین دو سطح آبی رخ می دهد، خطر احتمال نفوذ آب شور به دشت های کنار دریاچه وجود داشته باشد چه بسا پیشروی آن به سمت خشکی، باعث شور شدن خاک و تهدیدی برای کشاورزی منطقه باشد.

عوارض خشک شدن ارومیه

بسیاری از کارشناسان محیط زیست و مسئولان کشور براین باورند که خشک شدن دریاچه ارومیه عوارض جبران ناپذیری نه تنها برای استان های کشور بلکه برای کشورهای منطقه دارد.

افزایش نمک و مواد شیمیایی معلق در هوا، تغییر زمان بندی فصل ها، کاهش دوره زراعت،بیماری های تنفسی، افزایش انواع سرطان ها و سقط جنین و ضررهای اقتصادی غیر قابل جبران از جمله پیامدهای حتمی خشکی دریاچه ارومیه است.

حسن عباس نژاد مدیرکل حفاظت محیط زیست آذربایجان غربی خشکی دریاچه ارومیه را فاجعه بار و غیر قابل جبران توصیف کرده است .

وی پیش از این در جلسه مشترک اعضای استانی شورای منطقه ای مدیریت حوزه آبخیز دریاچه ارومیه و کارگروه زیربنایی آذربایجان غربی افزود: افزایش بیماری های تنفسی، افزایش انواع سرطان ها و سقط جنین و بروز انواع بیماری ها در انسان، حیوانات و گیاهان ، شیوع بیماری های چشمی، کاهش حاصلخیزی زمین های کشاورزی، برهم خوردن تعامل کمی و کیفی آبهای زیرزمینی منطقه و ضررهای اقتصادی غیر قابل جبران نیز از دیگر پیامدهای حتمی خشکی دریاچه ارومیه است.

به گفته وی؛ ˈ حرکت ذرات نمک معلق در هوا به شهرها، روستاها و اراضی اطراف، کاهش سریع سطح آب های زیرزمینی در دشت های منطقه، کوچ مردم روستاها و شهرهای اطراف دریاچه ارومیه به سایر مناطق کشور نیز از چالش های ناشی از وضعیت فعلی دریاچه ارومیه هستند.ˈ

از سوی دیگر خشک شدن ارومیه ریزگردهای نمکی را برای استان های ایران و همچنین کشورهای منطقه به ارمغان خواهد آورد همان گونه که خشک شدن دریاچه و تالاب های عراق پدیده ریزگردها را برای ایران و دیگر کشورها ایجاد کرد.

محمدرضا تابش رییس فراکسیون محیط زیست مجلس نیز پیش از این در مورد دریاچه ارومیه گفت : در حوزه دریاچه ارومیه تاکنون ۳۷ سد زده شده است که ۱۲ سد در حال احداث است و ۴۰ سد نیز در حال مطالعه است یعنی در حوزه آبریز دریاچه ۹۰ سد در حال مطالعه و احداث وجود دارد ، معلوم است که در این حوزه آبریز، آبی که باید به دریاچه بریزد با وجود این سدها محدود شده است و این بلا امروز بر سر دریاچه ارومیه آمده است . علاوه براین ۲۴ هزار و ۷۰۰ رودخانه غیر مجاز در حوزه آبریز دریاچه ارومیه وجود دارد که بیش از یک میلیارد و ۴۰۰ میلیون متر مکعب آب از سفره های زیرزمینی برداشت می شود و این پدیده ای نیست که امروز اتفاق افتاده باشد بلکه در دو تا سه دهه گذشته اتفاق افتاده که ما به آن بی توجهی کرده ایم.

راهکارهای نجات دریاچه ارومیه

وزیر نیرو پیش از این در یک گفت وگوی تلویزیونی ۱۹ راهکار نجات دریاچه ارومیه را ذکر کرد .

چیت چیان اجرای پروژه انتقال آب از جنوب دریاچه در دو سال آینده، آغاز مطالعات انتقال آب از دریای خزر و تکمیل در ۶ ماه، لایروبی رودخانه هایی که به دریاچه ارومیه می رسند، برداشت موانع ورودی آب، توقف توسعه کشاورزی در حوضه، توقف سدهای در حال مطالعه در حوضه دریاچه ارومیه، بازنگری در اجرای سدهای در حال احداث و مطالعه در مورد تاثیر جاده شهید کلانتری در دریاچه ارومیه، انتقال آب از رود ارس از جمله این راهکارها دانست .

به گفته وزیر نیرو در صورتی که بتوانیم منابع کافی در بودجه سال ۹۳ و سال های آینده برای نجات دریاچه ارومیه تعریف کنیم، امید می رود در حدود چهار تا پنج سال آینده روند خشکی دریاچه را تغییر دهیم که البته برای احیای آن نیاز به زمان بیشتری است.

احمدی از دوستداران محیط زیست در این مورد گفت : در صورت تداوم وضعیت خشک شدن دریاچه ارومیه باید منتظر تغییر اکوسیستم آبی و خشکی منطقه بود و به طور حتم مرگ این دریاچه به نفع هیچکس نیست .

به گفته وی راهکارهای وزارت نیرو برای نجات این دریاچه موثر است ولی این راهکارها زمانبر است و از سوی دیگر اغلب آنها منوط به تامین بودجه است ولی باید درنظر داشت که این دریاچه به عنوان یک زیست بوم بین المللی مطرح است بنابراین می توان از همکاری های بین المللی برای نجات آن از خشکی بهره برد .

همکاری کشورهای مختلف در نجات ارومیه موضوعی است که مدیرکل محیط زیست آذربایجان غربی نیز بر آن تاکید کرد .

وی در دیدار با کارشناسان آژانس همکاری بین المللی ژاپن (جایکا) در دی ماه امسال خواستار همکاری تمامی نهادهای ملی و بین المللی در زمینه احیای این زیست بوم شد.

عباس نژاد یادآور شد : حل مشکلات پارک ملی دریاچه ارومیه در گرو مشارکت عمومی مردم در حوزه آبریز دریاچه و تغییر در رژیم آبیاری و کشاورزی و نیز مدیریت یکپارچه منابع آب در حوزه است .

متخصصان جایکا نیز در این دیدار آمادگی خود را برای نجات تالاب بین المللی دریاچه ارومیه اعلام کردند.