کاهش تصدیگری دولت با تحقق مدیریت یکپارچه شهری
شهروندان:
15 سال از ثبت نهم اردیبهشت ماه به عنوان روز شوراها در تقویم رسمی کشور گذشته است. تشکیلاتی مردم نهاد که نخستین تجربه آن در دوره اصلاحات رقم خورد و تاکنون که چهار دوره از آن می‌گذرد فراز و نشیبهای بسیاری را پشت سر نهاده است.
به این بهانه با رئیس کمیسیون عمران و حمل و نقل شورای 
شهر تهران، احمد دنیا مالی به گفت‌و‌گو نشستیم و درباره جایگاه شوراها از وی پرسیدیم.
- آقای دنیا مالی، آیا شوراها درحال حاضر در جایگاه واقعی خود قرار گرفته‌اند؟
بعد از پیروزی انقلاب اسلامی در ایران و ماهیت مردم سالار این رویداد، موضوع شوراها و تدوین جایگاه ویژه برای این نهاد مردمی در قانون اساسی اهمیت ویژه‌ای یافت. برای درک این موضوع کافی است نگاهی به متن سخنرانی‌ها و نقطه نظرات و تأکیدات رهبران نهضت بویژه امام راحل(ره) در سال‌های نخست پیروزی انقلاب اسلامی داشته باشیم. در طول این سال‌ها رهبر فقید انقلاب تأکید خاصی به موضوع شوراها و مشارکت مردم در امر حکومت و سپردن کار به مردم داشتند.
طبیعتاً شرایط خاص آن سال‌ها و وقوع جنگ تحمیلی که با پیروزی انقلاب اسلامی، گریبان کشور را گرفته بود، خود دلیل محکم دیگری برای حضور و مشارکت مردم در امر حکومت بود اما با پایان جنگ، مشارکت مردم و حضور آن‌ها در صحنه حکومت نیازمند تعیین سازوکاری بود که نیاز به تدوین و عملیاتی شدن داشت همین امر در نهایت موجب شد تا تشکیل شوراها پس از یک وقفه ۲۰ ساله در دستور کار مسئولان قرار بگیرد.
به هر حال آنچه که از پانزده سال گذشته و فعالیت شوراها حاصل شده، جای امیدواری دارد و هم متذکر این نکته است که امکان فعالیت بهتر و مؤثر‌تر شوراها در طول سال‌هایی که گذشته وجود داشته است. هرچند مروری برفعالیت شوراهای شهر در دور نخست فعالیت این نهاد نشان می‌دهد که کارکرد این دوره با چالشهایی مواجه بوده است، اما رفته رفته با بهبود وضعیت این نهاد در دوره‌های آتی، شورای شهر دور چهارم از جایگاه مناسب‌تری برخوردار و هم‌اکنون با روال مطلوبتری در حال پیش روی است. در این بین آنچه از اهمیت بیشتری برخوردار است دستیابی شوراها به حدود وظایفی است که قانون بر عهده این نهاد مردمی نهاده است و برای حصول این امر نیازمند شفاف‌تر شدن حدود و جایگاه خویش است.
تأکید می‌کنم تا وقتی این نهاد جایگاه قانونی خود را بدست نیاورده نمی‌توان انتظار یک حرکت منسجم و پرشتاب را داشت و انتظار داشت شوراها مطابق آنچه هدف قانونگذار بوده بتوانند در کاهش مشکلات دولت مفید واقع شوند زیرا تأثیر شوراها بر دولت و کاهش تصدیگری آن امری واضح و روشن است که در نهایت نفع آن را مردم خواهند برد.
برای روشن شدن این موضوع نگاهی به میزان هزینه‌های جاری دولت برای اداره کشور بیندازید، در حال حاضر میزان این هزینه در کشور ما بسیار بالاست و نشان از حیطه گسترده دولت در امور اجرایی دارد. در ایران، دولت همچنان متصدی بسیاری از امور است و این امر را در تقسیم بودجه می‌توان براحتی مشاهده کرد. درکشور ما نسبت بودجه جاری ۹۰درصد نسبت به بودجه عمرانی تعریف می‌شود که کاملاً غیرحرفه‌ای و غیر قابل قبول است.
در واقع نسبتی که باید متناسب با همه شاخص‌ها تخصیص پیدا کند. اگر بخواهیم در این باره اقدامی انجام دهیم ناچار خواهیم بود میزان بودجه جاری کشور و میزان تصدی دولت را کاهش دهیم. یکی از روشهای تعیین‌کننده این وضعیت موضوع شوراهاست. ما می‌توانیم سیاستگذاری در مورد آب، برق و مخابرات را به دولت واگذار کرده و نگاهداشت، توزیع و نگهداری آن را به شورای شهر و مدیریت شهری بسپاریم. این امرکمک به مدیریت دولتی نیز خواهد بود چون هر چه دولت‌ها از خرد جمعی استقبال بیشتری کنند و اداره فعالیت‌های اینچنینی را به مدیران شهری مانند شوراها بسپارند، به تبع تأثیر خود را در اقتصاد نشان می‌دهد.
- منظورتان از کاهش تصدیگری دولت، تحقق مدیریت یکپارچه شهری است؟
تقریباً اشاره‌ای است به مدیریت یکپارچه که این روزها زیاد شنیده می‌شود اما درباره شکل یا نحوه اجرای آن تفاوتهایی وجود دارد که باید روی مدلهای آن کار کرد و قطعاً با گفت‌و‌گو می‌توان به یک مدل واحد رسید.
آنچه مهمتر است پذیرش کلیات است. درحال حاضر، شوراها در سال‌هایی که از عمرشان گذشته تنها شورای شهرداریها بوده‌اند و درعزل و نصب شهرداران دخالت داشته‌اند و بر فعالیت شهرداران نظارت کرده‌اند درحالی که به اعتقاد من هدف قانونگذار از تصویب شوراهای شهر وضعیتی که اکنون به آن دچار هستیم، نبوده و وسیع‌تر از موقعیتی است که اکنون در آن قرار داریم. به اعتقاد من قرار بود که شوراها ابتدا با همین شکل و شمایل وارد عرصه فعالیت شوند و سپس به مرور اختیاراتشان در حوزه اجرایی گسترده شود و سیاستگذاری برعهده حاکمیت باقی بماند.
در طول این سال‌ها وزارتخانه‌های ما عریض و طویل شده‌اند، بخاطر این‌که جوابگوی مسئولیتشان باشند. سازمان‌های زیادی پیرامون‌شان تشکیل شده اما اگر همین مسئولیت‌ها را به شوراها انتقال دهیم نظارت بیشتری بر فعالیت این دستگاههای عریض طویل ایجاد می‌شود و مردم نیز از نتیجه آن رضایت بیشتری خواهند داشت.
- به اعتقاد شما، مهمترین نقطه ضعف شوراها چیست؟
از لحاظ کارکرد، فکر می‌کنم شوراها باید یک وحدت رویه ثابت در کل کشور داشته باشند اما در حال حاضر مدلهای مختلفی از فعالیت شوراها در سراسر کشور دیده می‌شود و جای خالی وحدت رویه بخوبی احساس می‌شود. به اعتقاد من، شوراها در بحث مدیریتی باید سیستمی عمل کنند و به دنبال راهبردها باشند.
شوراها نباید به بحث‌های ریز وارد شوند چرا که این امر دخالت در امر اجرایی محسوب می‌شود. دخالت شوراها در امور اجرایی با روح شوراها به هر صورت منافات دارد زیرا شوراها مسئول نظارت، سیاستگذاری و کمک به مسائل اجرایی هستند. با این همه ارزیابی کلی من از عملکرد شوراها و روند فعالیت آن‌ها مثبت است.
- آقای دنیا مالی، آیا شورای شهر تهران با وضعیت فعلی توانایی اعمال مدیریت یکپارچه بر شهر تهران را خواهد داشت؟
شورای شهر تهران عملاً در حال حاضر به بسیاری از امور پایتخت ورود پیدا کرده است، بطوری که بسیاری از این حوزه‌ها حتی در حیطه مدیریت شهرداری تهران قرار ندارند و این امر نشان می‌دهد که شوراها پتانسیل اداره شهرها را در اختیار دارند. بطوری که با نگاهی به وضعیت تحصیلی و تخصصی این دوره از اعضای شوراهای شهر سراسر کشور درمی‌یابیم که متوسط شورای چهارم از مابقی شورای‌های گذشته بالاتر بوده است و قطعاً در شورای پنجم این روند صعودی افزایش بیشتری خواهد یافت.
زهره رجب‌نیا
ایران
