تاریخ انتشار : یکشنبه ۲۰ بهمن ۱۳۹۲ زمان انتشار : ۲۳:۴۸

شهروندان:
امیر خجسته، رئیس کمیسیون شوراها و امور داخلی کشور درگفت‌وگویی با ما، از لایحه دولت و پیش‌نویس وزارت کشور در قانون جدید احزاب، انتقاد کرد. وی تاکید دارد لایحه‌ای که دولت قصد دارد در مورد احزاب به مجلس تقدیم کند، طرح آن در کمیسیون تصویب و به مجلس ارائه شده است و در جلسه ای که با احزاب در کمیسیون شوراها داشته اند، تمام 30 حزب فعال را از مجموع کل 240 حزب، در کمیسیون شوراها جمع کرده اند و صحبت‌های مفصلی در مورد قانون احزاب داشته اند.

وی همچنین مدعی است که برای اولین بار در طول تاریخ احزاب، در کمیسیون شوراها به احزاب جایگاه داده شده است. موضوعی که مد نظر است اینکه در لایحه دولت، بخش‌هایی که مربوط به بها دادن به اقلیت‌های مذهبی است یا اینکه برای احزاب این حق قائل شده که بتوانند مناظرات تلویزیونی داشته باشند حذف شده است. آنچه در زیر می‌خوانید مشروح گفت‌وگو با امیر خجسته، رئیس کمیسیون شوراها و امور داخلی کشور و نماینده مردم همدان است.

• تعریف خودتان را از حزب در ایران بفرمایید.

وجود احزاب در کشور،‌ ریشه در سابقه ملی و به‌خصوص اسلامی‌بودن کشورمان دارد. در قرآن کریم تنها حزبی غالب و پیروز دانسته شده است که در مسیر خدا و به اصطلاح حزب خدا باشد. نقش برجسته احزاب در پیروزی ارزشمند انقلاب اسلامی‌که این روزها در سالگرد پرافتخار آن قرار داریم،‌ با هدایت و حمایت روحانیت معظم و به خصوص امام خمینی (س)‌، شرایطی فراهم آورد تا فضای سیاسی کشور پس از انقلاب از حالت احزاب فرمایشی همچون “رستاخیز” خارج شده و به سمت احزاب مردمی‌و برخاسته از متن ملت پیش برود. بررسی تاریخ احزاب به خصوص پس از پیروزی انقلاب ، نشان دهنده فراز و نشیب‌های گوناگون و به خصوص رویش و ریزش‌های متفاوتی است که همین موضوع تاریخ احزاب را با چالش‌های اساسی مواجه می‌کند.

با این حال کمیسیون شوراها و امور داخلی کشور، ‌با درک عمیقی از اهمیت ویژه احزاب در کشور و لزوم توجه به آنان بلافاصله پس از انتخاب مجلس نهم و تعیین اعضای کمیسیون‌ها، در اولین گام اقدام به تعریف و تشکیل کمیته احزاب و تشکل‌های سیاسی کرد تا از این طریق امکان بررسی شرایط و مشکلات احزاب به سرعت و راحتی انجام پذیر باشد.

• مسئولیت این کمیته بر عهده چه کسی است و چه اقداماتی تا کنون در این راستا انجام داده اید؟

مسئولیت این کمیته به آقای زاکانی که خود از صاحبنظران حوزه احزاب و آگاهان در این حوزه هستند، واگذار شده است. تا کنون اقدامات متعددی در حوزه احزاب به وقوع پیوسته است. از مهمترین آنها می‌توان به بررسی و تصویب طرح نحوه فعالیت احزاب و گروه‌های سیاسی اشاره کرد. ما برای بررسی این طرح جلسات متعددی با صاحبنظران مختلف برگزار کرده و نتایج افکار و نظریات آنان را در کارمان لحاظ خواهیم کرد. همچنین در یک اقدام ابتکاری و برای اولین بار در مجلس نهم، ‌از نمایندگان جامعه هدف این طرح، یعنی نمایندگان دبیران تشکل‌های سیاسی و احزاب نیز دعوت کردیم. این نمایندگان از تمام طیف‌های سیاسی، اجتماعی و متعلق به گرایش‌های مختلف فکری بودند. آنها در تمام جلسات بررسی طرح مذکور حاضر بوده و نظریات شان شنیده شد و اتفاقا پیشنهادهای ارزنده و قابل توجهی نیز بیان کردند.

• هدفتان از تشکیل چنین کمیته‌ای و اجرای چنین طرحی چه بود؟

اهداف ما از این موضوع به چند دسته تقسیم بندی می‌شود.۱-بازرسی جایگاه احزاب در شرایط سیاسی کشور به عنوان حلقه رابط میان مردم و حکومت. منظور از دولت در اینجا، (دولت به معنای عام و در حقیقت همان حکومت است) که شامل مجلس و دولت و قوه قضاییه و سیر بخش‌های حاکمیتی می‌شود.۲-افزایش نقش و اثر بخشی هرچه بیشتر احزاب در مواجهه با اتفاقات سیاسی.۳- تقویت نقش، ساختار و اختیارات آنها.۴-امکان تبدیل احزاب به محلی برای رشد و پرورش استعدادها و ظرفیت‌های بالقوه نخبگان.۵- تقویت ابعاد نظارتی احزاب برعملکرد دولت‌ها.

معتقدم اگر احزاب نقش نظارتی خود را نظارت بر اشخاص و دستگاه‌ها، اعم از مجلس و دولت و قوه قضاییه داشته باشند بالطبع این نظارت مردمی، علاوه بر تخصصی بودن، می‌تواند نقش بسیار عمده در نظارت اثر بخش داشته باشد.۶- ما در کمیسیون امور شوراها و امور داخلی کشور به دنبال این هستیم تا با تاسی به فرمایشات و دستورات رهبری، با راه اندازی حرکتی عمومی‌در مجلس برای مبارزه با مفاسد اقتصادی ، در تحقق حماسه اقتصادی کوشا باشیم. این جنبش مبارزه با فساد و نیاز به ابزارهایی دارد که از جمله این ابزار‌ها، احزاب است. ۷- نظام ما نظامی‌مبتنی بر مردم سالاری دینی است. یکی از جلوه‌های این مردم سالاری دینی، حضور احزاب مقتدر و برخاسته از دل مردم است.۸- یکی دیگر از اهدافی که ما در احزاب به دنبال آن هستیم ، توجه به نقش نیروسازی احزاب است. امیدواریم احزاب روزی به جایگاهی برسند که بتوانند نیروهای متخصص و در عین حال متعهد را برای نظام تربیت کنند.

• با توجه به این سیاست‌های کلی، برای طرح جدید احزاب پیش بینی‌هایی شده است؟

بله . فرآیند صدور مجوز تشریح شده و کمیسیون مربوطه در وزارت کشور موظف شده است تا در اسرع وقت نسبت به صدور اقدام کند. این زمان نباید بیش از ۶ ماه طول بکشد. بنابراین ظرف یکی، دوماه وزارت کشور باید مجوز بدهد. همچنین در بند یک، ماده یک اشاره شده است که (احزاب باید با برنامه ریزی مشخص برای حضور در قدرت یا نقد آن حاضر شوند.

در این قانون به حقوق هموطنان اقلیت مذهبی نیز توجه شده و بر اساس اصل ۱۳ قانون اساسی انجمن‌های اقلیت‌های دینی کشورمان به رسمیت شناخته شده است. البته یکی از نوآوری‌های این قانون که در سال‌های اخیر با آن به کرات مواجه بوده ایم، تعریف حقوقی نهادی حزبی به نام جبهه است. سابق بر این به دلیل عدم ذکر مصادیق جبهه در قانون احزاب و باوجود تشکیل چندین جبهه سیاسی اثرگذار در کشور، با این حال تعریفی از جبهه نبوده است و فعالیت آنان از نظر حقوقی دارای اشکال بود.

• در قانون جدید، برای جبهه سیاسی تعریف ویژه ای ارائه شده است؟

در قانون جدید تصمیم گرفتیم تا جبهه‌های سیاسی رسمیت پیدا کنند. باید حتما ائتلاف احزاب دارای پروانه تشکیل شده و مراتب شکل گیری آن، به اطلاع کمیسیون ماده ۱۰ احزاب در وزارت کشور برسد. در این قانون تعاریف دقیقی برای عضو فعال و عادی،‌ اعضای موثر و سایر نهادهای دخیل در یک حزب انجام شده است. از دیگر نوآوری‌های این قانون که با هدف استحکام احزاب و حذف حزب‌های خلق الساعه و پیش از انتخاباتی به عمل آمده است.

تعریف تقاضای مجوز اولیه و مجوز نهایی است. مجوز اولیه، به استناد ماده ۳ آن، مجوزی است جهت راه اندازی دفاتر حزب و تحصیل شرایط لازم برای صدور پروانه فعالیت و برگزاری مجمع عمومی‌. برای بهره مندی هرچه بیشتر از نخبگان جامعه ، علاوه بر شرایط عمومی، داشتن حداقل مدرک کارشناسی یا معادل آن برای حضور در هیات موسس، الزامی‌شده است. البته اعضای موثر احزاب منحل شده به حکم قانون، تا ۵ سال حق حضور در هیات موسس ندارند. یکی دیگر از نوآوری‌های این طرح ، تعریف احزاب استانی است. سابق بر این و در حال حاضر، بسیاری از احزاب صرفا کارکرد استانی دارند و نیازی به حضور آنها در سطح ملی نیست. اگر حزبی تقاضای مجوز ملی داشته باشد، باید اسناد برگزاری مجمع عمومی‌با حضور حداقل ۳۰۰ نفر از اعضای فعال را از استان‌های مختلف کشور به همراه داشته باشد.

• حق و حقوقی هم برای این احزاب قائل شده اید؟

یکی از مهم ترین حقوقی که برای احزاب در این طرح گنجانده شده، مربوط به تبصره یک ماده ۱۳ آن است. در این تبصره برای اولین بار در طول تاریخ احزاب، ‌صداو سیما موظف شده تا بخش خبری ویژه احزاب را راه‌اندازی کرده و میزگردهای علمی‌با حضور آنها تشکیل دهد. حتی در این تبصره آمده است که اگر احزاب قصد مناظره داشته باشند، درخواست خود را باید ارائه دهند تا تمهیدات مناسب توسط همین سازمان صداو سیما به عمل آید.همچنین در این طرح، هرگونه فعالیت اقتصادی برای احزاب به کل ممنوع شده است. پیش‌بینی شده که اعتباری متناسب با فعالیت احزاب به صورت عادلانه در بین آنها پخش شود.

• وزارت کشور چنین طرحی را پذیرفته است؟

البته در روزهای اخیر، وزارت کشور اقدام به تهیه لایحه ای در این خصوص و برگزاری جلساتی با احزاب کشور داشته است که فرصت حضور در این جلسات فراهم نشد. هرچند اصل قضیه این است که از نظرات مختلف باید استفاده کرد و این به استحکام قانونی کمک می‌کند. ولی با توجه به ارسال مصوبه کمیسیون به نوبت صحن علنی، به دنبال این هستیم تا با کسب وقت از مجلس، چنانچه پیشنهاد مناسبی از طرف دولت ارائه شده باشد، آن‌را در طرح نهایی، اعمال کنیم.

• در خصوص احزاب کشور با چه مشکلاتی مواجه هستید؟

اول اینکه احزاب استحکام ساختاری و عملکردی نداشته و صرفا در ایام انتخابات فعال می‌شوند. دوم اینکه، وضعیت حمایت مالی از احزاب شفاف و عادلانه نیست. همچنین فرهنگ حزب پذیری و فعالیت حزبی در کشورمان بسیار پایین است، به نحوی که عضویت در حزب یا فعالیت حزبی، حتی در برخی ادارات که توسط قانون منع نشده است، به نوعی ممنوع بوده و برخلاف قانون از آنها خواسته می‌شود که در احزاب فعالیت نداشته باشند. به دلیل تشکیلات غیر منسجم احزاب، اعتماد حاکمیت نیز به احزاب مناسب نیست. همچنین احزاب نقش تاثیرگذاری در نقد قدرت ندارند، یعنی معتقدم که احزاب علاوه بر اینکه باید به نقد قدرت بپردازند، باید از قدرت نقد نیز برخوردار باشند. یعنی پایه‌های آموزش اعضا و سطح سواد سیاسی و تحلیل آنها به حدی باشد که توان نقد داشته باشند. البته معتقدم که احزاب در سیاست‌های کلان به خصوص در حوزه مبارزه با مفاسد اقتصادی و تحقق اهداف نام‌گذاری سال‌ها توسط رهبری، نقش موثری نداشته اند.

• درباره طرح وزارت کشور برای احزاب بیشتر توضیح دهید.

پیش نویس لایحه ای که توسط وزارت کشور تهیه شده ، توسط مشاوران کمیسیون بررسی شد. تفاوت چندانی مابین نظریات مطرح شده وجود ندارد، فقط می‌توان گفت که اصول کلی و شکلی قانون نویسی در طرح تصویب شده در کمیسیون شوراها و امور داخلی کشور، بیشتر و اصطلاحا حقوقی تر رعایت شده است. وزیر کشور در جلسه با احزاب گفت که اصلاح قانون احزاب را در دست بررسی دارند، اما انتظار داشتیم در این مسئله با مجلس تعامل می‌کردند و هماهنگی داشتند. بهتر بود اطلاعاتی در مورد طرح احزاب که در کمیسیون آماده و تصویب شده و در نوبت صحن مجلس قرار دارد، می‌گرفتند. یعنی لایحه‌ای که قصد دارند در این مورد به مجلس تقدیم کنند، طرح آن در کمیسیون تصویب و به مجلس ارائه شده است.

• به این تفاوت‌ها اشاره کنید. در چه بخش‌هایی این تفاوت‌ها به چشم می‌آید؟

در لایحه دولت رسیدگی به تقاضای متقاضیان تاسیس حزب ، به ۳ ماه کاهش یافته است. اعتبار مجوز اولیه در لایحه دولت به ۶ ماه کاهش یافته است که مناسب نیست. در ماده ۱۰ پیشنهادی از سوی دولت، نماینده دبیران کل احزاب سیاسی برای عضویت در کمیسیون ماده ۱۰ حذف شده که این امر با روح اعتماد به احزاب کاملا در تناقض است. همچنین نماینده وزارت اطلاعات نیز که نقش مهمی‌در تسریع صدور پروانه‌ها می‌تواند باشد، حذف شده که این اقدام مناسبی نیست. حق برگزاری مناظره توسط احزاب در صداو سیما و پخش عمومی‌آن، در پیش نویس دولت حذف شده است، که این هم مغایر با روح تقویت احزاب است. در تعریف دولت اشاره ای به فعالیت هموطنان اقلیت مذهبی نشده و این یک ضعف است.

• یعنی طرح کمیسیون شوراهای مجلس، کامل تر از پیش نویس وزارت کشور تهیه شده است؟

بله. طرح مصوب کمیسیون شوراهای مجلس، جامع‌تر و کامل تر و با تکیه بر اعتماد به احزاب تهیه شده است و هرچند که لایحه پیشنهادی دولت برگرفته از همین طرح است، ولی با این حال لازم است تا مواردی که توسط دولت حذف شده، در جهت حمایت از احزاب در قانون باشد. در لایحه پیشنهادی دولت هیچ موضوع جدید یا اضافه ای در راستای حمایت از احزاب اضافه نشده است و قطعا این موضوع مغایر با سیاست‌های دولت جدید است که همواره بر تقویت و گسترش احزاب تاکید دارد.

 معصومه معظمی

قانون