واردات آب مجازی در دستورکار دولت
شهروندان:
در تولید یک محصول اعم از محصول کشاورزی یا کارخانه‌ای حجمی از آب مورد استفاده قرار می‌گیرد که قابل مشاهده نیست. به این حجم از آب ذخیره شده در محصول در علم اقتصاد، آب مجازی می‌گویند که به عقیده کارشناسان، کشورهای کم آب باید در شرایط کمبود آب و ضرورت صرفه‌جویی در مصرف به سمت افزایش واردات این نوع آب بروند.
اکنون ایران به سبب خشکسالی در چنین شرایطی واقع شده است و به همین خاطر ناچار باید در ایران از کشت محصولات پرمصرف خودداری و کشت‌های کم مصرف آب را جایگزین کشت‌های پرمصرف کرد و در عوض بخشی از محصولات پرمصرف را از خارج وارد کنیم تا به این ترتیب مقداری از کمبود آب کشور به صورت آب مجازی جبران شود، چراکه در شرایط بحران آبی فعلی واردات آب مجازی کمک قابل توجهی به جبران کمبود آب کشور خواهد کرد. گفتنی است که در حال حاضر کشور ظرفیت واردات آب مجازی درحدود ۳۰ میلیارد مترمکعب را دارد و به نظر می‌رسد باید با توجه به مسأله کم آبی به سمت افزایش این نوع از آب رفت.
در این باره علیرضا دائمی معاون برنامه‌ریزی و امور اقتصادی وزیر نیرو در گفت‌و‌گو با خبرنگار ما با بیان اینکه تاکنون برای افزایش واردات آب مجازی و کاهش کشت‌های آب بر، برنامه مدونی تدوین نشده است تأکید کرد: با توجه به بحرانی بودن وضعیت منابع آبی کشور باید این مهم در دستور کار قرار گیرد.
اصلاح الگوی کشت، یک اصل مهم
علیرضا دائمی با بیان اینکه ما باید سیاستگذاری‌های کشور را به سمتی سوق دهیم که برخی از محصولات کشاورزی که قابلیت کشت در ایران مطابق الگوی کشت متعارف را ندارد اما در نقطه دیگری از جهان به صورت دیمی قابل برداشت است را از سبد محصولات کشاورزی خود حذف و در عوض آن محصول را به کشور وارد کنیم اظهار کرد: به این طریق می‌توانیم حجم زیادی از آب مجازی را وارد کشور کنیم.
وی افزود: البته حجم آب مجازی صادراتی کشور در حال حاضر چندان گسترده نیست اما در برخی از نقاط کشور که مناطق کم آب و دچار تنش هستند کاشت برخی از محصولات آب بر به چشم می‌خورد که باید از کشت در آن منطقه خودداری شود. به عنوان مثال کشت چغندر قند در خراسان به صلاح نیست و باید ممنوع شود اما در عوض کشت پسته و زعفران کاملاً اقتصادی و به صرفه است.
معاون وزیر نیرو در امور برنامه‌ریزی با بیان اینکه واردات گندم و محصولات کشاورزی آب بر دیگر برای کشور ما یک امتیاز است و در شرایط فعلی نباید در خصوص آنها به سمت خودکفایی رفت گفت: نیاز کشور به گندم حدود ۵/۱۴ میلیون تن است که بین ۷ تا ۵/۷ میلیون تن آن در داخل کشور تولید می‌شود و ۷ میلیون تن آن نیز از طریق واردات تأمین می‌شود که تقریباً به ازای هر یک تن گندم نزدیک به ۲۰ هزار مترمکعب آب وارد کشور می‌شود.
دائمی با تأکید بر اینکه در ابتدای امر وزارت جهاد کشاورزی باید سیستم کشت را بر اساس وضعیت جغرافیایی و منابع آب موجود به دقت تعریف کند و همچنین روش‌های آبیاری بخش کشاورزی اصلاح شود تصریح کرد: افزایش واردات آب مجازی یک موضوع تک‌مؤلفه‌ای نیست و برای حرکت در جهت آن باید به کمک چندین نهاد یک برنامه جامع تعریف کرد چراکه در آن بحث اقتصاد کشور و سیاست‌های کلان مطرح است. وی ادامه داد: ما باید برای واردات مؤثرتر برنامه‌ریزی کنیم و حتی نیاز است کشورها در خصوص حذف کشت‌های آب‌بر در مناطق خشک جهان با یکدیگر همکاری کنند.
واردات آب واقعی در مرحله مطالعه و مراوده
معاون برنامه‌ریزی و امور اقتصادی وزارت نیرو با اشاره به مراودات ایران با کشورهای همسایه در خصوص واردات آب اظهار کرد: ما در حال مذاکره با کشورهای همسایه برای واردات آب هستیم اما تاکنون این سناریو تنها در حد مطالعه و مراوده بوده و به صورت عملیاتی اجرا نشده است. دائمی افزود: اینکه از کدام کشور قرار است آب وارد کنیم هنوز مشخص نیست اما تاکنون با اکثر کشورهای همسایه نظیر ترکمنستان، تاجیکستان و ارمنستان مذاکراتی صورت گرفته است که با هر کدام به توافق برسیم اقدام به واردات خواهیم کرد.
توافق یک میلیارد دلاری وزارت نیرو و بانک مرکزی
در همین زمینه وزارت نیرو از توافق با بانک مرکزی در زمینه تدوین یک بسته یک میلیارد دلاری برای تکمیل شبکههای آبیاری و زهکشی خبر داد و اعلام کرد: طرح‌های شبکههای آبیاری و زهکشی به منظور حصول اطمینان از وجود منابع آب کافی، بازنگری می‌شود.
وزارت نیرو اعلام کرد: بسته یک میلیارد دلاری جهت تکمیل شبکههای آبیاری و زهکشی تهیه شد. این بسته مشتمل بر ۲۴ طرح شبکه آبیاری و زهکشی به مساحت حدود ۱۸۸ هزار هکتار است و وزارت نیرو تلاش دارد با عملیاتی شدن این بسته، رشد مناسبی در اجرای شبکه‌ها تحقق یابد.
طی سال‌های متمادی به دلایل متعدد، ساخت سدها بیش از ساخت شبکههای آبیاری و زهکشی پایین دست آنها مورد توجه قرار گرفته است. ساخت شبکههای آبیاری و زهکشی که تأثیر بسزایی در ارتقای بازده انتقال آب و به تبع آن، ارتقای بازده آبیاری دارد، یکی از چالش‌های اصلی بخش آب بوده است. با توجه به عقب ماندگی ساخت شبکههای پایاب سدها و نیاز به منابع مالی قابل توجه برای اجرای این طرح‌ها و نیز نظر به اینکه برای ایجاد حرکت سریع برای اتمام این طرح‌ها، منابع مالی عمومی پاسخگو نیست، استفاده از فاینانس خارجی برای ساخت این شبکه‌ها مطرح شد و در دستور کار قرار گرفت.
با توجه به اهمیت امر، موضوع در دولت تدبیر و امید نیز پیگیری شد که در نهایت به دلیل حجم بالای بسته مذکور، براساس توافق به عمل آمده با بانک مرکزی مقرر شد در نخستین گام یک بسته یک میلیارد دلاری تعریف شود. همچنین ساخت و بهره‌برداری از شبکههای آبیاری و زهکشی با استفاده از منابع مالی موجود در قانون بودجه، یکی از اقدام‌هایی بوده که در این زمینه انجام شده و در این راستا در سال نخست استقرار دولت یازدهم، ۳۱ هزار و ۴۸۸ هکتار شبکه اصلی در حوضه‌های آبریز غیرمرزی و ۵۰۵۹ هکتار شبکه فرعی به بهره‌برداری رسیده است و ادامه عملیات اجرایی ۲۵۳ هزار هکتار شبکه آبیاری و زهکشی در دست اجرا نیز پیگیری شده است.
عطیه لباف
ایران
