تاریخ انتشار : دوشنبه ۲۷ مرداد ۱۳۹۳ زمان انتشار : ۲۰:۴۵

شهروندان – سیدحمید احمدی*:
استان فارس از بزرگ‌ترین قطب‌های تولید محصولات کشاورزی است که سهم عمده‌ای در تامین و حفظ امنیت غذایی کشور دارد. این داستان بیش از 10درصد محصولات کشاورزی کشور را تولید می‌کند که به‌ازای آن بیش از 83درصد منابع آب زیرزمینی و در حدود 17درصد منابع آبی سطحی را مصرف می‌کند.

بی‌شک بحران آب و مسایل مترتب آن در استان فارس از مرز بحران گذشته و تبعات فاجعه‌آمیز آن به‌تدریج نمایان شده است. افتخار کسب مقام اول کشوری در تولید برخی از محصولات کشاورزی در طی سالیان متمادی گذشته هزینه هنگفت جبران‌ناپذیری بر جای گذاشته که نتیجه آن چیزی جز خالی‌شدن سریع سفره‌های آب زیرزمینی و سپس سفره‌های غذای کشاورزان نیست.

سفره‌های فربه آب زیرزمینی که در اصل معادن طلای بی‌رنگ هستند و روزگاری این گوهر گرانبها از عمق ۱۰ الی ۲۰متری برداشت می‌شد، دیگر حال‌وروز خوشی ندارند و رمقی در آنها باقی نمانده و باقیمانده سفره‌های آب زیرزمینی را باید از اعماق ۱۵۰متر یا بسیار پایین‌تر استخراج کرد.

هشدارهای پیاپی و بغض‌آلود در مورد وقوع خشکسالی ویرانگر و بحران آب در بخش کشاورزی استان و درخواست برای کاهش مصرف در طی سال‌های گذشته توسط سازمان‌های جهاد کشاورزی و آب منطقه‌ای فارس به‌وفور شنیده و دیده شده است. اینکه چرا و چگونه استان پهناور فارس در اندک زمانی معادن آب چندین‌هزارساله را که از نسل‌های قبل به ارث برده و قرار بود نسل‌های بعد را نیز تامین کند، گرفتار این بلای طبیعی شده هدف این گفتار نیست و خود حدیث دیگری است که «مثنوی هفتاد من کاغذ برد»؛ هرچند خالی از لطف نیست که یادآور شود که تمام بحران آب را نباید به‌دوش بلای طبیعی بیندازیم بلکه بسیاری از بلاهای غیرطبیعی مانند عدم مدیریت و نظارت بر سوءبرداشت بی‌رویه و خارج از ضوابط از منابع آب زیرزمینی و احیانا عدم تعامل نیکو بین سازمان آب و جهاد کشاورزی خود مزید بر علت است.

هرچند اخیرا راهکارهایی مانند گسترش سیستم‌های آبیاری تحت فشار و نصب کنتورهای هوشمند از سوی هر دو سازمان برای کاهش اثرات بحران آب در پیش گرفته شده اما کار از کار گذشته و نوشداروی پس از مرگ سهراب است. آب رفته از جوی دیگر باز نمی‌گردد! هدف از نگارش این سطور این نیست که دوباره علت و عوامل بحران آبی را کالبدشکافی کنیم بلکه هدف این است که بیان شود، ظاهرا بحران آب و راهکارهای آن در استان فارس در دور باطل افتاده و به استیصال رسیده است.

در اوایل سال‌جاری استاندار محترم فارس طی سفر مدیرکل «یونسکو» به شیراز و در ملاقاتی با ایشان پیشنهاد ایجاد موسسه تحقیقاتی آب در شیراز با همکاری «یونسکو» و دانشگاه شیراز را مطرح کرده‌اند که مدیرکل «یونسکو» نیز ابراز تمایل کرده‌اند و مقرر شده تا کارشناسان «یونسکو» به ایران سفر کرده تا به محققان و دانشمندان دانشگاه شیراز کمک کنند تا راه‌حلی برای بحران آب استان بیابند! این در حالی است که دانشگاه شیراز به‌عنوان یکی از مراکز معتبر آموزشی-پژوهشی کشور که پژوهشکده ملی مطالعات خشکسالی، قطب علمی مدیریت آب در مزرعه و بخش مهندسی آب را در دل خود دارد، از سالیان گذشته در زمینه بحران آب استان فارس تحقیقات عملی و بنیادی متنوعی انجام داده و راهکارهایی را ارایه کرده است، ولی سوال اینجاست که تا چه میزان سازمان‌های جهاد کشاورزی و آب منطقه‌ای فارس در گذر این سال‌ها از نتایج تحقیقات و راهکارهای ارایه‌شده استفاده کرده‌اند که حال مقرر شده است تا محققان خارجی از راه نرسیده به داد کشاورزی و منابع آب بیمار فارس برسند؟!

اتفاقا شخصا به همکاری‌های علمی بین‌المللی اعتماد راسخ دارم ولی منوط به آنکه ابتدا به سرمایه‌های علمی داخلی ارزش داده شود و سپس از تعاملات خارجی بهره جست. آیا این واقعا بی‌اعتمادی به محققان و کارشناسان داخلی نیست؟ آیا بحران کم‌آبی در استان فارس و حتی در سایر مناطق کشور نتیجه بی‌اعتمادی گسترده به دانش بومی نیست؟ آیا در برهه کنونی که بحران آب شدید است، سازمان‌های جهاد کشاورزی و آب منطقه‌ای فارس، عزمی برای تعامل جدی با متخصصان و محققان آب استان دارند یا هنوز ترجیح می‌دهند در لاک خود باقی بمانند و با حرف و حدیث و هشدار و در بوق‌وکرناکردن به دنبال حل بحران آب استان فارس باشند؟ با این وصف، ریاست محترم سازمان جهاد کشاورزی فارس به‌عنوان رییس کمیته بهره‌وری و همچنین به عنوان رییس کارگروه خشکسالی و مخاطرات طبیعی استان فارس بایستی نقش بسیار موثرتری در این زمینه داشته باشد.

واقعا جای این سوال باقی است که تا چه‌زمانی برای حل بحران آب استان باید به شعار و حرف بسنده کنیم و در جایی‌که باید وارد عمل شد عقب می‌نشینیم؟ فراموش نکنیم که آیندگان و وارثان آینده منابع آب استان، کوتاهی و قصور ما را نخواهند بخشید و میراث حقه خود را از ما طلب خواهند کرد. عزم ملی و مدیریت جهادی بی‌شک در قالب عبارت «دو صد گفته چون نیم کردار نیست» به خوبی تبلور یافته و حاوی این پیام است که با شعار مشکلی حل نمی‌شود و باید راهکار جست و به راهکار نیز جامه عمل پوشید.

*عضو هیات علمی و استادیار بخش مهندسی آب دانشگاه فسا

شرق