مدیریت مصرف آب از تولید آن مهمتر است
شهروندان:
روزگاری آلودگی هوا، مهمترین معضل زیست محیطی پایتخت بود. اما این روزها با کاهش منابع آب این مشکل نیز به معضل قبلی اضافه شده است. معضل پیچیده‌ای که روزبه روز شکل بغرنج تری به خود می‌گیرد.
رئیس ستاد محیط زیست و توسعه پایدار شهرداری تهران، دکتر علی محمد شاعری، مشکلات زیست محیطی پایتخت را از این زاویه تحلیل می‌کند و می‌گوید: در حال حاضر تنها راه گذر از کم آبی، مدیریت منابع آب و تغییر الگوی مصرف شهروندان است.
گفت‌و‌گوی ما را با وی می‌خوانید.
- طی ماه‌های اخیر، پایتخت به‌طور مداوم با طوفانهای گرد و خاک و افزایش ریزگردها مواجه است. علت افزایش این پدیده چیست و چرا دامنه آن تا این حد گسترده شده است؟
در حال حاضر منشأ ریزگردها برعکس دفعات گذشته، داخلی و بیابانهای اطراف پایتخت است و علت افزایش طوفانهای گرد و خاک را باید تداوم خشکسالی، کاهش بارندگی‌ها و نبود مدیریت منابع آب جست‌و‌جو کرد. امری که نتیجه آن به وجود آمدن ذراتی با اندازه کمتر از دو و نیم میکرون است که منجر به ظهور پدیده ریزگردها می‌شود و تداوم این وضعیت می‌تواند خطرات بیشماری برای سلامت شهروندان به بار آورد.
- آیا فعالیت معادن شن و ماسه اطراف پایتخت هم درافزایش ریزگردهای پایتخت تأثیر دارد؟
بی‌شک معادن اطراف شهر تهران نقش زیادی در افزایش ریزگردها دارند اما تداوم خشکسالی موجب شده تا شهر تهران در یک دهه اخیر با مشکلات بیشتری مواجه شود. دستکاری طبیعت، مدیریت نکردن منابع آب، افزایش بیابان، به‌کارگیری الگوهای نامتوازن و سازگار نبودن این شیوه‌ها با ملاحظات زیست محیطی، وجود ۸۰ هزارهکتار بیابان در اطراف پایتخت، همه وهمه ازعوامل بروز ریزگردها دراطراف پایتخت محسوب می‌شود. کاهش بارندگی و کمبود آب در حال حاضر نقش ویژه‌ای در افزایش پدیده ریزگردها دارد و اگر روزگاری آلودگی هوا مهمترین معضل پایتخت محسوب می‌شد اکنون کمبود آب و خشکسالی یکی از جدی‌ترین مشکلات پیش روی پایتخت است و رفع آن نیازمند اخذ تدابیر مناسب از سوی مسئولان است.
تأکید می‌کنم رفع این مشکلات باید درصدر فعالیت‌های مسئولان کشور و شهرداری تهران قرارگیرد چرا که با‌وجود کارهای ارزشمندی که درحوزه عمران، حمل و نقل و خدمات شهری که در پایتخت انجام شده، وجود مشکلات زیست محیطی موجب شده است تا اهمیت کارهای عمرانی در شهری مانند تهران کمتر به چشم بیاید.
- مشکل کمبود آب در پایتخت را چگونه ارزیابی می‌کنید؟
در حال حاضر پایتخت از لحاظ زیست محیطی در وضعیت زرد رو به قرمز قرار دارد و با وجود آنکه از ۴۰۰ حلقه چاه آب نیز در کنار سدهای لار، لتیان، امیرکبیر و ماملو استفاده می‌کند اما به‌دلیل رعایت نشدن الگوی مصرف، فرسودگی شبکه آبرسانی، تداوم خشکسالی، تخریب حوضه‌های آبریز سدهای یاد شده و نبود مدیریت منابع آبی، متأسفانه در وضعیت بحرانی قرار گرفته است.
- چه راهکارهایی را پیشنهاد می‌کنید؟
به نظر می‌رسد با توجه به قدمت ۵۰ ساله شبکه آبرسانی پایتخت، نوسازی شبکه‌های فرسوده انتقال آب شهر از اهمیت زیادی برخوردار است. به‌طوری که با نوسازی این شبکه می‌توانیم از هدر رفت ۲۰ تا ۳۰ درصد آب جلوگیری کنیم. در کنار این موضوع شهروندان تهرانی نیز باید صرفه‌جویی جدی در مصرف آب را در دستور کار خود قرار دهند. تأکید می‌کنم مدیریت مصرف آب از تولید آن مهمتر است.
از سوی دیگر، نگهداشت مناطق بالا دست حوضه‌های آبریز هم یکی از پراهمیت‌ترین مباحثی است که باید به آن توجه شود و با به‌کارگیری روشهایی مانند درختکاری و غیره باید آب را درحوضه‌های بالا به سمت سد‌ها سوق داد و از هدر رفت آن جلوگیری کرد. بازچرخانی و تصفیه آب نیز از دیگر اقداماتی است که باید جدی گرفته شود. تداخل آب شرب با آب مصرفی هم نقطه ضعف دیگری است که باید هرچه سریعتر نسبت به حل آن اقدام کرد.
در حال حاضر متأسفانه تنها ۴۰درصد از فاضلاب جمع شده تصفیه ودوباره بازچرخانی می‌شود و ۶۰ درصد مابقی در زمینهای جنوب تهران رها می‌شود و به مصرف آبیاری سبزیجات و محصولاتی می‌رسد که از لحاظ بهداشتی با مشکل مواجه است.
- آبیاری چمن با آب شهری این روزها یکی از انتقادآمیز‌ترین مباحثی است که نسبت به عملکرد شهرداری تهران مطرح است؟ به نظر شما با توجه به وضعیت بحرانی آب در تهران آیا کاشت و نگهداری از این گونه گیاهی برای پایتخت از اهمیت برخوردار است؟
دقت داشته باشید، کاشت چمن علاوه برتلطیف هوا موجب جذب گرد و غبار و ریزگردها نیز می‌شود. لذا کاشت چمن و نگهداری آن با وجود نیاز به آب فراوان نیز یکی از اولویت‌های توسعه فضای سبز شهر تهران به شمار می‌رود.
- به نظر می‌رسد، این روزها وضعیت هوای پایتخت مطلوبتر از گذشته است. با این موضوع موافقید؟
شکی نیست که وضعیت هوای سال ۹۳ در مقایسه با مدت مشابه آن درسال گذشته ۶ درصد بهبود یافته است. بررسی‌ها نشان می‌دهد هوای پایتخت از ابتدای سال تاکنون، حدود ۳۵ روز ناسالم را پشت سر گذاشته در حالی که سال گذشته تا همین لحظه ۴۰ روز هوای ناسالم داشته است. امیدوارم روند بهبود کیفیت هوا همچنان ادامه پیدا کند. تا ما بیش از این شاهد آلودگی هوا در پایتخت نباشیم.
- بهبود کیفیت هوای پایتخت را مرهون چه عواملی می‌دانید؟
توزیع بنزین یورو ۴ گام مهمی در جهت بهبود کیفیت هوای تهران بود. امری که از سال ۹۱ در دو پالایشگاه شازند اراک و تهران کلید خورد و از ابتدای سال ۹۲ نیز در ۲۴ جایگاه کشور توزیع شد. همراه با توزیع بنزین یورو ۴ گازوئیل هم باکیفیت مطلوبتری دراختیار شهروندان قرار گرفت البته اضافه می‌کنم این گازوئیل استانداردهای یورو ۴ را نداشت اما کیفیت آن از آنچه در سالهای قبل توزیع می‌شد بهتر بود. تأکید می‌کنم، سوخت یورو ۴ با استاندارد خودرو یورو ۲ همخوانی مناسبی ندارد و اگر بخواهیم با هزینه‌ای ۱۴ میلیارد دلاری که تاکنون صرف استاندارد بنزین شده است نتیجه مطلوبتری دریافت کنیم باید در جهت افزایش استاندارد خودروهایمان نیز تلاش کنیم.
از سوی دیگر مصرف بالای انرژی درکشور نیز موضوع دیگری است که باید به آن توجه داشت. در حال حاضر مصرف انرژی در کشور ما ۱۰ برابر متوسط جهانی است درکشورهای اروپایی استاندارد برای گرم کردن هرمترمربع فضای مسکونی ۴۰ تا ۴۵ کیلو وات برق است اما در کشور ما این رقم بسیار فراتر از کشورهای غربی است. مجموع این عوامل سبب می‌شود که میزان آلودگی در کشور ما بسیار فراتر از استانداردها باشد.
- علاوه بر سوخت چه عوامل دیگری برآلودگی هوای پایتخت تأثیر‌گذار است؟
البته تا این لحظه هنوز تحقیقی در مورد سوخت خودروها و نقش آلودگی هوا انجام نشده است و ما هنوز در این باره به نتیجه نرسیده‌ایم. اما به نظر می‌رسد اگر سوخت و خودرو به استانداردهای مطلوب برسد تا ۷۰ درصد از آلودگی هوای پایتخت کاسته می‌شود. سوخت یورو ۴ در خودرو یورو ۲جواب نمی‌دهد. در حال حاضر۱۰ درصد خودروهایی که در شهر تهران تردد دارند خودروهای فرسوده هستند و سه میلیون خودرو نیز فاقد کاتالیستند یا تاریخ انقضای‌شان گذشته و فاقد کارآیی هستند. اینها همه در آلودگی هوای تهران نقش دارند حداقل ۱۰۰ صنعت بزرگ آلاینده نیز درشهر تهران وجود دارد که باید هرچه سریعتر ساماندهی شود
- آیا طرح جایگزینی موتورسیکلت‌های برقی در کاهش آلودگی های زیست محیطی شهر تهران مؤثر است؟
موتور سیکلت‌های بنزینی سه تا ۵ برابر بیشتر از خودروهای معمولی آلودگی هوا تولید می‌کنند و میزان آلودگی صوتی آنان نیز بسیار بالاست. آمارها نشان می‌دهد در حال حاضر دو میلیون دستگاه موتور سیکلت در تهران در حال تردد است که آلودگی زیست محیطی آنان برابر با حداقل شش میلیون خودرو است. تجربه موفق برخی کشورها نظیر چین که با چنین مشکلی دست به گریبان بوده‌اند، نشان می‌دهد طرح جایگزینی موتورسیکلت‌های برقی به جای همتایان بنزینی‌شان موفق بوده است، استفاده از خودروها هیبریدی و اتوبوس های برقی نیز جایگزین مناسبی است.
- به نظر می‌رسد به‌کارگیری سیستم برقی در تهران چندان موفق نباشد با این موضوع موافقید؟
به کارگیری سیستم برقی در تهران باید همراه با ملاحظاتی باشد و این موتورها در مسافت‌های کوتاه و بخش مرکزی با سرعت ۵۰ تا ۶۰ کیلومتر بسیار مناسب است و می‌تواند از بسیاری از سوانح درون شهر تهران جلوگیری کند.
- شهرداری تهران چه برنامه‌ای برای کاهش آلودگی هوای پایتخت در نظر گرفته است؟
شهرداری تهران درحال حاضر در تلاش است با رونمایی از بسته حمل و نقل برقی از سوخت فسیلی فاصله بگیرد و با ورود اتوبوسهای برقی، موتورها و تاکسی‌های برقی از این بسته رونمایی خواهد کرد. دولت نیز تا این لحظه ۴۰ میلیارد تومان برای تشویق و به‌کارگیری شهروندان از موتورها و خودروهای برقی تخصیص داده است و احتمالاً اتوبوسهای برقی تا پایان برنامه پنجم و اجرایی شدن برنامه جامع حمل و نقل درون شهری جایگزین اتوبوس‌ها و موتورهای بنزینی خواهند شد.
- آیا موضوع فروش پارک پردیسان به شهرداری تهران صحت دارد؟
مالک پارک پردیسان، سازمان حفاطت محیط زیست است و پارک فروختنی نیست و باید به عنوان ریه شهر تهران باقی بماند اما ما تمایل داریم برای اینکه امکانات بیشتری از این پارک در اختیار مردم قرار داده شود نگهداری از مجموعه در اختیار شهرداری تهران قرار گیرد. تأکید می‌کنم بحث فروش پارک پردیسان مطرح نیست و تنها از لحاظ اداره مجموعه و ارائه خدمات بیشتر به شهروندان این مجموعه در اختیار شهرداری تهران قرار می‌گیرد اما این موضوع نیز تاکنون اجرایی نشده است.
زهره رجب نیا
ایران
